جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف: هدف اصلی این پژوهش، تبیین، تحلیل و ارزیابی انتقادی نظریه «ایمان‌گرایی عقلانی» سی. استیون اونز به مثابه پاسخی به چالش‌های باور دینی در جهان معاصر است. این پژوهش در گامی فراتر، می‌کوشد تا با به‌کارگیری چارچوب منسجم معرفت‌شناختی و فلسفی علامه سید محمدحسین طباطبایی، این نظریه را سنجیده و ظرفیت حکمت اسلامی را برای تعامل با اندیشه‌های معاصر در فلسفه دین به نمایش بگذارد. روش‌شناسی پژوهش: این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی و رویکردی تطبیقی و انتقادی سامان یافته است. فرآیند پژوهش بر پایه تحلیل محتوای منابع کتابخانه‌ای استوار بوده و در دو مرحله اصلی انجام شده است: نخست، تقریر دقیق و نظام‌مند نظریه ایمان‌گرایی عقلانی اونز و مولفه‌های آن ؛ دوم، ارزیابی انتقادی این نظریه با استفاده از مبانی فکری علامه طباطبایی به عنوان معیار و چارچوب سنجش. یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان داد که ایمان‌گرایی عقلانی اونز، راهی میانه میان ایمان‌گرایی افراطی و عقل‌گرایی محض است که بر مولفه‌هایی چون «محدودیت ذاتی عقل»، «ایمان به‌مثابه اعتماد موجه» و نقش «نشانه‌های طبیعی» استوار است . ارزیابی این نظریه از منظر علامه طباطبایی آشکار ساخت که هرچند هر دو اندیشمند در نقد افراط‌گرایی معرفتی و پذیرش محدودیت‌هایی برای عقل مفهومی هم‌نظرند ، اما نظام فکری علامه دارای تمایزات و امتیازات بنیادین است. مهم‌ترین این تمایزات عبارتند از: تأکید قاطع علامه بر توانایی عقل در رسیدن به «یقین برهانی» در اصول دین ، نقش محوری «فطرت» و «علم حضوری» به عنوان منابع معرفتیِ درونی و بی‌واسطه ، و تبیین «رابطه وجودشناختی» و تکاملی میان علم، ایمان و عمل. نتیجه‌گیری: نتیجه نهایی پژوهش آن است که چارچوب جامع علامه طباطبایی نه تنها بدیلی برای ایمان‌گرایی عقلانی اونز، بلکه به مثابه مصحح، مکمل و معمّق آن عمل می‌کند. این چارچوب، با تصحیح نگاه به توانایی عقل در کسب یقین، تکمیل نظریه با افزودن ابعاد فطری و شهودی، و تعمیق آن با ارائه بنیان‌های وجودشناختی، مدلی استوارتر و جامع‌تر برای فهم رابطه عقل و ایمان ارائه می‌دهد. در حالی که نظریه اونز راهکاری هوشمندانه برای دفاع از ایمان در «چارچوب درون‌ماندگار» عصر سکولار است ، رویکرد علامه فراخوانی بنیادین برای فراروی از این چارچوب از طریق تحقق ظرفیت‌های کامل عقل و شهود است.

آموزه مهدویت به علت جایگاه مهم و تأثیرگزاری که در تحولات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی دارد؛ همواره مورد طمع بدخواهان و طمع‌ورزان قرار گرفته و با برداشت‌های نادرست و ایجاد فرقه‌های انحرافی، شبهات مختلفی را متوجه آن می‌نمایند. گرچه شبهاتی که در باره مهدویت مطرح شده ریشه در اعماق تاریخ اسلامی دارد و در عصر ائمه(علیهم السلام) نیز مطرح بوده است؛ اما به علت گسترش مطالعات مستشرقان در باره آموزه‌های مهدوی از یک طرف و ایجاد فرقه‌هایی چون وهابیت، بابیت، بهائیت و ... از طرف دیگر و نقش پررنگ آموزه مهدویت و انتظار در تحولات اجتماعی و حرکت‌های سیاسی و فرهنگی مانند انقلاب اسلامی که بر پایه مهدویت و انتظار شکل گرفته؛ از طرف سوم، بر حجم و تنوع شبهات در دو قرن اخیر افزوده است. از این جهت گونه‌شناسی و تحلیل پاسخ‌ به شبهات مهدویت در دو قرن اخیر در دستور کار این تحقیق قرار داده شده است. طبعا برای شناخت گونه‌ها و روش‌های پاسخ به شبهات مهدویت، ابتدا لازم است شبهاتی که متوجه آموزه مهدویت می‌شود را از منظرهای مختلف گونه‌شناسی کرد. این گونه‌ها را می‌توان به جهات مختلف مورد شناسایی قرار داد. گاه ممکن است شبهات را به‌لحاظ منشأ تکون آن مورد شناسایی قرار داد و بدین لحاظ دسته‌بندی کرد. از این منظر شبهات به برون دینی و برون مذهبی و درون مذهبی قابل دسته‌بندی است. و گاه نیز می‌توان شبهات را به لحاظ رویکردهای مختلف کلامی، فلسفی، تاریخی، عرفانی و