جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با توجه به اینکه مهمترین هدف از به کارگیری زبان، نقش ارتباطی آن است، در تحلیل هر کلامی باید به تمامی عواملی که در شکل گیری پیام آن کلام موثرند، توجه کرد. در ترجمه نیز با توجه به نقش اساسی کلام و هدف از ترجمه، باید عوامل شکل دهنده پیام کلام در زبان مبدأ و معادل های آن درزبان مقصد مورد بررسی قرار گیرد. یکی از مهمترین عوامل شکل دهنده پیام هر کلامی ساخت های نحوی زبان است،لذا در ترجمه از هر زبانی به زبان دیگر یکی از پیش نیازها، تحلیل مقایسه ای میان ساخت های نحوی دو زبان است. در ترجمه قرآن از عربی به فارسی، تاکنون پژوهشی فراگیر و در خور این موضوع صورت نگرفته است. این نوشتار گامی است برای پژوهش های عمیق تر در این زمینه.

هدف اصلی این مقاله تحلیل گزیده هایی از کلام امام علی (ع) بر مبنای دو اصل مهم زبانشناسی متن مدار یعنی انسجام متنی و توازن می باشد. انسجام یکی از مشخصه های متن است که روابط دستوری و یا واژگانی بین عناصر متن ایجاد می کنند و پیوستگی معنای و مفاهیم متن را ممکن می سازند. توازن یک فرآیند ادبی است که از طریق تکرار کلامی حاصل می آید و در سه سطح آوایی، واژگانی و نحوی طبقه بندی می شود. در این مقاله سعی بر این است که حقیقت عبارت «نهج البلاغه» که همانا «روش زیبای سخن گفتن» است با ارایه نمونه هایی از سخنان آن حضرت تلالو یابد.

زبان سیاست مساَله‌ای پیچیده است شامل بسیاری از فنون زبانی که برای تأثیرگذاری بر گوینده در جهت دستیابی به فکر یا گرایش مورد نظر استفاده می‌شود. کاربرد فنون زبان به هدف گوینده بستگی دارد. یکی از این فنون، استعاره است. به‌کارگیری استعاره در گفتمان سیاسی سبب می‌شود که سخنران بتواند منظور خود را بهتر به مخاطبان القا نماید و به بازخوردی که از آن‌ها انتظار دارد برسد. لیکاف و جانسون اولین کسانی بوده‌اند که استعاره را از نگاهی نو بررسی و نظریه‌ی‌ استعاره مفهومی)(Conceptual Metaphorرا برای اولین بار در کتاب استعاره‌هایی که با آن‌ها زندگی می‌کنیم (1980) (Metaphors We Live By) مطرح کردند. آن‌ها استعاره‌ی مفهومی را به سه دسته اصلی استعاره‌های جهتی (Orientational Metaphors)، استعاره‌های هستی‌شناختی (Ontological Metaphors) و استعاره‌های ساختاری (Stractural Metaphors) تقسیم می‌کنند. ‌هدف از انجام این پژوهش بررسی استعاره در گفتمان سیاسی دکتر احمدی‌نژاد بر اساس نظریه‌ی استعاره مفهومی لیکاف و جانسون (1980) است. برای این منظور، تعداد 38 سخنرانی‌ دکتر احمدی‌نژاد که بین سال‌های 1384 تا 1392 ایراد گردیده‌اند، انتخاب شدند و این نظریه بر روی آن‌ها مورد بررسی قرار گرفت. سپس تمام نمونه همگن 27 تایی از این سخنرانی‌ها انتخاب شد و پس از استخراج استعاره‌های آن‌ها, جداول و نمودارهای آماری برای آن‌ها رسم گردیدند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهند که از بین سه نوع استعاره‌‌های یاد شده، استعاره‌های جهتی با 63.92 درصد، بیش‌ترین میزان کاربرد در سخنرانی‌ها را داشته‌اند. پس از آن، استعاره‌های هستی‌شناختی با 32.16 درصد قرار می‌گیرند و در نهایت استعاره‌ی ساختاری با 3.92 درصد، کمترین میزان بهره‌گیری را به خود اختصاص می‌دهند. در بین سخنرانی‌‌ها، سخنرانی‌ای که در جمع حامیان دولت اسلامی بوده است، با 16.47 درصد، بیش‌ترین میزان استعاره را به خود اختصاص داده است که دلیل آن می‌تواند احساس صمیمیت بیشتر دکتر احمدی‌نژاد در میان این گروه باشد. کمترین میزان بهره‌گیری از استعاره‌ها نیز به صورت برابر مربوط به سخنرانی‌های ایراد شده در سازمان ملل و اجلاس‌ خارجی و سخنرانی‌های خارج از کشور به اندازه‌ی 7.84 درصد بوده‌اند.

