جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مصنفات الشيخ المفيد در 14 مجلد تهیه شده است که مجلد اول آن (که شماره این جلد از کتاب صفر می‌باشد) با عنوان حياة الشيخ المفيد منتشر شده است و محتویات آن شامل زندگی‌نامه شیخ مفید، شمردن آثار او از قبیل آثار موجود، مفقود و منسوب و توضیحاتی کامل درباره هرکدام از آن آثار است. برای هر عنوان از کتب شیخ مفید، مقاله‌ای درخور تولید شده است. محتویات جلد هشتم: الإفصاح في الإمامة، أقسام المولی في اللسان، رسالة في المعنی المولی، شرح المنام؛ می باشد که توضیح هر کدام در ادامه آورده شده است: الإفْصاحُ فی الإمامَة کتابی به زبان عربی در اثبات عقاید شیعه درباره امامت و جانشینی پیامبر اکرم(ص) اثر شیخ مفید است. بنا بر اشاره مؤلف در ابتدای کتاب، هرآنچه در موضوع امامت ذکر آن لازم بوده در این کتاب آمده است. این موضوع در کتا‌ب‎های پیشین با این گستردگی بررسی نشده است. مؤلف با استفاده از استدلال‎های کلامی به اشکالات پیرامونی موضوع امامت و آراء مختلف فرقه‌های اسلامی مانند معتزلی ها، حشویه‌ها و خوارج جواب داده است. مولف در مقدمه غرض از تالیف کتاب را که همان توضیح و تحریر مسئله امامت است بیان می‌کند و در بخش‌های متنوع، از موضوعات مربوط به قضیه امامت بحث می‌کند از قبیل: تعریف امامت، شناخت امام، دلیل بر وجوب معرفت امام، اجماع مسلمین بر امامت علی(ع) اجماع بر وجود امام بعد از نبی(ص)، افضلیت علی(ع) نزد خدا و رسول(ص) او، فساد امامت مفضول بر فاضل، اجماع بر فضایل علی(ع)، علت ندادن حق علی(ع)، عدم اقرار مهاجرین و انصار بر تقدم ابوبکر، علت سکوت امیر المومنین(ع) بر خلفاء قبل از خودش، عدم اجماع امت بر امامت ابوبکر و... کتاب (اقسام المولی فی اللسان) نوشته شیخ مفید، درباره عقاید و مباحث امامت می باشد. شیخ مفید در این کتاب، با استدلال به حدیث شریف پیامبر اسلام حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم که می‌فرماید: «من کنت مولاه فهذا علی مولاه»، یعنی: «هر کس من امام و مولای او هستم علی هم امام و مولای اوست»، امامت آن حضرت را ثابت می‌کند. شیخ مفید در این کتاب با بیانی رسا و با دقتی فراوان به بررسی معانی کلمه «مولی» پرداخته و گستردگی اطلاعات ادبی و قدرت لغوی برتر خود را به نمایش گذارده است. وی در آغاز ده معنا برای کلمه «مولی» ذکر کرده و می‌فرماید: معنای حقیقی آن، معنای اول است و معانی دیگر مجازی و با توجه به معنای نخست آن گفته شده است و کسانی که معنای دیگری غیر از معنای اصلی آن برای کلمه «مولی» گفته‌اند تنها بخاطر دشمنی با اهل بیت عصمت و طهارت علیهم‌السّلام بوده است. شیخ مفید می‌فرماید: این حدیث متواتر است و معنای حقیقی کلمه «مولی» در آن لحاظ شده است. وی اشعار فراوانی نیز در تایید مدعای خود می‌آورد، مانند: اشعار حسان بن ثابت، قیس بن سعد بن عبادة، اخطل، کمیت بن زید اسدی و بسیاری دیگر از شعرای بلند آوازه عرب. رسالة في معنی المولی، به زبان عربى، اثر شيخ مفيد، محمد بن محمد بن نعمان بغدادى(336 - 413ق) و در مورد معناى كلمه مولى در حديث شريف غدير است. كتاب حاضر، مانند ديگر تأليفات شيخ مفيد، از ارزش و اعتبار خاصى در ميان علما و فقهاى شيعه برخوردار است و همواره مورد توجه و علاقه دانشمندان اسلامى قرار داشته است. يكى از ابتكارات شيخ مفيد اين است كه مناظرات و مباحثات خود را با علماى مذاهب مختلف اسلامى به رشته تحرير درآورده تا هم مورد استفاده آيندگان قرار گيرد و هم از دستبُرد حوادث و تحريف مخالفان در امان بماند. وى، در اين كتاب، يكى از مباحثات خود را با علماى اهل تسنن درباره حديث شريف رسول اكرم كه مى‌فرمايد: «مَنْ كُنْتُ مَوْلاٰهُ فَهٰذٰا عَلِيٌّ مَولاٰهُ»، به نگارش درآورده است. مناظره وى، با عالمى از متكلمان معتزله و از جماعت «بهشميه»(منسوب به ابوهاشم جبايى) كه ادعا مى‌كرده كه كلمه «مولى» در حديث پيامبر(ص) به معناى امامت و رهبرى نيست، واقع شده است. شيخ مفيد در اين مباحثه، در صدد اثبات امامت حضرت على(ع)، از طريق اين حديث متواتر و مورد تأييد اكثر دانشمندان اسلامى، است. وى، با استناد به كلام اهل لغت و اشعار شعراى بزرگ عرب از زمان حضرت رسول خدا(ص) تا آن زمان، ثابت كرده كه لفظ مولى در معناى امامت بسيار به كار رفته است. شيخ مفيد، به فهم لغوى معاصر خود نيز استدلال مى‌كند و مى‌فرمايد: اين استدلال، مستند به اتصال اين فهم به زمان حضرت رسول خدا(ص) مى‌باشد. نكته ديگرى كه شيخ به آن استدلال كرده، سخن اهل بيت رسول خدا(ع) است. روايات فراوان و متواتر اين نكته را تأييد كرده‌اند كه مراد از مولى، امامت و رهبرى است و علماى اهل تسنن نيز اهل بيت(ع) را به صداقت و راست‌گويى قبول دارند. کتاب (شرح المنام) نوشته شیخ مفید، درباره نقل رؤیای صادقه‌ای که شیخ مفید دیده است. در این رؤیا، مناظره‌ای میان شیخ مفید و خلیفه دوم پیرامون عدم دلالت آیه شریفه «ثانی اثنین اذ هما فی الغار» بر فضیلت خلیفه اول صورت گرفته است. این کتاب کوچک و در ۸ صفحه است و درباره عدم دلالت «آیه غار» بر فضیلت خلیفه اول می‌باشد. شیخ مفید تمام راههای استدلال به آیه را نقل کرده، سپس به پاسخ آنها می‌پردازد. وی با قدرتی خوب در استدلال، با جواب‌های نقضی و ایجابی و شواهد قرآنی و حدیثی و حتی استشهاد به اشعار برای اثبات معانی لغوی، مناظره‌ای شگفت انگیز و جالب برگزار نموده که با قطع نظر از رؤیا بودن آن، استدلال‌های منطقیش هر عالم اندیشمندی را قانع می‌سازد.

