جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دراین پژوهش ، به بررسی شکاف میان معرفت و عمل اخلاقی از دیگاه نهج‌البلاغه پرداخته می‌شود. یکی از موضوعات اساسی در مکاتب اخلاقی، جایگاه و نقش معرفت در هدایت انسان بسوی عمال اخلاقی ست. در نهج‌البلاغه،نه تنها بر معرفت وشناخت صحیح تاکید شده ، بلکه ارتباط آن با رفتار و عمل انسان نیز به طور خاصی مورد توجه قرار گرفته است. این ارتباط ویا به عبارت دیگر شکاف میان معرفت و عمل، یکی از موضوعات پیچیده و پر چالش در فلسفه اخلاق است که بررسی آن می‌تواند زمینه ساز تفکر عمیق‌تری درخصوص ضرورت هماهنگی دانش و عمل در حیات انسانی باشد، دراین پژوهش ابتدا مفاهیم اصلی اخلاق و عمل اخلاقی طبق آموزه‌های نهج‌البلاغه تحلیل می‌شود. سپس‌، به شکاف میان معرفت و عمل اخلاقی پرداخته خواهد شد و بررسی خواهد شد که‌ چگونه این شکاف در قرآن و نهج‌البلاغه ننمود پیدا می‌کند. باتوجه به تاکیدات متعدد حضرت علی (علیه السلام) بر لزوم همخوانی معرفت وعمل، این تحقیق به دنبال شناسایی عواملی است که منجر به این شکاف می‌شوند و همچنین راه حل‌هایی را بر اساس آموزه‌های نهج‌البلاغه برای کاهش این شکاف ارائه‌ می‌دهد در نهایت این پژوهش نشان می‌دهد که در فلسفه اخلاق اسلامی، همواره بر اهمیت هم سویی بین دانائی و عمل تاکید شده است و موانعی که باعث می شود انسان ها به رغم داشتن معرفت در عمل دچار انحراف یا کج روی شوند ، باید مورد توجه ویژه قرار گیرند هدف از این تحقیق روشن ساختن شکاف های موجود میان آنچه که می‌دانیم و آنچه که در عمل انجام می‌دهیم از منظر آموزه‌های نهج‌البلاغه است.

پژوهش حاضر با روش توصیفی، تحلیلی و انتقادی درصدد پاسخ به مسأله طبیعت انسان در مسیحیت و با ارتکاز بر انسان‌شناسی فیلسوف و متکلم رنسانس کارولنژی، یوهانس اسکاتوس اریوگنا شکل گرفته است. اریوگنا در ساختاری از فلسفه نوافلاطونی و با بهره‌گیری از سنت تفسیری درباره هگزامرون کتاب مقدس به مسأله طبیعت انسان می‌پردازد. وی طبیعت انسان را یک ایده در ذهن الهی می‌داند که ذات آن الوهیت و تجلیات آن، مراتب ماهوی طبیعت مخلوق است. در حالی که ماهیت‌گرایی مسیحیت لاتین همواره با نگاه ارسطویی به مباینت مقولات ماهوی توجه دارد، اریوگنا با جمع ماهیت گرایی و ذات گرایی، عالم ماهوی کنونی را با جذبه طبیعت انسان به جوهر عقلی خود و سپس با فیض به کتم ذات الوهیت معطوف می‌دارد. در کتاب چهارم پریفیسئون، آراء ویژه اریوگنا در باب طبیعت انسان با تآویل او از روایات پیدایش تورات تصریح می‌گردد و او در کتاب پنجم، طبیعت انسان را با دیالکتیک منفی فراعقلی به سمت سرّ تنزیهی و ذات الهی خود سوق می-دهد. نگارنده در این رساله ضمن روشن کردن ابعاد انسان‌شناسی اریوگنا، برخی از رویکردهای تفسیری اریوگناپژوهان را بر آراء وی ازجمله در مقولات خاص هستی‌شناختی طبیعت انسان همچون ماهیت حیوانی و فردیت پردیسی مورد تحقیق و نقد قرار داده است. همچنین با تدقیق در آموزه‌های پریفیسئون، معرفت‌شناسی متناظر با هستی‌شناسی در اریوگنا مورد بررسی قرار گرفته که در آثار اریوگناپژوهان بدین سیاق و روال به آن پرداخته نشده است.