تجربی و ... دسته بندی نمود. شناخت شبهات، دسته‌بندی و در نهایت پاسخ به آنها می‌تواند سهم به‌سزایی در پیراستن این آموزه تابناک از پیرایه‌ها و انحرافات و آسیب‌ها دارد. برای این منظور علاوه بر ضرورت شناخت گونه‌های مختلف شبهاتی که متوجه مهدویت می‌شود؛ شناخت رویکردها، شیوه‌ها و روش‌های پاسخ به شبهات و تحلیل و بررسی آنها در این خصوص از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. زیرا پاسخ ناقص و غیر مکفی می‌تواند آثار مخرب اعتقادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برجای گذارد. بنابراین گونه‌شناسی پاسخ‌گویی به شبهات مهدویت و تحلیل شیوه‌ها و روش‌های پاسخ‌گویی به گونه‌های مختلف شبهاتی که در عرصه مهدویت مطرح می‌شوند؛ مسأله اصلی این تحقیق است. برای تحقق این هدف پاسخ‌های داده شده بر اساس نوع شبهه و خاستگاه و انگیزه‌های شبهه کننده و رویکردها و روش‌های شبهه افکنی که از منظرهای مختلف عقلی، نقلی، تاریخی، عرفانی، تجربی و ... صورت گرفته؛ دسته‌بندی و تحلیل و بررسی خواهند شد.

مردم‌سالاری دینی به‌عنوان یک الگوی حکمرانی در کشورهای اسلامی، به‌ویژه ایران، با چالش‌ها و شبهات نظری و عملی متعددی مواجه است. این نظام سیاسی که براساس اصول دینی و ارزش‌های مردم‌سالارانه شکل گرفته، از یک‌سو به دنبال تحقق عدالت و پاسخگویی به نیازهای عمومی است و از سوی دیگر، با انتقادات و شبهات جدی روبه‌رو می‌شود. این مفهوم که به تازگی وارد گفتمان سیاسی ایران شده است نیاز به تحلیل دقیق تر و عمیق تری دارد. تلاش هایی از این دست می تواند سرآغازی بر بازاندیشی مقوله های اصلی اندیشه سیاسی و مردم سالاری دینی در چهاچوب نظام نوین جمهوری اسلامی باشد. یکی از شبهات اصلی که در این زمینه مطرح گردیده، تعارض بین اصول دینی و آزادی‌های سیاسی است. منتقدان بر این باورند که وجود نهادهای دینی می‌تواند به محدودیت‌های سیاسی و اجتماعی منجر شود و قدرت را در دستان گروه‌های خاص متمرکز کند. در پاسخ به این شبهه، مردم‌سالاری دینی تأکید می‌کنند که می‌توان اصول دینی را به‌گونه‌ای تفسیر کرد که نه تنها آزادی‌های فردی را تضمین کند، بلکه موجب تقویت مشارکت عمومی نیز شود. شبهه دیگری که مطرح می‌شود، کارآمدی مردم‌سالاری دینی در پاسخ به نیازهای اجتماعی و اقتصادی است. منتقدان معتقدند که تصمیم‌گیری‌های سیاسی تحت تأثیر ملاحظات دینی قرار می‌گیرد و این امر می‌تواند به نادیده‌گرفتن منافع عمومی منجر شود. در پاسخ، می‌توان اشاره کرد که مردم‌سالاری دینی می‌تواند با ایجاد نهادهای پاسخگو و شفافیت در تصمیم‌گیری‌ها، به بهبود کارآمدی و پاسخگویی کمک کند. یکی از کارکردهای نوین و متفاوت با مردم سالاری لیبرال این است که مردم سالاری دینی تلاش می کند در دو بعد، تربیت سیاست مداران و کمال انسان ها، از حیث تزکیه نفس و تاکید بر عدالت و علم و تخصص کارگذاران اهتمام ورزد و انسان ها را در جهت رسیدن به کمال مطلوب و غایت وجودی آنان یاری دهد که این تفاوت دموکراسی و مردم سالاری در غرب و مردم سالاری دینی در ایران است. و در بُعد نظری، تضادهای فکری بین تفسیرهای مختلف از دین و سیاست نیز وجود دارد. برخی اندیشمندان معتقدند که دموکراسی و اصول دینی به‌طور ذاتی در تضاد هستند، در حالی که دیگران بر این باورند که می‌توان این دو را به‌نحوی سازگار کرد. این تضادها زمینه‌ای برای بحث‌های عمیق‌تری فراهم می‌کند که نیازمند تحلیل‌های دقیق و جامع هستند. در نهایت، پاسخ به شبهات نظری و عملی پیرامون مردم‌سالاری دینی نیازمند یک رویکرد جامع و انتقادی است. این تحقیق به بررسی چالش‌های موجود با استفاده از روش کتابخانه‌ای و روش پژوهش و روش کیفی از نوع تفسیری و تحلیل محتوا به ارائه راهکارهایی برای تقویت مردم‌سالاری دینی می‌پردازد و با تأکید بر اهمیت مشارکت عمومی و شفافیت، سعی در ارائه الگویی کارآمد و پاسخگو دارد. این پژوهش می‌تواند به درک بهتر تعامل دین و سیاست و شکل‌گیری یک نظام مردم‌سالار دینی کمک کند.

