جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: خوب بودن یعنی چی؟ چرا مردم می میرند؟ دوستی چیست؟ کودکان وارد دنیای پر از پرسش می شوند و با مسائل عمیق و متفکرانه دست و پنجه نرم می کنند، حتی اگر همیشه با صدای بلند آنها را شگفت زده نکنند. بسیاری از والدین تمایل دارند در مورد ایده های فلسفی با فرزندان خود بحث کنند، اما مطمئن نیستند که چگونه این کار را انجام دهند. The Philosophical Child به والدین راهنمایی می کند که چگونه به آرامی به سؤالات فلسفی با کودکان در هر سنی برخورد کنند. جانا مور لون استدلال می کند که برای رشد عاطفی کودکان، باید میل و توانایی خود را برای تفکر انتزاعی در مورد خود و تجربیات خود توسعه دهند. این کتاب راه‌های آسانی را پیشنهاد می‌کند که والدین می‌توانند با پرسش‌های فلسفی فرزندان خود درگیر شوند و به آنها کمک کنند «خود فلسفی» خود را توسعه دهند.

گسترش سریع فناوری در قرن بیست و یکم و رواج روزافزون مشکلات بشری ما را بر آن می دارد که، بیش از هر چیز، به آن چه به منزله دانش در اختیار کودکان قرار می دهیم حساس شویم و این دانش را با مهارت های معنوی و قدرت تشخیص و تمیز اندیشمندانه همراه کنیم. از آن جا که متخصصان سازمان بهداشت جهانی انسان را موجودی زیستی، روانی، و معنوی تعریف کرده اند، متاسفانه در عملکرد نظام آموزشی رایج، به نظر می رسد انتقال منابع انبوه دانش کم تر به معرفت هستی شناسانه و وجودگرایانه مزین است. هوش معنوی یکی از دستاوردهای ارزش مند محققان در چند سال اخیر است و توانسته پرده از بسیاری رمز و رازهای پیچیده ذهن آدمی بردارد و ریشه بسیاری از رفتارهای آدمی را بیابد. در چند سال اخیر، در پی توجه به حیطه معنویت، به منزله حوزه ای هوشمندانه، آثار درخور توجهی در زمینه هوش معنوی پدید آمده است، اما اکثریت آن ها بر اساس نگرش های معنوی افراد بالغ و بزرگ سال تالیف و تحقیق شده اند و منابع و مآخذ بسیار کمی پیرامون رشد معنوی کودکان وجود دارد. این در حالی است که متخصصان در این زمینه بی توجهی به معنویت را، در پرورش موجود انسانی، یکی از نگرانی های اصلی موسسات آموزشی و درنهایت دغدغه ای برای جامعه می دانند. شواهد متعددی دال بر منافع پرورش این جنبه از هوش در دوران کودکی و تمایل کودکان به آن است. این مقاله بر آن است که، ضمن توصیف و تعریف هوش معنوی، به اهمیت پرورش این جنبه از هوش در دوران کودکی بپردازد و امکان دست یابی به این هدف را از طریق اجرای برنامه «فلسفه برای کودکان» بررسی کند.

هدف پژوهش حاضر، بررسی تاثیر اجرای برنامه «فلسفه برای کودکان» به صورت اجتماع پژوهشی، بر بهبود مهارت های میان فردی در دانش آموزان پایه های تحصیلی سوم تا پنجم ابتدایی در دبستان های دخترانه و پسرانه منطقه 5 آموزش و پرورش شهر تهران بود. برای این منظور 190 دانش آموز در سه پایه تحصیلی به طور تصادفی در دو مرحله انتخاب شدند (97 پسر، 93 دختر) و در دو گروه گواه و آزمایش قرار گرفتند (88 نفر در گروه آزمایش و 102 نفر در گروه گواه). سپس با استفاده از پرسش نامه دست یابی به مهارت های اجتماعی «اردلی و آشر»، متغیر مهارت های اجتماعی دانش آموزان سنجیده شد. قبل از اجرای برنامه، عدم تفاوت معنادار مهارت های ارتباطی در دو گروه تایید شد. سپس کودکان گروه آزمایش، طی 12 جلسه هفتگی 1.5 ساعته، در جلسات آموزشی شرکت نمودند. در پایان مشخص گردید که اجرای این برنامه می تواند بر بهبود مهارت های ارتباط میان فردی دانش آموزان تاثیر معناداری بگذارد (p<0.1). هم چنین برای بررسی ماندگاری اثر این برنامه، 4 ماه بعد دوباره دانش آموزان در این متغیر مورد ارزیابی قرار گرفتند و یافته ها حاکی از تایید ماندگاری اثر این برنامه بود. علاوه بر این، به کمک آزمون تحلیل واریانس یک طرفه، مشخص گردید که در میان دختران و پسران شرکت کننده در این برنامه، از نظر بهبود مهارت های ارتباط میان فردی، پسرها افزایش بیش تری را نشان داده اند.به کمک آزمون تحلیل واریانس یک طرفه، مشخص گردید که در میان دختران و پسران شرکت کننده در این برنامه، از نظر بهبود مهارت های ارتباط میان فردی، پسرها افزایش بیش تری را نشان داده اند.

