جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پدیده بینامتنیت، که به ارتباط و تأثیرگذاری متقابل متون بر یکدیگر می‌پردازد، گرچه در زبان‌شناسی معاصر مطرح شده، اما ریشه در مفاهیم کهن ادبی دارد. این مفهوم در متون اسلامی، به‌ویژه در ارتباط با قرآن کریم، نمود بارزی دارد. امامان معصوم (ع) از این منبع الهی در استدلال‌های خود بهره جسته‌اند که نمونه برجسته آن در مناظرات امام رضا (ع) مشهود است. هدف این مطالعه، نشان دادن نقش قرآن کریم به عنوان منبعی حاضر در اندیشه و استدلالات امام رضا (ع) است. این پژوهش به درک بهتر تعامل میان علم و دین در گفتمان‌های دینی کمک می‌کند و نشان می‌دهد چگونه امام رضا (ع) با بهره‌گیری از علم ظاهر و باطن قرآن، توانستند در مناظرات خود با اربابان ادیان و مذاهب مختلف، مرجعیت علمی و معنوی خود را به عنوان امام شیعیان و مفسر واقعی قرآن تثبیت نمایند. این پژوهش به بررسی حضور قرآن کریم به عنوان متن غایب در مناظرات هفت‌گانه امام رضا (ع) می‌پردازد. تحلیل این حضور در سه سطح صورت می‌گیرد: بینامتنیت لفظی، موضوعی و ساختاری. در سطح لفظی، استفاده مستقیم امام از آیات قرآن به عنوان شاهد در مناظرات بررسی می‌شود. سطح موضوعی به مفاهیم قرآنی که به صورت غیرمستقیم در مناظرات بازتاب یافته‌اند، می‌پردازد. سطح ساختاری، شباهت‌های ساختاری مناظرات امام با مناظره‌های قرآنی را مورد مطالعه قرار می‌دهد.

موضوع این پژوهش «اصول و روش‌های تربیت اخلاقی بر اساس دیدگاه آیت‌الله محمدباقر تحریری» می‌باشد. روش ایشان مبتنی بر مبانی و اصولی است که برگرفته از قرآن کریم و سنت اهل‌بیت : می‌باشد و سعی دارند اصول و روش‌هایی را با تکیه بر این مبانی و اصول، معرفی نماید و شیفتگان راه حقیقت را به سرمنزل مقصود سوق دهند. جریان تربیت اخلاقی مسیری است که مکتب‌ها و مسلک‌های گوناگون با روش‌های متفاوت مدعی رساندن انسان به هدف متعالی و کمال انسانی می‌باشند، جامع‌ترین مکتب در این میان مکتب اسلام است که می‌توانیم با توجه به این نظام اسلامی روش‌ها و اصول تربیت اخلاقی را از آن استخراج نمود. در این زمینه عالمان تشیع تلاش‌ها و زحمات بسیاری برای تبیین آن نموده‌اند از آن جمله حضرت آیت‌الله تحریری است که در سال‌های متمادی با تشکیل جلسات اخلاقی و کلاس‌های معرفتی و اخلاقی و همچنین تالیفاتی که در این زمینه داشتند کمک شایانی به جامعه اسلامی و اخلاق پژوهان و حقیقت طلبان نموده‌اند. دو مؤلفه مهم یعنی اصول و روش‌های تربیت اخلاقی در این نوشتار مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفته است. با توجه به سیر منطقی، تلاش شده ده اصل تربیتی مورد بحث و بررسی قرار گیرد که عبارتند از: اصل توحید مداری، شرک زدایی، اصل ولایت‌مداری، اصل بندگی، اصل خودشناسی، اصل خودشناسی، اصل جامع‌نگری، اصل ضرورت استاد، اصل تدریج و اصل تفاوت‌‌های فردی. در ادامه به روش‌های تربیتی پرداخته شده است که ناظر به اصول تربیتی و تحقق بخش آن می-باشد. روش‌ها به 2 دسته تقسیم می‌شود که عبارت است از: 1. روش‌های بینشی 2. روش‌های رفتاری. در روش‌های بینشی می‌توان به 3 روش: درک صحیح از دین، درک بندگی و درک ولایت اشاره کرد. اما روش‌های رفتاری را در دو قالب مراقبه و محاسبه و مراتب آن بحث کرده‌ایم. واژگان کلیدی: روش_ تربیت_ اخلاق_ تربیت اخلاقی_ آیت‌الله تحریری.