سلسلة الغدير الموضوعية؛ بحث مستل من موسوعة الغدير للعلامة الأميني رحمة‌الله‌عليه تحقيق، تلخيص و طبقه‌بندى موضوعى مجموعه يازده جلدى كتاب «الغدير» علامه عبدالحسين امينى مى‌باشد كه توسط محمدحسن شفيعى شاهرودى، تأليف و گردآورى شده است. كتاب به زبان عربى و مقدمه آن، در سال 1385ش، نوشته شده است. كتاب به انگيزه معرفى «الغدير» بين مردم و به‌ويژه جوانان نوشته شده است. آنچه باعث اهميت اين كتاب مى‌شود، آن است كه تا پيش از اين، محققان و پژوهشگران براى تحقيق در يك موضوع، بايد يازده جلد كتاب «الغدير» را ورق مى‌زدند، اما اثر حاضر، فرصت مطالعه سريع و دريافت مطالب در يك موضوع را براى مخاطبانش فراهم كرده است. مطالب این جلد از کتاب: على(ع) در قرآن: شناخت شخصيت و جايگاه حضرت على(ع) از ديدگاه قرآن، موضوع تحقيق اين جلد است. نويسنده طرح ديدگاه‌هاى خود را با تحليل و بررسى آيه 67 سوره مائده «يا أيها الرسول بلغ ما أنزل إليك» كه در سال حجةالوداع بر پيامبر(ص) نازل شده است، آغاز كرده است. برخى از مورخان، مفسران و محدثان، موضوع و مضمون اين آيه را اعلام امامت و جانشينى پيامبر(ص) دانسته و معتقدند آيات 61 سوره توبه، 35 سوره يونس، 18 سوره حشر، 47 سوره نساء، 3 سوره مائده و ديگر آياتى كه موضوع و پيام آن‌ها هدايت مسلمانان است، همه مرتبط با امامت و با دو آيه تبليغ و آيه اكمال دين پيوند مفهومى و اعتقادى دارند. نگارنده پس از تبيين مبحث امامت و جانشينى حضرت على(ع) از آيه مودت، آيه صراط، آيات سوره عصر و آيه «و السابقون السابقون»، آيه 33 سوره انفال، آيات 1 تا 3 سوره معارج و آيه انفاق، سخن به ميان آورده است. وى در پايان، مفاد و مضمون اين آيات را از ديدگاه مفسران مورد شرح و بحث قرار داده و منزلت و امامت حضرت على(ع) را بر اساس آن‌ها اثبات كرده است.

کتاب نور الهدایة في إثبات الإمامة نوشته محمد بن اسعد دوانى رساله ای است به زبان فارسی، مولف در ابتدای رساله مقدمه ای کوتاه در مدح و ستایش خداوند و پیامبر و بعد از آن دیباچه ای در مذمت تقلید و لزوم تحصیل یقین و بیان مجاهده که مولف در تحصیل عقاید نموده در شرح و دفع 3 شبهه آورده است. این رساله دیدگاهها و اعتقادات دوانی را به مذهب شیعه دوازده امامی نشان می دهد و هر طریق دیگری را که غیر طریقه تشیع شناخته می شود را مردود و باطل می داند. بر حسب آنچه در این رساله آمده است محقق دوانی حضرت علی (ع) را افضل از ابوبکر، عمر و عثمان دانسته و معتقد است علی (ع) از هر شخص دیگری برای خلافت و جانشینی پیغمبر (ص) شایسته تر است.نظر او در این رساله بر این اصل استوار است که فضیلت علی (ع) الهی است و مرتبه و مقامی است که از جانب خداوند به او داده شده است.