نظریه هاى روان شناختى درباره اخلاق عمدتا حول این سوالات شکل گرفته اند: چگونه، در چه سنى و با چه سازوکارى قواى اخلاقى کودک شکل می گیرند و توانایى هاى اخلاقى او تثبیت می شوند. بخش اول این نوشته به مرور مختصر آرای پاره اى از مکاتب مهم روان شناسى درباره اخلاق می پردازد. از آن جاکه هدف اصلی بحث پیوند اخلاق و ادبیات داستانی است، خواهیم کوشید تا از دل نظریه های مطرح شده سوالاتی را برای سنجش و ارزیابی اخلاقی آثار داستانی استخراج کنیم. هدف از تهیه چنین فهرستی از سوالات آن است که اولا نشان دهد چگونه می توان از دل آثار داستانی موضوعاتی برای تامل اخلاقی کودکان و نوجوانان به دست آورد و به عنوان نمونه در نشست ها و جلسات فلسفه برای کودک (P4C) از آن ها سود جست، و ثانیا با در دست داشتن چنین فهرستی می توان تشخیص داد که آثار داستانی مورد پژوهش عمدتا به کدام جنبه های اخلاقی پرداخته اند و کدام جنبه ها را مغفول گذاشته اند. در بخش دوم مقاله به سراغ آثار داستانى جمشید خانیان خواهیم رفت و می کوشیم با توجه به چهارچوب نظرى فراهم شده در بخش نخست، مولفه ها و عناصر مربوط به اخلاق را در میان شش اثر داستانى او بازشناسى و تحلیل کنیم.

آموزش تفکر به کودکان که فلسفه برای کودکان (P4C) نیز نامیده می شود یکی از برنامه های آموزشی است که مورد توجه بسیاری از دست اندرکاران تعلیم و تربیت کودک قرار گرفته است. در این برنامه آموزشی از داستان ها به منزله ابزار اصلی آموزش استفاده می شود زیرا عقیده بر این است که داستان ها می توانند مهارت های شناختی و توانایی پرسشگری را در کودک بالا ببرند و در نتیجه او را در ارزیابی استدلال ها، درک روابط علت و معلولی، کشف و تحلیل مفاهیم، و همچنین نتیجه گیری درست از رویدادها یاری کنند. به همین منظور، متیو لیپمن، که پایه گذار آموزش فلسفه برای کودکان است، داستان هایی را با هدف آموزش تفکر به کودکان نوشته است. مقاله حاضر، با تایید برنامه آموزش فلسفه به کودکان، سعی دارد نشان دهد که استفاده از کتاب های ادبی کودکان در برنامه درسی یک ضرورت است و می تواند نقش بسزایی در پیشبرد تفکر کودکان داشته باشد. بنابراین باید به داستان های ادبی به منزله یک ابزار آموزشی نگاه کرد و داستان خوانی را جزء برنامه های اصلی کودکان در مدارس قرار داد تا کودکان بتوانند از طریق گفت و گو در مورد آن ها قدرت تفکر خود را بالا ببرند. نکته دیگر که باید به آن توجه کرد این است که استفاده از داستان راه تعامل بزرگسالان با کودکان را هموار می کند، و در عین افزایش قدرت تفکر، آن ها را با رفتارها و مسائل اجتماعی آشنا می سازد.

مقاله حاضر پس از بررسی اجمالی برخی نظریه های موجود درباره رشد زبان کودک، ازجمله نظریه های رفتارگرا، فطری نگر، و نقش نگر به طور اخص دیدگاه ویگوتسکی درباره رشد زبان و تفکر و ارتباط آن ها با یک دیگر را مورد مطالعه قرار داده است. هدف این بررسی نشان دادن شمول نظریه ویگوتسکی در تفسیر ارتباط زبان و تفکر است. بررسی دو مفهوم عمده نظریه وی، یعنی منطقه مجاور رشد و میانجی گری، روشن کرده است که این دو مفهوم در روند آموزشی فلسفه برای کودکان سودمند است. این مقاله، هم خوانی نظریه ویگوتسکی با مبانی فلسفه برای کودکان، مساله آموزش کودکان، نقش آموزش در بهبود روندهای فکری کودکان و نقش اجتماعی زبان در پیش برد تفکر کودکان را، از جنبه های گوناگون مورد بحث قرار داده است. به نظر نویسنده بررسی نظریات ویگوتسکی درک درستی از ضرورت آموزش فلسفه به کودکان به دست می دهد و پایه های علمی آموزش فلسفه به کودکان و تطابق روش های آموزش آن با نظریه های علمی را روشن می سازد.