مسئله‌ی قضا و قدر یکی از مسائل مهمی است که به طور عمیقی با بحث‌های هستی‌شناسی و خداشناسی و همچنین اختیار انسان مرتبط است. قضا و قدر الهی و باور به تعیین مقدرات قبل از ایجاد انسان، مسأله اختیار را می‌تواند مورد پرسش جدی قرار دهد و در نگاه ظاهری این دو باور متضاد جلوه می‌کند. ممکن است به نظر برسد که اگر همه چیز در لوح محفوظ نگاشته شده پس اعمال و انتخاب‌های افراد نیز از پیش مشخص است و جایی برای اختیار نخواهد ماند و شاید باور به اختیار بی معنی باشد. لذا تبیین صحیح قضا و قدر به حل این تناقض کمک خواهد کرد. در این پژوهش برآنیم دیدگاه علامه طباطبایی در این دو مسأله را نشان دهیم. با بیان دیدگاه علامه طباطبایی درباره‌ی قضا و قدر و اختیار میتوان به نسبت و رابطه‌ی این دو باور مهم پی برد و در نهایت وجود اختیار را برای انسان ثابت دانست. ایشان با در نظر گرفتن دو عالم امر و خلق و بیان تفاوتهای این دو عالم نشان می‌دهند که در عالم امر تنها امر الهی برای تحقق موجودات کافیست و در عالم خلق علاوه بر امر خداوند واسطه و اسباب هم در تحقق امور دخالت دارند و از این حیث عالم خلق عالم تدریج و زمان است. بر این مبنا ایشان تبیین دیگری از قضا و قدر ارائه کرده و با فرق نهادن میان فاعلیت تام خداوند و علت تامه که با قابلیت قابل و تحقق شرایط تام می‌گردد، توانسته از یک طرف هر فعلی را فعل خداوند بداند و از طرف دیگر اختیار انسان را هم جزئی از علل تامه به شمار آورد که برای تحقق فعل لازم است. بنابر این با بررسی بیشتر در نحوه‌ی فاعلیت الهی، عوالم وجود و قضا و قدر، اختیار انسان تبیین فلسفی می‌شود، همچنین می‌توان گفت همه‌ی افعال از جهت ثبوت و وجود به خداوند متعال تحقق دارد و از این منظر فعل خدا است و از جهت فاعلیت می‌تواند فعل انسان باشد و در اینجاست که می‌توان گفت انسان دارای اختیار است. لذا تناقضی بین این دو باور وجود ندارد و تبیین متفاوت علامه طباطبایی از قضا و قدر، می‌تواند اختیار را به نحو دیگری تبیین کند.

حکمرانی انبیاء الهی به معنای روش و کیفیت فرمانروایی انبیاء از موضوعاتی است که منجر به ایجاد دو دیدگاه دین گرایی در امور سیاسی - اجتماعی و دین گریزی گردیده است. در رویکرد نخست که با نگاهی حداکثری به دین به وجود آمده، ادیان الهی بویژه دین اسلام برای هدایت همه جانبه انسان نازل شده و دارای آموزه‌های مختلفی است که برخی از آنها تنها با کمک حکومت قابل اجرا می‌باشد لذا انبیاء وظیفه داشتند با ایجاد حکمرانی الهی، زمینه را برای هدایت مردم آماده و احکام الهی را اجرا نمایند. در رویکرد دین گریزی که توسط اندیشمندان سکولار ترویج می‌شود با نگاهی حداقلی به دین ، دخالت در سیاست و ایجاد حکمرانی برای ادیان و انبیاء الهی نفی گردیده و برنامه‌ی آنها صرفا در حوزه‌ی امور عبادی و اخلاقی منحصر و محدود می‌گردد. حضرت امام خمینی و مقام معظم رهبری با پذیرش دیدگاه نخست معتقدند جامعه اسلامی به خاطر ماهیت دین اسلام و تبعیت از انبیاء وظیفه دارد برای اجرای قوانین اسلام و شکل گیری حیات طیبه‌ای که مورد انتظار خداوند است به ایجاد حکمرانی الهی اقدام نمایند. در حیات طیبه دغدغه حکمرانان اجرای احکام الهی و پایبندی به ارزش‌های دینی بوده و ضمن توجه به اصالت آخرت و بعد معنوی انسان‌ها به نیازها و پیشرفت‌های مادی نیز توجه خواهد شد. انقلاب اسلامی ایران نیز با تکیه بر اهداف و آموزه‌های دینی و به دنبال نهضت انبیاء درصدد رسیدن به حیات طیبه‌ای که در آن آرامش، معنویت، پیشرفت، اخلاق و ... در سایه توحید الهی شکل خواهد گرفت، می‌باشد. هدف از این تحقیق که با روش توصیفی، تحلیلی و با شیوه کتابخانه‌ای صورت پذیرفته، اینست که حکمرانی انبیا الهی و بازتاب آن را در اندیشه‌ امامین انقلاب اسلامی تبیین نماید.