سلسلة الغدير الموضوعية؛ بحث مستل من موسوعة الغدير للعلامة الأميني رحمة‌الله‌عليه تحقيق، تلخيص و طبقه‌بندى موضوعى مجموعه يازده جلدى كتاب «الغدير» علامه عبدالحسين امينى مى‌باشد كه توسط محمدحسن شفيعى شاهرودى، تأليف و گردآورى شده است. كتاب به زبان عربى و مقدمه آن، در سال 1385ش، نوشته شده است. كتاب به انگيزه معرفى «الغدير» بين مردم و به‌ويژه جوانان نوشته شده است. آنچه باعث اهميت اين كتاب مى‌شود، آن است كه تا پيش از اين، محققان و پژوهشگران براى تحقيق در يك موضوع، بايد يازده جلد كتاب «الغدير» را ورق مى‌زدند، اما اثر حاضر، فرصت مطالعه سريع و دريافت مطالب در يك موضوع را براى مخاطبانش فراهم كرده است. مطالب این جلد از کتاب: ثقل اكبر قرآن كريم: مطالعه و شرح و بسط سخنان و وصاياى پيامبر(ص) در غدير خم پيرامون ثقل اكبر، موضوع تحقيق و تتبع اين كتاب مى‌باشد. نگارنده در اين جلد، اقوالى را كه محدثان در باب رويداد غدير و حوادث پس از حجةالوداع نقل كرده‌اند، بررسى كرده و راجع به حديث معتبر و مستند ثقلين، آيه تبليغ و آيه ولايت كه توسط فرشته وحى جبرئيل بر پيامبر(ص) نازل شده، سخن گفته است. در قرآن در سوره «و العصر» و آيات 22 سوره زمر و ديگر آيه‌هاى قرآن نظير «السابقون السابقون اولئك المقربون»، آيه مودت و قربى، آيه سلام و درود بر پيامبر، يك سلسله موضوعات مرتبط با اهل‌بيت(ع)، خلافت و امامت امام على (ع) استنباط شده كه مؤلف آن‌ها را در اين جلد بررسى كرده است. نويسنده براى اثبات حقانيت امام على(ع) با استناد به آرا و اقوال مفسران و محدثان ذيل عناوين فرعى ديگرى، مطالبى ايراد كرده و در مجموع گزارش كاملى از علم و فضل حضرت على(ع) و ارجحيت و افضليت ايشان بر ديگر صحابه در امر خلافت و هدايت مسلمانان به مخاطبان عرضه داشته است.

کتاب " معرفة الإمام" تعریب کتاب امام‌شناسى از مهمترين آثار علاّمۀ طهرانى بشمار مى‌رود كه در 18 جلد تدوين شده است اين كتاب مجموعه‌اى است از بحثهاى تفسيرى، فلسفى، روائى، تاريخى، اجتماعى دربارۀ امامت و ولايت به طور كلّى و دربارۀ امامت و ولايت اميرالمؤمنين (علیه السلام) ائمّۀ معصومين عليهم‌السلام بالخصوص كه به صورت درسهاى استدلالى علمى متّخذ از قرآن كريم و روايات وارده از خاصّه و عامّه و ابحاث حلّى و نقدى پيرامون ولايت مى‌باشد اين مجموعه كه شامل 270 درس است در سال 1391 هجرى قمرى در ماه مبارك رمضان براى برخى از دوستان ايمانى تدريس شده است. در "جلد دهم" به مطالب زير اشاره شده است: بيان حديث منزلت، وزارت و خلافت على از روز اوّل با نبوت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بوده است، روايت علماى شيعه حديث منزلت را از زبان رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم، استشهاد اميرالمؤمنين (علیه السلام) نزد ابوبكر به حديث منزلت، وصيّت رسول خدا به انصار و بيان حديث منزلت، حديث منزلت در وقت حركت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به غزوۀ تبوك، شواهد قطعيّه بر خلافت اميرالمؤمنين (علیه السلام) بر مدينه در غزوۀ تبوك، ابيات منسوب به اميرالمؤمنين (علیه السلام) دربارۀ حديث منزلت، ساير مقامات حديث منزله مانند بعد از فتح خيبر، در وقت بستن درهاى مسجد است غير از در على در وقت عشيره و عقد اخوّت، گفتار رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به امّ سلمه، در موقع اسم‌گذارى حسنين عليهما‌السلام، در دعاى رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و گفتار او به ابوسفيان، در وقت گفتار دشمن و در وقت فرستادن خالد، در معراج رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم، در وقت رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در حضور انصار.