معناشناسی (semantic) یکی از روش‌های نوین تحقیق و پژوهش در قرآن کریم است.در این نگرش، پس از انتخاب کلمات کلیدی قرآن، حوزه‌های معنایی هر واژه به همراه ارتباط شبکه میان آن‌ها، بررسی و برخی لایه‌های معنایی آیات ظاهر می‌شود. این رویکرد سعی دارد، با ملاحظه بافت و سیاق و با توجه به مجاورت کلمات و تکیه بر مجموعه یا بافت کلی قرآن، انسجام و پیوستگی معارف قرآن را روشن کند.(آذر رحمانی،1395 ،ص19) لئووایزگربر معناشناسی واژگانی را برای نخستین بار در مکتب معنایی بن (آلمان) طراحی کرد و در مراحل بعد توشیهیکو ایزوتسو در تحقیقات قرآنی طلایه‌دار آن شد (ایزوتسو،1360،ص5). این مکتب سعی دارد از طریق تحقیق در کلمات قرآن طرز نگرش قرآن را کشف کند، در این روش کلماتی که نقش قطعی در ساختن جهان‌بینی قرآن دارد، کلمات کلیدی قرآن خوانده می‌شود. هر کدام از کلمات کلیدی قرآن زیرمجموعه‌هایی دارند که با آن کلمه کلیدی در ارتباط است (ر. ک: ایزوتسو، 1361، ص1-26). مکتب لندن مشهور به رویکرد بافتی (operational Approach) تأکید زیادی بر بافت و سیاق واژگان دارد. ایشان معتقدند که معنا تنها از خلال قرارگرفتن در بافت کشف می‌شود؛ لذا معانی کلمه‌ها، تحلیلی از بافت‌های زبانی، عاطفی، موقعیتی، فرهنگی را می‌طلبد (ر. ک: پالمر، 1366، ص156- 160). بررسی معنای واژه در چارچوب بافت زبانی که درآن به وقوع پیوسته است، بافت زبانی آن واژه نامیده می‌شود. این نوع از بافت، معنا را برحسب روابط موجود میان واژه‌ها و البته به‌صورت روابط هم‌نشینی بررسی می‌کند. روابط هم‌نشینی مربوط به ترکیب و نسبت‌های هم‌جواری کلمات است؛ به‌عبارت دیگر این روابط به ارتباط یک عنصر زبانی با سایر عناصر تشکیل‌دهنده زبان متن می‌پردازد (صفوی، 1379، ص41). بافت عاطفی، مربوط به شدت یا ضعف بار معنایی کلمات در میزان اثرگذاری آنهاست، بافت موقعیتی یا بافت غیر زبانی، زبان را در متن موقعیتی که در آن رخ داده است، بررسی می‌کند و در پایان، بافت فرهنگی و مشخص‌کردن محیط فرهنگی یا اجتماعی است که کلمه در آن به‌کار رفته است (احمدمختار، 1386، ص65-66 ؛ سلوی محمد، 1381، ص70). توجه به بافت و سیاق در کشف معانی، از موضوعاتی است که علاوه بر معناشناسان، اندیشمندان حوزه قرآن و خصوصاً مفسران در تفسیر بدان توجه ویژه کرده‌اند و آن را قرینه‌ای مرجّح یا مانع برای استدلال معانی دانسته‌اند. سیاق از ریشه «سَوَقَ» است که از نظر لغویان به‌معنای رشته پیوسته، راندن، تابع و... است (ابن‌منظور، 1414، ج6، ص432؛ طریحی، 1375، ج5، ص188). ازنظر اصطلاحی نیز عبارت است از ساختار کلی که در مجموعه‌ای از کلمات، جملات و یا آیات سایه می افکند و بر معنای آن اثر می‌گذارد (رجبی، 1385، ص92). از سوی دیگر، از آنجایی که واژگان، عبارت است از تعداد بی‌شماری لایه‌های ارتباطاتِ به‌هم وابسته یا حوزه‌های اشتراک تصورّی، که هر یک از آنها متناظر با دلبستگی و علاقه‌مندی غالب یک جامعه در دوره‌ای از تاریخ آن است و بنابراین، جنبه و سیمایی از کمال مطلوب‌ها و بلندپروازی‌ها و اشتغالات آن را خلاصه می‌کند (ایزوتسو، 1360، ص27). مفاهیم قرآنی نیز در لایه‌های مختلفی مطرح و بررسی می‌شود، از جمله لایه اخلاقی، کلامی، فلسفی و عرفانی. هر یک از این لایه‌ها، میدان‌ها و شبکه‌های معنایی گسترده‌ای را در برگرفته‌اند. یکی از این سطح‌های پر اهمیّت، لایه های معنایی مراقبه است که در این رساله با این رویکرد و لایه‌های معنایی مربوط به آن بررسی می‌شود. «یکی از مهمترین مباحثی که در علم اخلاق بیان شده است مبحث مراقبه نفس است که در همه حالات انسانی چه پیش از عمل ،چه در حین عمل و چه بعد از عمل همیشه انسان باید به آن توجه نماید فلذا چون مفهوم مراقبه در قرآن کریم با خود این لفظ بیان نشده است در این پژوهش به بررسی شبکه معنایی مراقبه و الفاظی که همنشینی با این واژه دارد مثل حفظ ، رصد و... می پردازیم.