بدعت در دین از خطرناک‌ترین پدیده‌هایی است که در طول تاریخ وجود داشته است. از زمان پیدایش دین تا کنون، برخی جریان‌های فکری با ایجاد انواع بدعت موجب انحراف مردم از خط مستقیم هدایت شده‌اند. «بدعت» نه تنها در اسلام که در سایر ادیان ابراهیمی نیز مسأله‌ای حائز اهمیت است و از آن با اصطلاح «هرطقه» نیز یاد می‌شود و عبارت است از تغییر در باورهای اعتقادی یک آیین. بدعت یهودی به آن دسته از باورهایی اطلاق می‌شود که با آموزه‌های سنتی یهودیت خاخام، از جمله عقاید الهیاتی و عقاید در مورد عمل به قانون دینی یهود در تضاد است. با توجه به این که در قرآن کریم و عهد قدیم، مصادیقی از بدعت های یهود مشاهده می‌شود، به نظر می‌رسد با بررسی و تحلیل عملکرد یهود در جریان این بدعت‌گذاری‌ها، می‌توان به شیوه رفتاری آنها در بدعت‌گذاری دست یافت.

تحلیل محتوا، روشی برای شناخت و گزارش الگوهای موجود در داده های کیفی است. این روش فرایندی برای تحلیل داده های متنی است و داده های پراکنده و متنوع را به داده هایی غنی و تفصیلی تبدیل می کند. در این روش با تشکیل شبکه مضامین سعی می شود اطلاعات پراکنده به اطلاعات منسجم وهماهنگ با هم تبدیل شود. مضمون یا تم، مبین اطلاعات مهمی درباره دادها و سؤالات تحقیق است و تا حدی معنی و مفهوم الگوی موجود در مجموعه ای از داده ها ر ا نشان می دهد.(. عابدی جعفری، 1390، ص 153) این روش، روشی نظام‌مند، کمی و کیفی است که با استفاده از نمونه‌های داده‌ای متنی یا تصویری به شناسایی، کدگذاری و تفسیر الگوها، مفاهیم و روابط پنهان می‌پردازد. هدف اصلی آن، استخراج واقعیت‌های معنادار و پایدار از منابع داده است تا پرسش‌های پژوهشی یا فرضیات پژوهش را روشن و مستدل سازد. این روش به‌دلیل انعطاف بالا می‌تواند ابتکارات محقق را نیز در پژوهش بگنجاند و کمتر با بن‌بست‌های تکنیکی مواجه می‌شود زیرا اطلاعات متن در آن مهندسی می‌شود. روش تحلیل محتوایی انواع مختلفی دارد که عبارتند از:1-تحلیل محتوای کمی 2- تحلیل محتوای کیفی 3- تحلیل محتوای ترکیبی 4-تحلیل محتوای تفسیری 5- تحلیل محتوای شبکه ای 6-تحلیل محتوای ترکیبی با رویکرد نظریه بنیادین 7- تحلیل محتوای مقایسه ای 8-تحلیل محتوای تصویری. در میان رویکردهای مختلف به تحلیل محتوا، فرایند شش مرحله‌ای براون و کلارک (Braun and Clarke) به دلیل انعطاف‌پذیری و جامع بودن، مورد توجه پژوهشگران است. این فرایند چارچوب ساختار‌یافته‌ای را برای پژوهشگران فراهم می‌کند تا بتوانند پیچیدگی داده‌های خود را مرور کنند و تم‌ها یا همان مضمون‌های معنادار را استخراج کنند. روش براون وکلارک در تحلیل محتوای آیات بدین صورت است که شامل مراحل زیر است: . 