هدف از پژوهش حاضر بررسی مضامین فلسفی داستان های متون کلاسیک ادب فارسی به قصد استفاده در برنامه فلسفه برای کودکان است که با روش پژوهش فلسفی انجام شده است. برای این منظور نخست به بررسی برنامه فلسفه برای کودکان از منظر لیپمن و چگونگی توسعه و پیدایش رویکردهای مختلف پرداخته شد، آنگاه نشان داده شد که هر کدام از رویکردها به فلسفه برای کودکان به جنبه خاصی از فلسفه تاکید دارند. سپس با عنایت به ساحت های فلسفه، مسائل اساسی فلسفه در سه قلمرو هستی شناسی، شناخت شناسی و ارزش شناسی مشخص و در هر قلمرو سوالات مهمی طرح و برای هر کدام از سوالات نمونه داستانی از متون کلاسیک ادب فارسی ارائه شده است. نتایج نشان داد که فراهم کردن محتوای فلسفی متناسب با فرهنگ بومی برگرفته از متون کلاسیک ادب فارسی و بازنویسی آن ها متناسب با سن کودکان به عنوان رویکردی کل گرایانه که در آن به ابعادی چون فرایند تفکر، محتوای فلسفی، غنای ادبی و ویژگی فرهنگ وابسته بودن تفکر توجه داشته باشد، امکان پذیر است.

در این نوشتار سعی بر این بوده تا به مؤلفه هایی از اندیشه ویتگنشتاین دوم که جایگاه نظری موجهی در برنامه فلسفه برای کودکان دارد پرداخته شود. چهار مؤلفه مهم در این پژوهش «زبان»، «دیدن و توصیف»، «بازی های زبانی»، و «معنا» است. نگرش پراگماتیستی ویتگنشتاین دوم به این مقوله ها را می توان در ساختار و شاکله بندی برنامه ای کاربردی در عرصه تعلیم و تربیت واکاوی کرد. متیو لیپمن و همکارانش با طرح برنامه ای که کودکان را با تفلسف و پرسش ورزی آشنا می کند، به شکل کاملا انضمامی، پرداخت نوینی از این مؤلفه ها را آشکار کرده اند. با بررسی ویژگی ها و اهداف این طرح در چهارچوب این مؤلفه ها می توان نگاهی انضمامی تر را بین بنیان های نظری و عرصه های کاربردی طرح فلسفه برای کودکان جست و جو کرد. سه سؤال عمده در این پژوهش مطرح می شود که با روشی تحلیلی ـ توصیفی درصدد پاسخ بدان ها برآمده ایم.

هدف از این پژوهش بررسی تاثیر اجرای برنامه آموزش فلسفه به کودکان به روش اجتماع پژوهشی بر رشد قضاوت اخلاقی دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی شهر اهواز بود. جامعه آماری این پژوهش، کلیه دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی شهر اهواز بود (سال تحصیلی 88 - 89)، که از این میان تعداد 120 نفر دانش آموز دختر و پسر (60 نفر گروه گواه و 60 نفر گروه آزمایش) به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. جهت جمع آوری داده ها، از آزمون قضاوت اخلاقی (MJT) استفاده شد. داده ها با استفاده از تحلیل کوواریانس یک متغیری (ANCOVA) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که، اجرای آموزش فلسفه به کودکان به روش اجتماع پژوهشی، الف) بر رشد قضاوت اخلاقی دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی شهر اهواز تاثیر مثبتی داشته است؛ ب) بر رشد قضاوت اخلاقی هر دو جنس دختر و پسر تاثیری یک سان داشته و تفاوت معنی داری بین آن ها مشاهده نشد. نتایج پژوهش حاضر با یافته های تحقیقات انجام شده در خارج از کشور هم سویی دارد.

هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر اجرای برنامه «فلسفه برای کودکان» (P4C) در افزایش هوش هیجانی دانش آموزان دختر مقطع اول راهنمایی تهران است. نمونه این پژوهش شامل 30 دانش آموز دختر پایه اول راهنمایی مدرسه مدرسه شهدای آزادی منطقه دوازده شهر تهران بود. که به صورت تصادفی به دو گروه آزمایشی و کنترل تقسیم شدند. ابزار جمع آوری داده ها آزمون هوش هیجانی بار ان (Bar-On) بود. ضمنا برای بررسی فرضیه های پژوهش از طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل استفاده شده است. به منظور تحلیل داده ها، از مقایسه میانگین افتراقی (تفاوت نمره ها در پیش آزمون و پس آزمون) با استفاده از آزمون تی استیودنت (T-Student) برای گروه های مستقل استفاده شد. با بررسی نتایج اجرای این برنامه افزایش معناداری در هوش هیجانی، مهارت های بین فردی و توانایی سازگار شدن مشاهده شد. اما در مهارت های درون فردی، مهارت های کنترل تنش ها و مهارت های کلی تغییر معناداری مشاهده نشد.