جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: مشکل قرون وسطایی قدیمی رابطه زمانی بین خدای ابدی و جهانی ابدی یا زمان‌دار همچنان موضوعی است که بحث‌ها را در مورد ماهیت خدا در فلسفه دین معاصر برانگیخته است. بحث اسلامی فیلسوفان، به ویژه ابن سینا [ابوعلی سینا] را که معتقد بود خدای ابدی دنیایی ابدی را پدید آورد که صرفاً از نظر منطقی پسین او بود، در مقابل برخی از متکلمان، مانند غزالی که بر کتاب مقدس اصرار داشتند، قرار گرفت. دکترین creatio ex nihilo و امکان وجود جهانی ابدی را رد کرد. این درگیری با واگذاری جنبه‌هایی از سوی طرفین و رد برخی از جنبه‌ها ادامه یافت تا اینکه در دوره صفویه، شکاف‌های بین فلسفه و کلام به طور غیرقابل برگشتی در هم می‌شکند. من در مورد مواضع سه فیلسوف کلیدی ایران مدرن اولیه صحبت خواهم کرد که همگی از دیدگاه فلسفی از دکترین آفرینش ex nihilo دفاع کردند و رویکردهای بدیعی به مسئله قدیمی رابطه زمانی ارائه کردند.

مکتوبات ابوحامد غزالی بر تحولات دینی عصرِ گورکانیان تأثیر چشم‌گیری داشت. اکبرشاه، با تأسیس دینی التقاطی، موسوم به «دین الهی»، و اتخاذ سیاست‌های مبتنی بر تسامح با پیروان دیگر ادیان، می‌کوشید منازعات میان آنان را مرتفع سازد. این امر واکنش‌هایی را در میان برخی از صوفی‌عالمان آن عصر برانگیخت و ضرورت «احیاء» دین، توجه آنها را به آثار غزالی معطوف کرد. از جمله می‌توان از احمد سرهندی، عبدالحق دهلوی و شاه ولی الله دهلوی یاد کرد که به‌کرات به کتب غزالی استناد کرده‌اند و دو تن از آنها، احمد و ولی‌الله، خود را همچون غزالی «مجدد» می‌خواندند. تأثیر غزالی بر آنها در این حوزه ها مشهود است: کوشش برای تدوین اصول شریعت و تشریح باطن احکام؛ مقابله با بدعت‌ها و احیای سنت سلف؛ برقراری مقارنه میان شریعت و طریقت و نقد صوفیان شریعت‌گریز؛ مخالفت با فلسفه؛ تألیف آثاری متأثر از کتب غزالی.

امام محمد غزالی (م505) مشهورترین مخالف فلسفه در میان متکلمین دنیای اسلام است. وی علیرغم ادعای نقد گفتار فلاسفه در حوزه الهیات، منطق و روش استدلال قیاسِ برهانی را می­پذیرد و آن را جایگزین روش استدلال قیاسی (ردّ الغائب الی الشاهد) متکلمین پیش از خود می­کند. در این مقاله با روش توضیحی-تحلیلی نشان خواهیم داد که غزالی با پذیرش امکان حصول یقین عقلیِ خود اتّکا (قیاس برهانی)، بسترساز ورود محتوای فلسفه سینوی به کلام اسلامی و شروع تخلیط فلسفه با کلام در دنیای اسلام شد. او درعین‌حال با عدم التزام به لوازم این پذیرش تاریخی در بررسی مباحث الهیات عقلی، در بررسی تفکرات فیلسوفان همانند اسلاف خودش عمل کرد و دچار تهافت در نوع مواجهه با تفکر فلسفی یونان شد؛ قبول روش تفکّر و ردّ محتوی به دلیل مخالفت با اصول ایمانی و ظواهر ادلّه نقلی.

ترجمه ماشینی: ابوحامد محمد غزالی اگرچه عمر نسبتاً کوتاهی داشت (1111-1058)، اما خود را به عنوان یکی از مهم ترین متفکران تاریخ اسلام معرفی کرد. کتاب «عدم انسجام فیلسوفان» که پس از بیش از یک دهه سفر و تفکر زاهدانه نوشته شده، ادعا می‌کند که در حالی که فیلسوفان مسلمانی مانند ابن سینا به استدلال‌های غیرقابل انکار درباره موضوعات الهیات و متافیزیک می بالیدند، اما نتوانستند ادعاهای خود را انجام دهند. علاوه بر این، بسیاری از اظهارات آنها نمایانگر بدعت و بی ایمانی پنهان بود. علیرغم تلاش فیلسوف قرن دوازدهم ابن رشد، آثار غزالی به طور گسترده خوانده شده و تأثیرگذار است.