زبان‌شناسی، روش‌های آموزش زبان دوم نیز پیشرفت بسزایی کرده است. دلیل این پیشرفت را می‌توان استفاده و کاربرد شیوه‌های علمی زبان‌شناسی در آموزش زبان دوم دانست. از جمله مسایل مورد توجه زبان‌شناسی در دهه‌های اخیر، تحلیل گفتمان انتقادی بوده است. از موضوعاتی که می‌توان در تحلیل گفتمان انتقادی، به بررسی آن پرداخت و ابعاد آن‌را در رسانه‌های غربی بررسی نمود تاثیر این رسانه‌ها در شکل‌گیری تفکر اسلام‌هراسی از لحاظ تحلیل گفتمان انتقادی و به تبع آن، بررسی تاثیر آن، بر انگیزش غیرفارسی‌زبانان و ایجاد نگرش منفی نسبت به اسلام و زبان‌هایی است که انتقال دهنده مفاهیم اسلامی هستند؛ همچنین می‌توان برای اصلاح این نگرش منفی، راهکارهایی که تحلیل گفتمان انتقادی، ارایه می‌دهد به کار گرفت. استفاده از تحلیل گفتمان انتقادی در این پژوهش از دو جهت خواهد بود: اول، جهت تشخیص بازنمایی منفی اسلام و مسلمانان و مساله اسلام هراسی در رسانه‌های غربی و به‌طور خاص شبکه فاکس نیوز و دوم جهت از بین بردن و درمان اسلام هراسی در سطح کلان جامعه و سپس در سطح خرد کلاس‌های آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان. در این تحقیق، در مرحله آموزش رسانه‌ای و تاثیر رسانه‌ها، اخبار متعدد از سایت خبری شبکه فاکس نیوز درباره ایران و اسلام بوده انتخاب شده است و از چارچوب سه مرحله‌ای فرکلاف برای تحلیل آن (از ساختارهای خرد تا کلان) استفاده شده است. بعد از تحلیل خبرها و اثبات فرضیات تحقیق، سعی شده است، طرح درسی بر اساس مدل کاتز، برای کلاس‌های آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زباناندر مدل تکلیف- محور ارایه شود.