1-جمع‌آوری داده‌ها:انتخاب آیات مرتبط با موضوع انکار قیامت از قرآن کریم . 2-آشنایی با داده‌ها و خوانش اولیه:مطالعه دقیق و چندباره آیات منتخب . 3-کدگذاری اولیه:شناسایی واحدهای معنایی (جملات یا عبارات کلیدی) . 4-تشکیل مضامین اولیه:گروه‌بندی کدهای مشابه در قالب دسته‌های مفهومی . 5-بازبینی و پالایش مضامین:حذف یا ادغام مضامین تکراری یا ضعیف . 6-تشکیل شبکه مضامین نهایی:سازمان‌دهی مضامین در قالب شبکه‌ای مفهومی 7-تفسیر و تحلیل نهایی:تحلیل مضامین استخراج‌شده در چارچوب اهداف تحقیق. در قرآن کریم، موضوع قیامت و بازخوردهای مربوط به آن به‌طور مکرر مورد تأکید قرار گرفته است. یکی از نگرش‌های رایج در این متن مقدس، ذکر تکذیب‌کنندگانی است که به پیام‌های الهی در مورد روز قیامت و پیامدهای آن اعتقادی ندارند. این تکذیب‌کنندگان، نه تنها به آیات الهی بی‌اعتنا هستند، بلکه به نوعی در برابر حقیقت انکار می‌کنند و از پذیرش واقعیت‌های معنوی و دینی سرباز می‌زنند. تحلیل محتوای آیات مربوط به انکار ،قیامت می تواند ابعاد مختلفی از جمله روان شناسی انکار، دلایل عقلی و منطقی عدم باور به معاد این باور را روشن سازد. همچنین بررسی شیوه های قرآن در مواجهه با این افراد اعم از بیانی اخلاقی و هشداردهنده می تواند به فهم دقیق تری از اهداف تربیتی و معرفتی قرآن کریم منجر شود. انکارکنندگان قیامت در قرآن به عنوان افرادی توصیف می‌شوند که در گفتار و عملشان تضاد دارند. آنها ممکن است به زبان ادعا کنند که به خدا ایمان دارند، اما در عمل به آموزه‌های وی بی‌اعتنا هستند. این نفاق ناشی از ترس آن‌ها از مسؤولیت در قبال اعمالشان است در آیه 8 سوره بقره آمده است:( و من الناس من یقول آمنا بالله و بالیوم الاخر و ما هم بمؤمنین). در آیه (کَلاَّ إِنَّهُمْ عَنْ رَبِّهِمْ یَوْمَئِذٍ لَّمَحْجُوبُونَ) در سوره مطففین به این امر نشان می‌دهد که انکارکنندگان از عواقب کارهای خود آگاهند، اما به جای پذیرفتن حقیقت و مسئولیت‌ها، در تلاش برای فرار از آنها هستند تحلیل محتوای آیات مربوط به این گروه می‌تواند ابعاد مختلفی از قبیل روانشناسی انکار، دلایل عقلی و منطقی انکار قیامت، و تأثیرات اجتماعی و فرهنگی این انکارها را روشن سازد. همچنین، بررسی استراتژی‌های قرآن در مواجهه با این تکذیب‌کنندگان و نحوه بیان علمی، اخلاقی و تنبیهی آیات می‌تواند به درک عمیق‌تری از هدف پیام الهی و پیامدهای رفتار این افراد کمک کند.