پایان‌نامه حاضر با عنوان ",تحلیل و ارزیابی کاربست واژگان «فوز»، «فلاح »و «نجات »با تکیه بر تفاسیر قرآن به قرآن",به بررسی دقیق سه مفهوم بنیادین قرآنی پرداخته است که هر یک به‌گونه‌ای با غایت نهایی حیات انسانی، یعنی رستگاری در دنیا و آخرت پیوند دارند. واژگان «فوز»، «فلاح» و «نجات» از پرکاربردترین مفاهیم قرآن کریم‌اند که غالباً به‌صورت مترادف درک می‌شوند. با این‌حال، تأمل در سیاق‌های قرآنی نشان می‌دهد که هر یک دارای بار معنایی و کارکرد خاصی هستند. ازاین‌رو، پرسش اصلی این تحقیق آن است که این واژگان چه تفاوت‌ها و اشتراکاتی دارند و قرآن چگونه آن‌ها را در مسیر هدایت انسان به‌کار گرفته است و تبیین دقیق این مفاهیم می‌تواند فهم ما از نظام معنایی قرآن و نگاه آن به سعادت انسان را ژرف‌تر سازد. این پژوهش بر آن است که ضمن تحلیل لغوی و تفسیری این سه واژه، جایگاه آن‌ها را در ترسیم سیر رستگاری انسان نشان دهد و نسبت میان آن‌ها را آشکار کند. همچنین، عوامل و موانع دستیابی به فوز، فلاح و نجات بر اساس آیات قرآن تبیین گردد. این پژوهش با رویکرد تفسیر قرآن به قرآن سامان یافته است؛ بدین معنا که آیات مرتبط با این واژه‌ها به‌صورت درون‌متنی و با توجه به پیوند معنایی و سیاقی آن‌ها بررسی شده و سپس از یافته‌های تفسیری مفسران برجسته بهره گرفته شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که «فوز» بیشتر برهدف غایی و رستگاری اُخروی دلالت دارد، «فلاح» فرآیند پیوسته‌ی رشد و مسیر رسیدن به کامیابی در سایه ایمان و عمل صالح را بیان می‌کند، و «نجات» به معنای رهایی از خطر و هلاکت است. از این‌رو، می‌توان آن‌ها را سه حلقه‌ی به‌هم‌پیوسته دانست. نجات، مرحله رهایی از عذاب و موانع است، فلاح استمرار در مسیر بندگی و رشد معنوی را نشان می‌دهد؛ و فوز غایت و نتیجه نهایی در قیامت است. همچنین، عواملی چون ایمان، عمل صالح، تقوا، صبر، تزکیه، اطاعت، امر به معروف و نهی از منکرو جهاد از شرایط تحقق این مفاهیم معرفی شده و در مقابل،سِحر،ظلم، کفر، جُرم، افتراء از موانع اصلی به‌شمار آمده‌اند. در مجموع، قرآن کریم تصویری جامع از رستگاری انسان ارائه می‌دهد که با نجات آغاز، با فلاح تداوم می‌یابد و با فوز به کمال نهایی می‌رسد.

حرکت در جوهر از ابداعات صدرالمتالهین شیرازی و بیت الغزل حکمت متعالیه میباشد که بنابرتقریرصدرا بر سه اصل پذیرش اصالت وجود، وحدت حقیقت وجودو تشکیک حقیقت وجود،استوار میباشد بنابراین چنانچه قائل به اصالت وجود نباشیم و تشکیک در ماهیات را محال بدانیم ،طرح مساله حرکت جوهری بی مورد است اما اگر قائل به اصالت وجود باشیم ولی موجودات را حقائق متباینه بدانیم چنانچه بعض از مشائین به آن قائل هستند و یا اینکه قائل به وحدت حقیقت وجود ونفی تشکیک در آن شویم همانگونه که عارفان به آن قائل هستند باز هم حرکت جوهری قابل اثبات بلکه قابل تصور نخواهد بود ،بنابراین کسیکه در پی اثبات حرکت جوهری است نخست باید اصالت وجود و وحدت تشکیکیه وجود را اثبات کند لذا نزاع در حرکت جوهری با کسانی که قائل به اصالت ماهیت و نفی تشکیک در ذاتیات و یا قائل به اصالت وجود و تباین موجودات و یا قائل به وحدت وجود و موجود و نفی تشکیک در وجود هستند نزاع مبنائی خواهد بود نه موردی حکمای قبل از صدر المتالهین حرکت را در چهار مقوله از مقولات عرضیه یعنی کم ،کیف ،وضع و این ،جاری میدانستند ،صدر المحققین جنبش و حرکت را از خواص موجود جسمانی دانسته و به عقیده او هیچ موجود جسمانی ثابت نیست ،ثابت باید امری مجرد از ماده جسمانیه باشد ،همه مادیات به نظر او به حسب جوهر ذات متحرکند حرکت و جنبش در اعراض ،معلول سیلان اصل جوهر است ،اعراض در شئون و اطوار وجودی تابع جوهر و اختلاف حرکت در اعراض ،ناشی از اختلاف حرکت و جنبش در جواهر صوریه میباشد طبق این نظریه جهان یک پارچه حرکت و جریان و حدوث است. لذا مسئله حادث بودن یا حادث نبودن جهان شکل دیگری پیدا میکند. جهان حادث است به معنی اینکه عین حدوث است، یعنی دائما در حال جهیدن است.