استعاره به عنوان مبحثی مهم و قابل اعتنا از دیرباز در حوزه های فلسفی و ادبیات مطرح بوده است و متفکران و ادیبان تمدن یونان باستان تا به امروزه به آن پرداخته اند.امروزه با گسترش زبانشناسی، استعاره به عنوان فرایندی ذهنی ـزبانی مورد توجه زبانشناسان به ویژه زبانشناسان شناختی قرار گرفته است. در کتاب لیکاف و جانسون (1980) نظریه استعاره مفهومی برای اولین بار مطرح شد و از آن زمان تا کنون این مبحث در معنی شناسی شناختی توجه زیادی را به خود جلب کرده است. آنها استعاره های مفهومی را بر سه نوع ساختاری، جهتی و هستی شناختی معرفی می کنند.?در پژوهش حاضر سعی براین است که در چهارچوب زبانشناسی شناختی لیکاف و جانسون به توصیف استعاره و انواع آن و میزان کاربرد آن در میان زنان و مردان پرداخته شود. اما پرسش اصلی اینجاست در چهارچوب شناختی لیکاف و جانسون زنان و مردان از کدام نوع استعاره بیشتر استفاده می کنند؟ در این رابطه فرضیه زیر مطرح است:به نظر می رسد که در چهارچوب شناختی زنان در گفتار روزمره از استعاره ساختاری و هستی شناختی و مردان در گفتار روزمره از استعارهجهتی و ساختاری بیشتر استفاده می کنند.این تحقیق به روش توصیفی – تحلیلیصورت گرفته است. جامعه آماری که در این پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد، برگرفته از دیالوگهای فیلم جدایی نادر از سیمین به کارگردانی اصغر فرهادی می باشد. نگارنده در انتخاب فیلم مواردی من جمله تعدد بازیگران زن و مرد، تعدد مکالمات روز مره و هم چنین سطح سواد افراد و نقشهای مختلف را در نظر گرفته است. براین اساس نزدیک به 89 استعاره در فیلم نامه مورد تحلیل قرار گرفت. نگارنده در بررسی استعارات استخراج شده از متن فیلم نامه به نتایج ذیل دست یافته است:از میان 89 نمونه استعاره استخراج شده، 58 نمونه از این استعارات را مردان و 31 نمونه آنها را خانمها به کار برده اند.?خانمها از استعاره های هستی شناختی بیشتر از استعاره های ساختاری و جهتی استفاده کرده اند و آقایان از استعاره های هستی شناختی و بعد از آن از جهتی و ساختاری استفاده نموده اند? به این ترتیب فرضیه های مطرح شده در این پژوهش تایید نمی گردند چرا که زنان و مردان در گفتار روزمره خود بیشتر از استعاره های هستی شناختی استفاده می کنند و از این حیث تفاوتی در کاربرد استعاری براساس جنسیت میان مردان و زنان دیده نشد.

در این پژوهش سنت های زبان شناسی غرب و اسلام از منظر مسائل نحوی و معنا شناسی مورد تطبیق قرار گرفتند . هدف از انجام این پژوهش آشنایی با گسترش نظرات و پژوهش های اندیشه گران تمدن های غربی و اسلامی درباره زبان بود ، که به عمیق تر شدن بینش و دانش ما در این زمینه کمک می کند و تصویری واضح تر و عمیق تر از علم زبان شناسی به دست می دهد . و هم چنین با شناخت پیشینه بومی علم زبان شناسی در فرهنگ اسلامی زمینه برای بومی سازی این علم در سطح آکادمیک فراهم می شود . در رساله حاضر جنبه های محدودی از نحو و معنا شناسی در دو سنت زبانی یادشده مورد مقایسه قرار گرفت و نشان داده شد که علی رغم تمایز خاستگاه و دستاوردهای زبان شناختی آن ها ، در بسیاری از موارد نیز به هم شباهت دارند .در این پژوهش ، پژوهشگر تلاش کرد ضمن بررسی و توصیف ارتباط متقابل آرای دانشمندان اسلامی و زبان شناسان غربی ، نشان دهد که سنت زبان شناسی اسلامی تا چه حد به زبان شناسی نوین نزدیک است . طوری که می توان خاستگاه انقلاب علمی زبان شناسی را در میان آرای دانشمندان مسلمان، به خصوص سیبویه ، جست . نگارنده در این پژوهش به دلیل جلوگیری از گستردگی و پراکندگی مطالب ، به ذکر نمونه های محدود اما برجسته و مهم در حیطه های نحوی و معنایی پرداخت و آن ها را در دو سنت مورد ارزیابی و تطبیق قرار داد . در این رساله که به روش کتابخانه ای نگاشته شد ، منابع و کتاب های گوناگونی درباره زبان ، دستور و فرهنگ عربی ، زبان شناسی سنتی و نوین غربی و زبان شناسان برجسته جهان و اسلام مورد استفاده قرار گرفت . در این پژوهش تاثیری که هر دو سنت زبان شناسی از یکدیگر پذیرفته اند ، مورد واکاوی قرار گرفت و نکات متعددی از تشابه و تفاوت آن ها بیان شد .

