جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مقارنه روایات فقهی شیعه و اهل سنت، نشان می‌دهد، بخش قابل توجهی از روایات فقهی شیعه، با اندکی تفاوت در قالب داستان‌هایی کوتاه، در جوامع حدیثی اهل سنت، نقل به معنا شده‌اند. شخصیت این داستان‌های کوتاه، اشخاصی چون ابوهریره، ابن‌عمر، عائشه و ابن‌عباس هستند که به جهات متعددی نمی‌توانند، راوی حجم وسیعی از سنت نبوی باشند. دقت در تاریخ حدیث شیعه و اهل سنت و تحول فرایند نقل حدیث، از قصّه گویی در قرن اول به نقل روایات فقهی در قرن دوم، نشان‌گر تأثیر قصّه‌گویان، در کیفیت فرایند نقل حدیث و اسناد، در قرن دوم هجری است. قصّه‌گویان تأثیر عمیق سیاسی- دینی، در جامعه عراق و شام داشتند. فعالیت ایشان، سبب تربیت جامعه‌ای با مطالبات ویژه، در عراق و شام شده بود که محدثان را وادار کرد، برای احیای سنت نبوی، از روش نقل احادیث فقهی، در قالب داستان‌های کوتاه بهره ببرند. در نتیجه اصحاب حدیث با استفاده از ابزار داستان‌های کوتاه، روایات فقهی که در قرن دوم، از امام صادق (ع) آموخته بودند، را در قالب داستان‌های کوتاه، نقل به معنا کردند.

یکی از روش‌های نوین ارزیابی حدیث، تحلیل فهرستی است. عرضه نشدن سازوکار اجرای این روش یکی از کاستی‌های آن در جهت گشودن راه خود به مجامع علمی و همگانی شدن است. در این مقاله پس از تبیین کلی تحلیل فهرستی، سازوکار اجرای آن ارائه شده و برای ارزیابی دو روایت به کار گرفته می‌شود. سازوکار ارائه شده از لحاظ جمع‌آوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای و از لحاظ ماهیت، توصیفی-تحلیلی است. این سازوکار از استخراج نمونه‌های عینی تحلیل‌های فهرستی از درس‌های خارج آیت‌الله مددی و فراتحلیل آن‌ها حاصل گردیده است. تحلیل فهرستی نوعی موردکاوی تاریخی حدیث با رویکرد واقع‌گرایانه است که با بومی‌سازی تکنیک‌های روش‌های ارزیابی دیگر از آن‌ها بهره می‌برد. در این روش مرحله اول ارزیابی بررسی رجالی و فهرستی است. در صورتی که روایت دارای اعتبار رجالی و فهرستی باشد، مضمون روایت در سه مرحله تاریخی: فضای صدور، واکنش اهل بیت (ع) و مرحله‌ی انتقال به فتوا پیگیری می‌گردد.