ترجمه ماشینی: در این پژوهش، موضوع فلسفه صوفیانه در غزالی، متفکر نامدار اسلامی مورد بررسی قرار گرفت. پایان نامه از یک مقدمه و دو بخش تشکیل شده است. در مقدمه بر تعریف تصوف و فلسفه تاکید شده است. مسأله معرفت در غزالی در باب 1; به طور کلی معرفت، تکوین معرفت، غزالی و مسئله معرفت، منشأ معرفت، انواع معرفت ـ گزاره، معرفت و امکان متافیزیکی و معرفت عرفانی مطرح می شود. در بخش دوم، جایگاه روانشناسی در فلسفه صوفیانه غزالی; عقل، روح و مراتب آن، قلب، مسائلی که مانع ظهور علم در قلب می شود، بیماری های قلبی و چشم دل، روح، ماهیت روح، رابطه روح و بدن، مراتب. روح انسان و روح گیاهی، حیوانی و انسانی در موجودات زنده بررسی می شود. این پایان نامه از یک مقدمه و دو بخش تشکیل شده است. در قسمت مقدمه بر تعاریف فلسفه و عرفان تاکید شده است. در بخش اول، دیدگاه غزالی در مورد معرفت از نظر معرفت به طور کلی، شکل‌گیری معرفت، غزلی و مسئله معرفت، منشأ معرفت، انواع معرفت گزاره، معرفت متافیزیک و امکان آن و معرفت عرفانی در بخش دوم، جایگاه روان‌شناسی در فلسفه عرفانی غزالی، ذهن و ذات و مراحل آن، قلب، عوامل بازدارنده معرفت در قلب، بیماری‌های قلبی، بینش و روح، اهمیت روح، رابطه روح و جسم، مراحل روح انسان و مسائل روح نباتی، حیوانی و انسانی که در موجودات زنده به چشم می خورد بررسی می شود.

هستی‌شناسی یکی از مهم‌ترین مباحث عرفان اسلامی است که کمابیش از ابتدای مکتوب شدن مطالب عرفانی مورد توجه عرفا و متصوفه بوده است. هر یک از عرفای بزرگ صاحب اثر، براساس مشاهده، مکاشفه و تجربه­ ای که خود داشته، به تبیین چینش نظام هستی و مطالب مربوط به هستی‌شناسی پرداخته­ است. از جملۀ این عرفا امام محمد غزالی و بهاءالدین ولد، از بزرگ‌ترین عرفای اسلامی در قرن پنجم و ششم، هستند. این پژوهش به روش تحلیلی- توصیفی و تطبیقی به بررسی مهم‌ترین عناوین هستی‌شناختی مطرح‌شده در آثار این دو عارف پرداخته است. خدا، جهان و انسان و مسائل مربوط به آنها سه محور عمدۀ هستی­شناسی هستند که در این پژوهش موضوعات مهم مرتبط با آنها از آثار دو عارف -احتمالا برای نخستین بار به این شیوه در تحقیقات مرتبط با هستی‌شناسی- به‌صورت روشن استخراج و بررسی شده است. براساس نتایج، اصطلاحات هستی‌شناسی با وجود اشتراک لفظی با برخی علوم مانند کلام اختلاف معنایی دارد. دیدگاه توحیدی هر دو عارف به مفهوم وحدت وجود نزدیک است و در مراتب وجود در آثار هر دو عارف تفاوت‌هایی در چینش و تعداد وجود دارد.

ترجمه ماشینی : به نظر می رسد فلسفه اسلامی اساساً پاسخی به چالشی است که از اندیشه یونانی به جهان اسلام رسیده است. در اوایل اسلام هرازگاهی با توجه به اصولی در فرقه‌های مختلف، تعارض‌های گوناگونی پدید آمد و هر کس هر شکل جدیدی را که به نظر می‌رسید برای اندیشه‌اش مناسب بود، اقتباس می‌کرد. تعارض بین سنت مکتزلی متاثر از عقل گرایی و سنت اشکری که تحت سیطره «ایمان» بود، عملاً توسط ابوحامد محمد غزالی (1058-1111م.) رئیس اشکریان، که به عقیده سنت پی برد، بی اثر شد. آگاهی عرفانی از زمان اشکری تا غزالی، اعراب اصول یونانی را جذب کردند و فرهنگ یونانی باعث رنسانس فلسفی شدیدی شد که توسط ابونصر فارابی (متوفی 950 م.) و ابوعلینوسی الحو نشان داده شد. -عبدالله بن سینا (1037-980م). تحت تأثیر اندیشه های فلسفی آنها، الهیات بار دیگر در مواجهه با اندیشه های مقتضیله متزلزل شد. حقایق و پدیده ها هیچ اهمیت نهایی فراتر از آنچه در تجربه ارائه می کردند، نداشتند. مردانی که به اصلاح گمانه‌زنی‌های فلسفی و پیچیدگی‌های انتزاع‌های متافیزیکی توجه داشتند، برای حمایت از عقاید اسلام و بی‌اثر کردن نتیجه‌گیری‌های فلسفه‌ای که با آن ناسازگار است، بسیار مورد نیاز بودند. هنگامی که این کار عظیم ضروری به نظر می رسید، جهان اسلام رهبر خود را در غزالی یافت که قادر بود در مقابل یونانیسم ایستادگی کند و به نمایندگان آن حمله کند. غزالی علاوه بر فیلسوفی که می‌خواست با گرایش‌های غیرمتعارف پیشینیان یونانی خود مقابله کند، عارف برجسته، صوفی و متفکری اصیل بود. او در جهان اسلام پل بزرگی بود بین سنت گرایی و عرفان، کنشگری و شهودگرایی. از همان روزهای جوانی، عطش شدیدی برای دانش داشت که او را متقاعد کرد تا هر شکلی از فلسفه و دین را مطالعه کند و از همه کسانی که ملاقات می کرد در مورد ماهیت و اهمیت اعتقادشان سؤال کند. او مشکلات درک، ارزش دانش، یادگیری، آموزش، کارایی و وظیفه را مورد بحث قرار داد. شمایل‌شکنی بی‌رحمانه‌ای که غزالی در از بین بردن تصاویر محترم فلسفه یونان انجام داد و سپس بر ذهن بسیاری از مسلمانان تسلط یافت و تلاش‌های او برای ایجاد آشتی بین عرفان و ارتدکس، او را با عنوان حجت‌الاسلام تاج گذاری کرد.