البته ماده رقب در قرآن می باشد ولی نه به مفهوم مراقبه نفس که در عامه مردم مشهور می باشد بلکه معانی دیگری مانند رعایت کردن،انتظار کشیدن و نگهبانی و...که البته به لحاظ صرفی هم متفاوت است. (فراهیدی، 1409 ، ج 5، ص 154) فلذا در تحقیق حاضر سعی دارد با استفاده از روش یادشده، حوزه‌های معنایی واژگان مرتبط با واژه «مراقبه» را با نظر به سیاق و روابط هم‌نشینی و جانشینی کلمات در آیات، تبیین کند؛ بدین ترتیب که معنای این واژه ابتدا از منابع معتبر لغت، جست‌وجو و سپس مصادیق مختلف آن با ملاحظه بافت و سیاق آیات از تفاسیر معتبر، روشن می‌شود و از محور هم‌نشینی در فهم معنا و مصداق آیات، کمک گرفته می‌شود . مسأله اصلی در اینجا این است که چگونه بشر به مراقبه دائمی نفس که عرفان عملی است بپردازد و خداوند که دائم ناظر براعمال انسان است ، چه برنامه ای برای انسان دارد؛ و این ضرورت که جامعه علمی برای فهم آن نیازمند این چنین تحقیق می باشد و نویسنده در صددتبیین آن می باشد . و به این پرسش پاسخ داده شود که حوزه مفهوم مراقبه در قرآن چیست و شناخت لایه‌های معنایی چگونه در تبیین مفهوم مراقبه کمک می‌کند.»

سپاس خدایی که سخنوران از ستودن او عاجزند، آری ستایش خداوند به معنای حقیقی کار ساده ای نیست و هرکسی قادر نخواهد بود از عهده ی شکرش آنگونه که شایسته ستایش اوست برآید. مولایمان علی ابن ابیطالب(ع) فرموده اند: گرانسنگ ترین چیزی که انسان می تواند با خودش به قیامت ببرد شکرگزاری است. اینکه انسان بداند شکر چه چیزی را و چگونه به جا آورد و برای بجا آوردن شکرگزاری، الگویی پسندیده داشته باشد تا مطابق آن عمل کند بسیار نیکوست؛ مقصود پژوهش پیش رو شناخت الگوی برتر و معرفی آن برای اهتمام به انجام شکرگزاری در تمام مراتب آن است، چه در مرتبه ی زبانی ، چه در مرتبه ی قلبی و چه در مرتبه ی عملی. تاکید این پژوهش بر آموزه های علوی در نهج البلاغه می باشد. در آیات و روایات بسیاری به این نکته اشاره شده که پرهیزکاران برترین انسان های روی زمین اند و امیرالمومنین(ع) سیمای پرهیزکاران را در خطبه 193 نهج البلاغه که مشهور به خطبه متقین یا همام است آنچنان زیبا به تصویر می کشد که گویی آنان را می توان دید و با بررسی ویژگی های آنان در هر عرصه می توان به الگویی پسندیده و برتر در آن عرصه دست یافت، الگوبرداری از پرهیزکاران در عرصه ی شکرگزاری مسئله اصلی پژوهش پیش رو است و اینکه مراتب شکرگزاری را در سیمای پرهیزکاران با توجه به آموزه های علوی در نهج البلاغه بررسی کنیم تا به الگویی پسندیده و کاربردی برای هر مرتبه از شکرگزاری برسیم و برترین الگو را برای شکرگزاری معرفی نماییم. اگرچه مبنای کارمان برای الگوگیری از پرهیزکاران، خطبه 193 نهج البلاغه می باشد ولی کل نهج البلاغه را مورد بررسی قرار خواهیم داد. و تا جایی که توفیق داشته باشیم از اقیانوس بی کران علم علوی بهره می گیریم و برای جویندگان راه سعادت به اشتراک می گذاریم؛ باشد که همگی رستگار شویم.