رفتارها و ویژگی‌های انسانی زمانی ارزشمند تلقی می‌شوند که فرد را در مسیر دستیابی به کمال واقعی یاری رسانند یا زمینه تحقق آن را مهیا سازند. بر پایه تعالیم اسلامی، کمال نهایی انسان و سعادت حقیقی او در نیل به مقام قرب الهی معنا می‌یابد. لذا هر عملی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم باعث تقرب انسان به خدا گردد، فضیلت اخلاقی محسوب می‌شود؛ و برعکس، هر عملی که سبب دوری از خدا شود، از نظر اسلام رذیلت اخلاقی است. معیار اصلی فضیلت یا رذیلت بودن عمل، میزان تقرب یا تبعید آن از خداوند است. در نتیجه، برخی رفتارهایی که در دیدگاه‌های اخلاقی دیگر فضیلت تلقی می‌شوند—مانند شجاعت یا دانش—چنانچه باعث دوری فرد از خدا شوند، در چارچوب اخلاق اسلامی به عنوان رذیلت مطرح می‌شوند. چرا که اخلاق و صفات اخلاقی، وسیله‌ای برای نیل به هدف نهایی یعنی تقرب الهی هستند و نه هدف نهایی خودشان. بنابراین، اگر علمی باعث انحراف از راه حق شود، از منظر اسلامی نه تنها فضیلت نیست بلکه نوعی رذیلت است. متون اسلامی نیز علمای فاسد و کسانی که از دانش خود برای رسیدن به اهداف دنیوی استفاده کرده‌اند را به شدت مورد نکوهش قرار داده‌اند. جامعه‌ای که بر پایه فضایل اخلاقی شکل گرفته باشد، سرمایه‌ای معنوی برای حرکت به سوی سعادت ابدی به‌شمار می‌آید. چنین جامعه‌ای، بستری مناسب برای رشد انسان‌ها و رسیدن به کمال حقیقی فراهم می‌آورد. اخلاقی که هیچ ارتباطی با رذایل ندارد و تماماً در خدمت رشد فضایل است، مسیر زیستن درست را برای انسان‌ها مشخص می‌کند و در مقابل، رذایل را حذف می‌کند. پرهیز از رذایل اخلاقی و گام نهادن به‌سوی فضیلت‌ها، منجر به انسجام اجتماعی، ارتباط مؤثر انسانی و شکوفایی جامعه می‌شود. چنین جامعه‌ای درک صحیحی از حق و باطل خواهد داشت و روابط اخلاقی نیرومندتری در آن شکل می‌گیرد. در مقابل، رواج رذایل موجب فرسایش ایمان، ضعف در روابط انسانی و مانعی برای رشد فردی و جمعی است. از جمله رذایلی که باید از آن‌ها دوری کرد عبارت‌اند از: خودبینی، غرور، دروغ، تمسخر، غیبت، بدگمانی و تجسس. در سنت فکری اسلامی، متفکران مختلف، دیدگاه‌های متنوعی درباره فضیلت و رذیلت داشته‌اند. در این پژوهش، تلاش بر آن است که دیدگاه دو فیلسوف برجسته، سهروردی و ملاصدرا، بررسی و تحلیل گردد. 1. دیدگاه سهروردی نسبت به ویژگی‌های اخلاقی پسندیده و ناپسند چگونه تعریف می‌شود؟ 2. ملاصدرا، فضایل و رذایل اخلاقی را با چه رویکردی مورد تبیین قرار می‌دهد؟ 3. چه اشتراک‌ها و تمایزهایی میان دیدگاه سهروردی و ملاصدرا در زمینه‌ی مفاهیم فضیلت و رذیلت اخلاقی وجود دارد؟

نامه امام هادی (ع)، نامه ای است که خطاب به مردم اهواز نوشته شده و نامه ای کمتر شناخته شده است . در میان مردم اهواز در مورد مسئله جبر و تفویض اختلاف ایجاد می شود و مردم از امام در این زمینه سوال می پرسند. بعضی از افراد به جبر گرایش پیدا کردند و بعضی دیگر به تفویض. به همین دلیل برای رفع مشکل خود از امام پرسش می کنند که مطلب درست چیست و از ایشان راه حل می خواهند. از این رو نامه امام هادی (ع) به مردم اهواز، پاسخ به مسئله جبر و تفویض می باشد که اراده ی انسان و اراده ی خداوند را در فعل اختیاری مشخص می کند. یعنی افعال اختیاری به اراده ی ما انجام می شود یا به اراده ی خداوند؟ اگر فقط به اراده ی فرد باشد، می شود تفویض و اگر به اراده ی خداوند باشد، می شود جبر. و اکنون باید دید که چه رابطه ایمیان این دو وجود دارد؟ در آن زمان دو دیدگاه میان شیعیان رواج داسته است. بعضی دارای دیدگاه جبری بودند و بعضی دیگر دیدگاه تفویضی داشتند. امام هادی (ع) وقتی می خواهند به این مسئله بپردازند، از مثال استفاده می کنند و بستر بحث ایشان هم حدیث معروفی است از امام صادق (ع) به نام (لاجبر و لا تفویض و الامر بین الامرین). و ایشان با استناد به این حدیث مسئله را توضیح می دهند. اما قبل از اینکه وارد به شرح و توضیح این حدیث گردند، مقدمه ای را ایراد می کنند. ایشان حدود دو صفحه مقدمه در باب روش کسب معارف دینی بیان می کنند و میگویند که برای کسب معرفت دینی چه کرد. ایشان چندین مرحله برای کسب معرفت دینی برمیشمارند و در این میان مسئله جبر و تفویض و دیدگاه قرآن و اهل بیت را نیز توضیح می دهند و بعد وارد حل مسئله می گردند؛ و به شکل کلی روش حل مسئله و یافتن پاسخ سوالات را در حوزه معارف دینی به ما توضیح می دهند و روش رفع اختلافات را بین مسلمانان و شیعیان در حوزه معارف دینی توضیح می دهند که اجمالا گام اول آن مراحل، جایگاه قرآن در کسب معارف دینی است؛ مرحله دوم جایگاه اهل بیت و مرحله ی سوم جایگاه احادیث اهل بیت است که از طریق صحیح به دست ما رسیده است، را بیان می کنند. به نظر می رسد در این سه مرحله امام دارند به ما نشان می دهند که روش صحیح کسب معرفت دینی و حل مسئله و همچنین رفع اختلافات، از این سه مرحله می گذرد. نگارنده در این پژوهش خواستار این است که این سه مرحله را با بررسی و تحلیل مقدمه ی نامه امام هادی(ع) به مردم اهواز شناسایی کند و برای شرح از آیات و روایات استمداد می طلبد. یعنی با آیات و روایات خواستار شرح مقدمه است به امید آنکه همانطور که امام برای توضیح و حل مسئله جبر و تفویض از این مراحل و روشها استفاده نمودند؛ ما هم بتوانیم در مسائل مختلف، هر زمان بین علما اختلاف ایجاد شد، از این روشها استفاده نماییم. از این رو در این پژوهش برآنیم به بررسی و شرح مقدمه ی نامه امام هادی (ع) درباره ی جایگاه قرآن و حدیث در کسب معرفت دینی بپردازیم.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تطبیقی جایگاه علوم انسانی در دو تفسیر برجسته قرآنی، یعنی تفسیر المیزان نوشته علامه سید محمدحسین طباطبایی و تفسیر المنار اثر رشیدرضا، انجام گرفته است. از آنجا که علوم انسانی در دهه‌های اخیر به یکی از چالش ‌برانگیزترین حوزه‌ها در رابطه‌ با دین و عقلانیت مدرن تبدیل شده است، بازخوانی ظرفیت‌های قرآنی و تفسیری در این زمینه ضرورتی جدی دارد. مسئله محوری این پژوهش، تبیین چیستی و چگونگی حضور مفاهیم و مبانی علوم انسانی در ساختار تفسیری دو اندیشمند قرآنیِ شیعه و سنی و بررسی وجوه اشتراک و تمایز آن‌ها در مواجهه با انسان، جامعه، تربیت، روان، سیاست، و عقلانیت است. پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد مقایسه‌ای انجام شده و منابع اصلی آن، دو تفسیر المیزان و المنار، همراه با منابع مکمل فلسفی، علوم انسانی و دینی بوده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که تفسیر المیزان با تکیه بر مبانی فلسفی، رویکردی عقلانی-درون‌متنی به مفاهیم علوم انسانی دارد و بر فطرت، عقل توحیدی، کرامت ذاتی انسان و عدالت هستی‌شناختی تأکید می‌ورزد. در مقابل، تفسیر المنار با نگاهی اصلاح‌گرایانه، اجتماعی و برون‌متنی، به دنبال بهره‌گیری از قرآن در خدمت توسعه تمدن اسلامی، عقلانیت اجتماعی و ساخت نهادهای مؤثر تربیتی و سیاسی است. این دو تفسیر، با وجود تفاوت در روش‌شناسی، از حیث تأکید بر عقل، عدالت، اصلاح اجتماعی و معرفت دینی، اشتراکاتی بنیادین دارند. نتایج نهایی پژوهش نشان می‌دهد که ترکیب و تلفیق این دو رویکرد تفسیری می‌تواند مسیر نظری و کاربردی مناسبی برای طراحی علوم انسانی اسلامی فراهم آورد. از رهگذر فهم عمیق و تطبیقی این تفاسیر، می‌توان به ساختاری نوین برای معرفت دینی در حوزه علوم انسانی دست یافت؛ ساختاری که هم با عقلانیت وحیانی سازگار باشد و هم پاسخ‌گوی نیازهای دنیای مدرن.