پژوهش حاضر به بررسی انواع استعاره‌های مفهومی در ترانه‌های عامیانه گویش بختیاری از دیدگاه معنی‌شناسی شناختی و مشخصاً نظریه معاصر استعاره لیکاف(1992) می‌پردازد. در معنی-شناسی شناختی اعتقاد بر این است که استعاره مفهوم‌سازی حوزه انتزاعی مقصد بر اساس حوزه عینی مبدأ می‌باشد. نظریه معاصر استعاره بر اساس لیکاف و جانسون(1980) بر پایه دو فرض بنا شده: 1- استعاره مختص زبان ادب نیست و در کاربرد روزمره زبان نیز جای دارد، 2- استعاره اصولاً پدیده‌ای زبانی نیست، بلکه ریشه در نظام مفهومی انسان دارد. در این نظریه استعاره به سه نوع جهتی، هستی شناختی و ساختاری تقسیم می‌شود. در استعاره‌های جهتی، نظامی کلی از مفاهیم با توجه به مفاهیمی از نظامی دیگر سازمان‌بندی می‌شوند و شخص به مفهوم انتزاعی جهت مکانی می‌بخشد. استعاره‌های هستی شناختی به فرد این امکان را می‌دهد تا قسمت‌هایی از تجاربش را برگیرد و با آن‌ها همانند اجزاء مجزا یا مواد هماهنگ برخورد کند. در استعاره‌های ساختاری، ساختار دقیق مفهومی حوزه مبدأ به ساختار مفهوم انتزاعی حوزه مقصد بازنمایی می‌شود و برخی ویژگی‌های حوزه مبدأ برجسته و برخی پنهان می‌شوند. روش انجام این تحقیق توصیفی می‌باشد و جامعه آماری را ابیات دو کتاب به نام‌های اشعار و ترانه‌های مردمی بختیاری، به انضمام شرح جنگ‌ها و حماسه‌ها نوشته بیژن حسینی(1376) و خین گُل، مثنویات بختیاری نوشته محمدرضا دادگر(1379) تشکیل می‌دهند. نتایج این پژوهش آشکار می‌کند که هر سه نوع استعاره جهتی، هستی شناختی و ساختاری در ترانه‌های عامیانه گویش بختیاری یافت می‌شود و استعاره هستی شناختی بالاترین بسامد(56/5درصد) را داراست به‌علاوه از میان زیرمجموعه‌های این سه استعاره، استعاره ظرف(31/4درصد) بیش از بقیه یافت شد. همچنین نشان داده می‌شود که کاربرد استعاره تنها در زبان ادبی نمی‌باشد و در زبان روزمره نیز جاری است. به‌علاوه ادعای دیگر معنی‌شناسان شناختی مبنی بر آنکه استعاره پدیده‌ای زبانی نیست بلکه در نظام مفهومی انسان جای دارد نیز تأئید می‌شود.