قرآن، کتاب مقدس مسلمانان و معجزه جاوید خداوند، از زمان نزول تاکنون اساسی‌ ترین منبع شناخت اسلام و آموزه ‌های آن و همچنین محل رجوع مسلمانان برای حل مسائل و کسب تکالیف بوده است. علوم مختلفی که در نتیجه توجه به قرآن کریم وجود آمده ‌اند نشان از اهمیت این کتاب آسمانی نزد مسلمانان و حتی غیر مسلمانان دارد. از مهم ‌ترین این علوم می‌ توان به علوم قرآن و علم تفسیر اشاره کرد که هر یک به نحوی کمک به فهم بهتر آیات و کشف مراد خداوند می‌ کنند. از جمله ابزارهای علم تفسیر، کشف سیاق آیات است که امروزه از آن به عنوان یک قاعده تفسیری یاد می‌ شود.[1] استفاده گسترده از این ابزار در سده اخیر توسط مفسران، آن را به عنوان یکی از پیشتازترین ابزارها مورد توجه قرار داده است. علاوه بر سیاق آیات، سیاق سوره نیز از دیگر قرائن فهم قرآن کریم است که کمتر به آن پرداخته‌ شده است؛ گرچه علامه طباطبایی از این ابزار نیز در تفسیر «المیزان فی تفسیر القرآن» بهره ها برده است. سیاق سوره، به معنای دقت در سیر مباحث آیات سوره از ابتدا تا انتها، کشف ساختار و سیاق ‌های آن است. استفاده از این قاعده در نهایت، اشراف کلی بر محتوا و ساختار سوره را به دست می‌ دهد که ثمراتی نیز همراه دارد. گاهی در فهم برخی آیات ابهاماتی ایجاد شده است که قرآن پژوهان به تلاش برای حل آن‌ ها روی آورده‌اند؛ از آن جمله، مسئله سد ذوالقرنین و محل آن است که قرآن کریم در آیات 93 تا 99 سوره کهف به آن پرداخته است. داستانْ مربوط به آخرین سفر ذوالقرنین است که می فرماید:6 ثُمَّ أَتْبَعَ سَبَبًا # حَتَّی إِذَا بَلَغَ بَینَ السَّدَّینِ وَجَدَ مِن دُونِهِمَا قَوْمًا لَّا یکَادُونَ یفْقَهُونَ قَوْلًا5 -کهف/93 و 94- و پس از درخواست ساکنان آن محل از وی برای بنای سدی جهت مصون ماندن از فساد یاجوج و ماجوج، سدی آهنین ایجاد کرده و در پایان، از جمله چنین فرموده است: 6 قَالَ هَذَا رَحْمَهٌ مِّن رَّبِّی فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ رَبِّی جَعَلَهُ دَکَّاءَ وَکَانَ وَعْدُ رَبِّی حَقًّا 5-کهف/98- بررسی‌‌ ها نشان می‌دهد این مسئله از عصر نزول تا هم ‌اکنون مورد توجه قرآن پژوهان بوده، حاصل آن، آراء و نظریه‌ های گوناگونی است که بیشتر در تفاسیر و بعضا در نگارش ‌های مستقل دیده می ‌شود. سیر نگارش ها درباره سرانجام سد ذوالقرنین و تعیین محل آن نشان می‌دهد که تا پیش از سده اخیر، مفسران تنها به نقل اقوال کلی و مجمل از گذشتگان که تنها ذکر نام محلی به عنوان مکان سد ذوالقرنین بوده، بسنده کرده و هیچ توضیحی درباره آن‌ها نداده ‌اند. اما در سده اخیر نظریه ‌پردازی‌ های گوناگونی صورت گرفته و محققان در پی یافتن محل سد ذوالقرنین و تطبیق آن با سدی در زمین یا حتی آسمان قلم فرسایی ‌ها کرده‌ اند. به هر روی با وجود تمام این تلاش ‌ها همچنان نمی‌توان دیدگاهی تام و تمام معرفی کرد که قابل تطبیق بر تمام جزئیات این داستان قرآنی باشد، بلکه هر کدام تناقضات و تعارضاتی با جزئیات ذکر شده در قرآن دارند. شاید از همین روست که قرآن پژوهان همچنان در پی پر کردن این خلأ، دست به نظریه ‌پرداز‌ی‌ های جدید زده، سعی در بیان دیدگاهی با بالاترین تطبیق دارند. آنچه در این بین به نظر مغفول واقع شده، دقت در عبارات و جملات