پژوهش حاضر با هدف بررسی و تحلیل تطبیقی سبک زندگی مهدوی از دیدگاه تشیع و تسنن، به مقایسه مفاهیم، اصول و آثار این سبک زندگی بر رفتارهای فردی و اجتماعی پرداخته است. مهدویت به‌عنوان یکی از اعتقادات بنیادین اسلامی، در هر دو مکتب شیعه و سنی مورد تأکید قرار دارد، اما تفاوت‌هایی در تفسیر مفهوم انتظار، غیبت، ظهور و هویت امام مهدی (عج) وجود دارد. در دیدگاه شیعه، سبک زندگی مهدوی با انتظار فعال، خودسازی، عدالت‌خواهی و آمادگی برای ظهور تعریف می‌شود، در حالی که در تسنن، این سبک بیشتر شرعی‌محور بوده و بر پایبندی به شریعت و امید به مصلح آخرالزمان متمرکز است. این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوا و مقایسه تطبیقی، نشان می‌دهد که با وجود تفاوت‌ها، اشتراکات اعتقادی نظیر باور به عدالت‌گستری مهدی و اصلاح جامعه، می‌تواند زمینه‌ساز وحدت اسلامی و ترویج سبک زندگی مهدوی باشد. نتایج تحقیق بر تأثیر مثبت این سبک بر تقویت معنویت، انسجام اجتماعی و امید به آینده تأکید دارد و پیشنهادهایی برای توسعه مطالعات میدانی و برنامه‌های فرهنگی جهت ترویج این سبک ارائه می‌دهد.

هشت مکتب کلامی در مورد مسائل توحید و صفات خداوند (مکاتب کلامی اسلامی که در اینجا به آنها اشاره شده است: دوازده امامی، معتزله، اشاعره، ماتریدیه، اهل حدیث، زیدیه، اسماعیلیه و اباضیه، یعنی هشت مکتب فکری در مورد نظریه بازنمایی ذات برای صفات (مفهوم آن: اینکه یک صفت ",نماینده", یا ",جایگزین", ذات در معنا می‌شود بدون اینکه مستقلاً وجود داشته باشد). مقدمه: نظریه بازنمایی برای توضیح چگونگی نسبت دادن اسماء و صفات به ذات الهی بدون اشاره به چندین موجودیت استفاده می‌شود. مکاتب در در نظر گرفتن بازنمایی به عنوان یک تفسیر زبانی/بلاغتی، یک رابطه عقلانی/وجودی بین ذات و صفت، یا تفسیری که تعالی را حفظ می‌کند، متفاوت هستند.. • امامیه (دوازده امامی): تمایل دارند که صفات را با تأکید بر آنها و پرداختن به آنها از طریق مبانی بنیادگرایانه ترکیب کنند. بازنمایی اغلب به عنوان یک محدودیت معنایی/بلاغتی درک می‌شود که از کثرت جلوگیری می‌کند، در حالی که تأیید را می‌پذیرد. از صفت در چارچوب اتصال آن به ذات، نه به عنوان یک موجودیت مستقل معتزله: بازنمایی را به شیوه‌ای عقلانی تفسیر می‌کنند فلسفی: صفات، موجودات اضافی نیستند، بلکه لوازم عقلانی نفس هستند؛ بازنمایی در اینجا بیانگر تجلیات معنایی است، نه موجودات • اشاعره: آنها بازنمایی را به عنوان یک مکانیسم فنی می‌دانند: اسماء و صفات تثبیت شده‌اند، اما به صورت بازنمایی درک می‌شوند تا کثرت وجودی ایجاد نشود. برای آنها، تفسیر بازنمایی وسیله‌ای برای پیوند متن با عقل است.