پایان‌نامه‌ی حاضر به بررسی ویژگی‌های زبانی اختلال دوقطبی در نامه‌های صادق هدایت و تأثیر اختلال دوقطبی می‌پردازد. پژوهش حاضر سعی بر آن دارد تا ثابت کند که آیا بر اساس علم زبان‌شناسی و از طریق بررسی زبانی می‌توان به اختلال دوقطبی افراد به طور خاص صادق هدایت پی برد یا نه. پژوهش می‌تواند با بررسی معیارهای زبانی اختلال دوقطبی در زمینه‌ی مطالعات بالینی گام موثری بر دارد. به نظر می‌رسد که شناخت و زبان همسو با یکدیگرند و هیچ کدام غلبه بر دیگری ندارد. همچنین بر اساس فرانقش اندیشگانی، زبان بازتاب اندیشه‌ی آدمی است و تجربه‌ی انسان را تفسیر می‌کند. در این پژوهش، از نامه‌های صادق هدایت به شهیدنورایی استفاده شده است. مخاطب شخصی ثابت انتخاب شده است تا عوامل تأثیرگذار به حداقل برسد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از حوزه‌های معنایی و همچنین تغییرات موضوعی و گام‌ متن نامه‌ها به منظور سنجش فشردگی و تنکی کلام استفاده شده است. نتایج پس از بررسی زبانی هر نامه حاکی از آن است که با استفاده از معیارهای زبانی بیان‌شده‌ می‌توان دوره‌های اختلال دوقطبی مانند دوره‌ی هیپومانیا، افسردگی، عادی و آمیخته را تشخیص داد. نتایج این پژوهش هم‌راستا با دستاوردهای روان‌پزشکی است و البته معیارهای معنایی دیگری مانند تحقیر و تمسخر نیز به علم روان‌پزشکی معرفی شده است که هر دوی آن‌ها همسو با تعاریف این علم نیز است. یکی از دستاوردهای این پژوهش وجود دوره‌ی آمیخته در دوره‌هایی از اختلال دوقطبی است که صادق هدایت آن را تجربه کرده است. همچنین ویژگی‌های معنایی، میزان تغییرات موضوعی و گام در این دوره نیز مورد مطالعه قرار گرفته است. در این پژوهش مقایسه‌ای با کار فدایی (2009) انجام‌ شده است. نتایج بیان‌گر آن است که در بررسی دوره‌های اختلال دوقطبی بر اساس نامه‌ها که با فاصله‌ی زمانی کم‌تری نسبت به آثار صادق هدایت است، دید بهتری را می‌تواند از ویژگی‌های اختلال دوقطبی در صادق هدایت به ما بدهد. همچنین مطالعه‌ی زمانی نامه‌ها ویژگی‌های دوره‌های اختلال دوقطبی مانند هیپومانیا که با فشار کلام همراه است و یا دوره‌ی افسردگی که با فقر کلام همراه است را در فواصل زمانی به خوبی نشان داده است.

استعاره یکی از مهم ترین موضوعاتِ موردِ بحث در زبان شناسی شناختی است. هدف از پژوهشِ حاضر مقایسه ی دو دیدگاهِ سنتی و شناختی و نیز بررسیِ اشعارِ فروغ فرخزاد در چارچوبِ شناختی است. به این منظور ابتدا به تفاوت های دو دیدگاهِ سنتی و شناختی پرداخته می شود. در این راستا علاوه بر آثارِ محققانِ غربی، آثارِ پژوهشگرانِ ایرانی نیز موردِ مطالعه قرار می گیرد و به چهارده مورد از تفاوت هایبرجسته ی این دیدگاه و نظریه ی شناختی اشاره می شود. در ادامه تلاش می شود تا تقسیم بندیِ «نظریه ی معاصر استعاره» در بررسی و تحلیلِ اشعارِ فروغ فرخزاد به کار گرفته شود. بدین منظور داده ها از تمامیِ دفاتر شعری فروغ به نام های «اسیر»، «دیوار»، «عصیان»، «تولدی دیگر» و «ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد» جمع آوری و بر این اساس مشخص می شود که شش استعاره ی بنیادین زمان، حالت، هدف، نیرو، کنش و تغییر در اشعار فروغ وجود دارند وبه دو دسته یکلی تر تقسیم می شوند. دسته ی اول استعاره های «زمان، مکان است»، «حالت، مکان است»و «هدف، مکان است» می باشد؛ و دسته ی دوم استعاره های «نیرو، حرکت است»، «کنش، حرکت است» و «تغییر، حرکت است» را شامل می شود. در این میان دو استعاره ی «حالت، مکان است» و «زمان، مکان است» بیش از استعاره های دیگر به چشم می خورند و استعاره ی «نیرو، حرکت است» هم کمترین کاربرد را دارد. در بخش بعدی ساز و کار های تفسیرِ این اشعار از سه راهِ استعاره های عام، بسطِ استعاره های قراردادی، و استعاره های تصویری موردِ توجه قرار می گیرد و با ارائه ی شواهدی از دیوانِ اشعارِ فروغ، وجودِ هر سه این ساز و کار ها در اشعار به اثبات می رسد. سپس به نمونه هایی از تشخیص، به عنوانِ یک استعاره ی هستی شناسانه، اشاره می شود و در پایان نیز با توجه به داده هایی از سراسرِ دیوانِ اشعار فروغ، و با در نظر گرفتنِ اصولِ استعاره از دیدگاهِ شناختی، یک بررسی موردی انجام می شود تا کاربرد این نظریه در تحلیلِ یک شعر مشخص گردد.