این داستان در قرآن است. در این پژوهش بنا داریم ابتدا به تبیین قاعده سیاق سوره پرداخته، سپس جهت نشان دادن یکی از ثمرات تفسیری کاربست این قاعده، ابهام تاریخی درباره آیات مربوط به سد ذوالقرنین را روشن کنیم. بدین صورت که پس از بررسی دیدگاه‌ ها پیرامون مکان و سرانجام سد ذوالقرنین به خود قرآن روی آورده، با دقت در آیات داستان و سیر آیات سوره، فهم درستی از این داستان را ارائه دهیم. چرا که به نظر می رسد در ابتدا، فهم نادرست از آیات مورد نظر باعث شده که گمان شود سد ذو القرنین همچنان هست و تا قیامت خواهد بود و پس از آن، به بحث درباره مکان و ویژگی های سد پرداخته شده است. در صورتی که تأمل در سیاق سوره نشان می‌دهد از آیات قرآن فهمیده نمی‌شود که این سد هست یا نیست و در واقع سرانجام سد، مورد نظر آیات قرآن نیست.

پراکندگی یهودیان ()Jewish diasporaیکی از طولانیترین و پیچیدهترین پدیدههای تاریخ بشری است که از زمان تبعید بابلی در قرن ششم پیش از میلاد آغاز شد و تا به امروز ادامه دارد. این پراکندگی تأثیرات عمیقی بر زندگی یهودیان در ابعاد مختلف تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی داشته است. در طول قرنها، جوامع یهودی در مناطق مختلف در سراسر جهان مستقر شدهاند که منجر به ایجاد مجموعهای غنی از آداب و رسوم فرهنگی، مناسک مذهبی و ساختارهای اجتماعی شده است. این پراکندگی امکان ترکیب سنتهای یهودی با آداب و رسوم محلی را فراهم کرده و سبب تقویت نمودهای منحصر به فرد هویت یهودی شده است. در نتیجه، جوامع پراکنده سهم بسزایی در تکامل کلی فرهنگ و زندگی مذهبی یهودیان داشتهاند. یکی از تأثیرات قابل توجه پراکندگی بر زندگی یهودیان، توسعه فرقهها و جنبشهای مختلف یهودی است. از آنجایی که یهودیان در کشورهای مختلف ساکن شدند، با هنجارهای فرهنگی و اعمال مذهبی گوناگونی مواجه شدند که بر باورها و ساختارهای جمعی خودشان تأثیر گذاشت. این امر منجر به ظهور جنبشهای مذهبی متمایز مانند یهودیت اصلاحگرا، محافظهکار و ارتدوکس شد که هر کدام منعکسکننده ارزشها و تجربیات جامعه مربوطه خود هستند. تنوع در عمل یهودیت، درک بیشتری از یهودیت را به عنوان یک سنت پویا و در حال تحول به جای یک ایمان یکپارچه، تقویت میکند. - سوال اصلی و فرعی تحقیق : -پراکندگی یهودیان چگونه بر زندگی آنها در جوامع مختلف تأثیر گذاشته است؟ - پراکندگی چه تأثیری بر هویت یهودیان داشته است؟ - چگونه یهودیان در جوامع مختلف با چالشهای اجتماعی و فرهنگی مواجه شدهاند؟ - نقش پراکندگی در شکلگیری و تحول مذهب یهودیت چیست؟

حکمرانی انبیاء الهی به معنای روش و کیفیت فرمانروایی انبیاء از موضوعاتی است که منجر به ایجاد دو دیدگاه دین گرایی در امور سیاسی - اجتماعی و دین گریزی گردیده است. در رویکرد نخست که با نگاهی حداکثری به دین به وجود آمده، ادیان الهی بویژه دین اسلام برای هدایت همه جانبه انسان نازل شده و دارای آموزه‌های مختلفی است که برخی از آنها تنها با کمک حکومت قابل اجرا می‌باشد لذا انبیاء وظیفه داشتند با ایجاد حکمرانی الهی، زمینه را برای هدایت مردم آماده و احکام الهی را اجرا نمایند. در رویکرد دین گریزی که توسط اندیشمندان سکولار ترویج می‌شود با نگاهی حداقلی به دین ، دخالت در سیاست و ایجاد حکمرانی