كتاب حاضر رساله اى كوتاه از شمس الدين ذهبى عالم سنى قرن هشتم هجرى است كه در آن 125 طريق و سلسله سند درباره حديث غدير و بخش اصلى آن جمله «من كنت مولاه فعلى مولاه» گزارش كرده است. اين رساله را مرحوم سيد عبدالعزيز طباطبايى، نسخه شناس و محقق معاصر احياء و تصحيح كرده است. ذهبى در مقدمه چند سطرى اين رساله مى گويد حديث من كنت مولاه متواتر است و قطعا مى توان گفت رسول خدا (ص) آن را بيان فرموده است. عده بسيارى آن را از طرق صحيح و حسن و ضعيف نقل كرده اند كه اين طرق را من بيان مى كنم. ذهبى به ترتيب از ابوبكر، عمر، على عليه السلام، طلحه، سعد بن ابى وقاص و ديگر صحابه اين حديث را گزارش كرده كه تنها از حضرت على عليه السلام 44 سند آورده است. مؤلف در مواردى از اين اسناد عبارت «صح عنه» و در مواردى «لم يصح» آورده كه نشان دهنده اظهار نظر وى درباره طريق حديث است. وى در اين اظهار نظرها راويان اين حديث را بررسى كرده و إسناد آنها را نقد كرده است. بخش قابل توجهى از اين كتاب را پاورقى هاى محقق تشكيل مى دهد كه در آنها به موارد اخراج و نقل حديث غدير در منابع و كتب اهل سنت اشاره مى كند.

«امام شناسى» از مهمترین آثار علامه طهرانى بشمار مى رود که در 18 جلد تدوین شده است این کتاب مجموعه اى است از بحث هاى تفسیرى، فلسفى، روائى، تاریخى، اجتماعى درباره امامت و ولایت به طور کلى و درباره امامت و ولایت امیرالمؤمنین (ع) ائمه معصومین علیهم السلام بالخصوص که به صورت درس هاى استدلالى علمى متخذ از قرآن کریم و روایات وارده از خاصه و عامه و ابحاث حلى و نقدى پیرامون ولایت مى باشد. این مجموعه که شامل 270 درس است در سال 1391 هجرى قمرى در ماه مبارک رمضان براى برخى از دوستان ایمانى تدریس شده است.

کتاب «فضائل أمیر المؤمنین علی بن أبي طالب (ع) فی القرآن الکریم » نوشته سعيد أبو معاش، به شرح و بررسی آیاتی از قرآن کریم در شان و «منزلت امام علی (ع)» می پردازد. در این نوشتار که چهارمین جلد از یک مجموعه ده جلدی است، آیاتی از قرآن کریم که در مورد شجاعت امام علی (ع) در جنگ‌ های صدر اسلام، استدلال به امامت و خلافت بلافصل آن امام، ارتباط شدید پیامبر اسلام (ص) با امام علی (ع)، برتری عمل امام علی (ع) بر سایر صحابه، افضلیت امام علی (ع) بر صحابه، حقانیت ایشان در جریان خلافت و عدم شایستگی خلفا برای این مسند به همراه روایات تفسیری و دلایل عقلی تبیین شده است.

کتاب «کلام النبی صلی الله علیه و آله لا من زیادة الناس (اللهم وال من والاه و عاد من عاداه)» نوشته محمدجعفر طبسی، تحقیقی پیرامون متن «روایت غدیر» است. نگارنده در این اثر در پی آن است تا این شبهه را از ذهن‌ ها كنار بزند كه عبارت «اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله» ادامه سخن رسول گرامی اسلام در صحرای غدیر است نه این‌ كه اضافه‌ ای باشد كه از سوی مردم و یا از سوی علمای دین در قرون گذشته وارد شده است. وی در همین راستا، در فصل اول راویانی كه این حدیث را روایت كرده‌ اند را نام برده است. در فصل دوم نیز علما و راویانی كه در طبقات مختلف حدیثی مقدار زیاده این حدیث را روایت كرده‌ اند را نام برده و ثقه بودن آنان را نیز متذكر شده است. در فصل پایانی نیز نمونه‌ های مختلف ثبت شده این روایت معرفی شده است.