نتایج پژوهش نشان داد که پاسخ به پرسش (1) می تواند مثبت باشد؛ با توجه به بسامد بالای 156 استعاره در 81 خبر، که تقریبا 2 استعاره در هر خبر است، می توان استعاره را نوعی از شگردهای بیان تلویحی در متون مطبوعاتی دانست.در پاسخ به پرسش (2) پژوهش و بر اساس تقسیم بندی لیکاف از انواع استعاره می توان گفت استعاره های جان بخشی با نسبت 24 به 156 حدودا 15 درصد از استعاره های موجود در پیکره را شامل می شدند. بعد از آنها استعاره های جهتی با 13 مورد رتبه دوم را داشتند و استعاره های ظرف و مظروف با فقط 8 مورد و 5 درصد از استعاره های موجود در پیکره، از کمترین بسامد برخوردار بودند. پاسخ پرسش (3) بیشترین ارتباط با وقوع همزمان در 69 خبر بین استعاره و ارزش خبری برخورد دیده می شود. بعد از آن ارزشهای خبری شهرت و شگفتی هستند که هر یک در 35 خبر با استعاره وقوع همزمان دارند. در رتبه سوم، ارزش خبری تازگی است که در 33 خبر وقوع همزمان با استعاره دارد. در 30 خبر وقوع همزمان استعاره و ارزش خبری مجاورت دیده می شود. در 26 خبر وقوع همزمان استعاره و ارزش خبری بزرگی را شاهدیم. و در پایان در 23 خبر وقوع همزمان استعاره و ارزش خبری دربرگیری را داریم. پس بیشترین ارتباط استعاره را می توان با ارزش خبری برخورد مشاهده کرد و ارزشهای خبری بعدی به ترتیب فوق در ارتباط با استعاره دیده می شوند. حال به بررسی صحت و سقم فرضیه های پژوهش بپردازیم. آنچنان که در نمودارهای فصل 4 دیدیم، بسامد استعاره های موجود در تیتر و لید خبرهای پیکره تحقیق در بین 81 خبر به 156 استعاره می رسد؛ یعنی به طور متوسط 92/1 استعاره در هر خبر و این یافته فرضیه (1) پژوهش را در محدوده پیکره مورد بررسی تایید می کند. در مورد فرضیه (2) از میان 156 استعاره موجود در کل پیکره، 31 استعاره در تیترها و 125 استعاره در لیدها وجود دارد. استعاره های ظرف و مظروف دارای کمترین بسامد –هشت- و استعاره های جان بخشی دارای بیشترین بسامد -24- بوده اند. در میان ارزشهای خبری بیشترین بسامد -76- را ارزش خبری «برخورد» دارد؛یعنی از 81 خبر تنها پنج خبر فاقد این ارزش بوده اند. بدین ترتیب فرضیه (2) نیز پذیرفته می شود.اما در رد فرضیه (3) اذعان به این نکته ضروری است که در پیکره مورد بررسی استعاره های ظرف و مظروف از بسامد بسیار کمی برخوردار بودند؛ یعنی 8 استعاره در 81 خبر که چیزی حدود 10 درصد می شود و اگر بسامد نسبت به تعداد کل استعاره ها نیز در نظر گرفته شود به میزان ناچیز 5 درصد می رسیم.