برای ادیان و انبیاء الهی نفی گردیده و برنامه‌ی آنها صرفا در حوزه‌ی امور عبادی و اخلاقی منحصر و محدود می‌گردد. حضرت امام خمینی و مقام معظم رهبری با پذیرش دیدگاه نخست معتقدند جامعه اسلامی به خاطر ماهیت دین اسلام و تبعیت از انبیاء وظیفه دارد برای اجرای قوانین اسلام و شکل گیری حیات طیبه‌ای که مورد انتظار خداوند است به ایجاد حکمرانی الهی اقدام نمایند. در حیات طیبه دغدغه حکمرانان اجرای احکام الهی و پایبندی به ارزش‌های دینی بوده و ضمن توجه به اصالت آخرت و بعد معنوی انسان‌ها به نیازها و پیشرفت‌های مادی نیز توجه خواهد شد. انقلاب اسلامی ایران نیز با تکیه بر اهداف و آموزه‌های دینی و به دنبال نهضت انبیاء درصدد رسیدن به حیات طیبه‌ای که در آن آرامش، معنویت، پیشرفت، اخلاق و ... در سایه توحید الهی شکل خواهد گرفت، می‌باشد. هدف از این تحقیق که با روش توصیفی، تحلیلی و با شیوه کتابخانه‌ای صورت پذیرفته، اینست که حکمرانی انبیا الهی و بازتاب آن را در اندیشه‌ امامین انقلاب اسلامی تبیین نماید.

آزادی از بنیادی‌ترین و در عین حال پیچیده‌ترین مفاهیم فلسفی است که در حوزه‌های متافیزیک، انسان‌شناسی، اخلاق و سیاست جایگاهی محوری دارد. پژوهش حاضر با رویکردی تطبیقی، به بررسی مفهوم آزادی در آرای ملاصدرا، فیلسوف مسلمان و بنیان‌گذار حکمت متعالیه، و فریدریش نیچه، فیلسوف آلمانی منتقد سنت متافیزیک غرب، می‌پردازد. ملاصدرا آزادی را امری ذاتی و مرتبط با حرکت جوهری و مراتب وجودی انسان می‌داند که در هماهنگی با اراده و مشیت الهی معنا می‌یابد. آزادی نزد او با تعالی روح، قرب به حق و تحقق اختیار عقلانی در چارچوب نظام هستی تعریف می‌شود. در مقابل، نیچه با نگرشی انتقادی به متافیزیک و اخلاق سنتی، آزادی را در قالب اراده معطوف به قدرت و توانایی انسان برای خلق ارزش‌های جدید و رهایی از قیود فرهنگی و دینی تفسیر می‌کند. این تحقیق با تکیه بر روش کیفی و رویکرد تحلیلی-هرمنوتیکی، به مطالعه آثار اصلی دو فیلسوف و منابع ثانویه پرداخته و به مقایسه نظام‌مند مبانی هستی‌شناختی، انسان‌شناختی و اخلاقی آنان می‌پردازد. هدف اصلی، روشن‌سازی وجوه اشتراک و افتراق این دو دیدگاه و تبیین غایت آزادی در چارچوب دو سنت فکری متمایز است. نوآوری پژوهش در ایجاد فضای گفت‌وگوی بینافرهنگی میان حکمت اسلامی و فلسفه پست‌مدرن، ارائه الگویی ترکیبی از آزادی، و بازخوانی چالش‌های معاصر چون نسبی‌گرایی اخلاقی و بحران معنویت در پرتو اندیشه‌های ملاصدرا و نیچه است. یافته‌های این مطالعه می‌تواند برای فلسفه تطبیقی، علوم انسانی و مباحث تربیتی و فرهنگی کاربردهای گسترده‌ای داشته باشد.

این پژوهش به بررسی کاربرد «قسم» در قرآن کریم پرداخته و به‌ویژه سوره‌های «طور»، «مرسلات» و «نازعات» را برای مطالعه انتخاب کرده است. در این سوره‌ها، خداوند برای تأکید بر موضوعات مهم مانند قیامت و عذاب کافران، به نشانه‌های کیهانی، طبیعی و تاریخی سوگند یاد می‌کند. مفسرانی همچون طباطبایی، آلوسی، سید قطب و طبرسی به ارتباط معنایی میان «مقسم‌به» (چیزی که به آن سوگند یاد می‌شود) و «مقسم‌له» (هدف قسم) پرداخته‌اند. پژوهش حاضر تلاش دارد با روش توصیفی-تحلیلی و نمودارهای آماری، تفاوت‌های ساختاری سوگند در این سوره‌ها را بررسی کند.

هدف: امروزه با موجی گسترده از الحاد و خداناباوری مواجه هستیم که بیشتر محصولِ گردش آزاد اطلاعات و تولید شبهات گسترده و نوین از جمله اکتفا به توضیحات و یافته‌های علوم تجربی برای پیدایش هستی و حیات است. استخراج و تبیین براهین و استدلال‌های متنوّع به کار رفته در آموزه‌های اهل‌بیت علیهم السلام از جمله اهداف اصلی این پژوهش است. مقصود آن است که ایشان با چه روش‌ها و ادلّه‌ای این مهم را به اثبات رسانیده و مخاطبِ خداناباور خویش را با چه براهینی اقناع نموده‌اند تا امروزه نیز در مواجهه با این پرسش از روش و ادلّه ایشان بهره جوییم. همچنین با ورود به گنجینه‌ی بر جای مانده از احادیث اهل بیت علیهم السلام ظرفیت پاسخگویی به برخی از مهمترین شبهات جدید خداناباوران فراهم است. روش‌شناسی پژوهش: روش تحقیق در این پژوهش توصیفی - تحلیلی و بر اساس گردآوری منابع کتابخانه‌ای می‌باشد. شیوه انجام پژوهش به این صورت است که ابتدا احادیث حوزه «اثبات وجود خداوند» که اهل بیت علیه السلام در آن‌ها به وجهی از وجوه استدلال اشاره کرده‌اند تحت عناوین معینی گردآوری شده و گونه و نوع برهان مربوطه مورد شناسایی و تدقیق و تحلیل کلامی‌ قرار خواهد گرفت و با توجه به مبانی فقه الحدیثی وجه استدلال مدنظر تبیین خواهد شد و در نهایت از این رهگذر به برخی از مهمترین شبهات جدید خداناباوران پیرامون وجود صانع و آفریننده‌ای یکتا پاسخ داده خواهد شد. یافته‌ها: در احادیث اهل بیت علیهم السلام تاکید و تصریح شده است که خالق هستی نه جسم است و نه مکان دارد، نه در ظرف زمان می‌گنجد و نه به چیزی شبیه است بلکه او خالق زمان و مکان و کیفیت است، ذات او غیر قابل شناخت و رویت بوده و ازلی و ابدی است. با ادله و براهین متعدد بر اصلِ وجود او استدلال می‌شود و نبودِ او نفی می‌شود(نفی تعطیل) و در عین حال از هرگونه شباهتی به مخلوقات منزّه دانسته می‌شود(نفی تشبیه). بسیاری از شبهات خداناباوران محصول شناختی نادرست از خالق هستی و تشبیه او به مخلوقات است. جسمانی پنداشتن خالق هستی و تشبیه او به مخلوقات و انتظار مشاهده ذات او با توجه به مبانی پوزیتویسمی خطایی معرفت‌شناسانه در مباحث الهیاتی است. راه‌های مختلفی برای اطلاع از وجود او وجود دارد که می‌توان ذیل طرق آفاقی، فطری و عقلی دسته‌بندی نمود. ادلّه و براهین اثبات وجودِ خداوند ذیل جَدَل، خطابه، وجدان و تجربه شخصی، استقراء و مشاهده تجربی و قیاس با توجه به ظرفیت و دانش مخاطب قرار گرفته و گونه‌شناسی می‌شوند. نتیجه‌گیری: از طریق احادیث اهلبیت علیهم السلام ظرفیت پاسخگویی به برخی از شبهات نوین خداناباوران وجود دارد. به عنوان مثال کسانی که با استناد به خودبنیادی قوانین طبیعت و انتخاب طبیعی به دنبال توجیهی برای شکل گیری نظم پیچیده هستند میان چگونگی و چرایی دچار خلط می‌شوند. قوانین فیزیک نهایت پاسخی به چگونگی پیدایش هستند نه چرایی و علت آن. اظهارنظر درباره علّت و غایت آفرینش خارج از روش تجربی است که با توسل به ادلّه عقلی-فلسفی ممکن خواهد بود. غیرممکن بودنِ پیدایشِ اتفاقی نظمِ گسترده، نقد سازوکارِ انتخاب صحیح بدونِ عاملِ آگاهی، ثبات و الزام قوانین طبیعت و الگوهای دقیقِ تکرار شونده و بروز نقص در جریان طبیعت و غلبه بر آن، از جمله نقدهایی است که با توجه به احادیث به ادعای خودبنیادی قوانین طبیعت در شکل‌گیری تصادفی نظم وارد است. همچنین شبهاتی از قبیل ازلی بودنِ ماده، بی‌نیازی جهان از علت با استناد به فیزیک کوانتومی و بی‌فایده بودنِ اعمال دینی از طریق احادیث اهل بیت علیهم السلام قابل پاسخگویی است.