لذاجستجو کردن از اینکه جهان از کی آغاز شده و کی حادث شده است، بیمعنی است. بنابر اصل عدم امکان انقطاع فیض، جهان را از هر ابتدایی که فرض کنیم همیشه در حال حدوث بوده است. ، جهان از ازل وجود داشته و از ازل در حال حدوث بوده است، دائما موجود شده و فانی میشود اما حس ما آن را درک نمیکند صدر المتالهین دو اشکال اساسی یعنی{ امتناع حرکت در مجردات }و {تصویر بقاء و ثبات نفس در ضمن حرکت }که از سوی حکمای پیشین مطرح شده بود را از جلو راه برداشت ایشان در اغلب تالیفات فلسفی به حرکت جوهری تصریح میکندو مدعی است باتدبر در آیات قرآن و تفکر در احادیث معصومین علیهم سلام الله به این حقیقت رسیده است دومین ماخذ ملاصدرا کتاب اثولوجیا فلوطین است که به عقیده او بر تبدل جواهر و تجدد طبایع اجسام دلالت میکند منبع سوم صدر المتالهین عبارات زنون است که به نقل از ملل و نحل شهرستانی عباراتی از ایشان نقل میکند که بر حرکت جوهری دلالت میکند ماخذ چهارم ایشان عبارات محی الدین ابن عربی است صدرالمتالهین شیرازی در مجموع شش دلیل بر حرکت در جوهر اقامه کرده است که صورت آنها چنین است ـطبیعت جوهری علت اعراض است و علت متغیر، متغیر است اعراض لازمه وجود جوهرند و میان جعل آنها و جعل جوهر دوئیت نیست اعراض ،علامات تشخص و نحوه وجود و از شئون وجود جوهرند و تغییر آنها عین تغییر جوهر است برهان از طریق تبدیل و تبدل های جوهری برهان از طریق غایت و بالاخره برهان از طریق زمان و اینکه زمان امری گذرا و سیال است و این امر گذرا را به جوهر جسمانی اسناد می دهیم نظریه صدرا در باب حرکت جوهری قبل از ایشان توسط ابن سینا مردود شمرده شده بود شیخ الرئیس و پیروانش برای ابطال و استحاله حرکت جوهریه سه اشکال وارد نموده اند 1ـعدم بقاء موضوع و متحرک واحد در حرکت جوهریه 2ـلزوم انواع لایتناهی و حصر آنها بین الحاصرین بنابر پذیرش حرکت جوهریه 3ـحرکت عبارت است از سلوک موضوعی به طرف ضدش و چون برای جوهر ضدی متصور نیست حرکت نیز در آن به وقوع نمیپیوند ،البته اشکال سوم را شیخ الرئیس ضعیف شمرده و بر آن اشکال کرده است از زمان خود صدر المحققین هم این نظریه تا به امروز مخالفان یادی پیدا کرده است که از جمله میشود به ملارجبعلی تبریزی و پیروانش تا برسد به حکیم جلوه و اخیرا استاد مصطفوی {سعادت }که حرکت جوهری را اشتداد وجودی میدانند ولی بر این عقیده هستند که به دو جهت اشتداد وجودی را نمیتوان حرکت نامید اشاره کرد، اما نوصدرائیان ازحاج ملاهادی سبزواری تا حکیم موسس آقا علی مدرس وحکمای بعد از ایشان تا به امروز ضمن التزام به مبانی حکمت متعالیه در بسیاری از آراء صدرا مدعی نقص هستند و تلاش میکنند آنها را تکمیل نمایند ازباب نمونه میشود گفت یکی از براهین صدر المتالهین برای اثبات حرکت جوهری، برهان از طریق تلازم میان طبیعت و آثار و حرکات آن است حکیم سبزواری با این برهان به مخالفت برخواسته و آن را صرفا دلیلی الزامی و جدلی ،مطابق با مبانی اشراقی و ناسازگار با مبانی صدر المتالهین دانسته است ،اشکالات مهم حکیم سبزواری نشان میدهد که این برهان با تقریری که صدر المتالهین از آن به دست داده است تمام نیست ،شهید مطهری با بازسازی و تقریر جدید این برهان ،آن را به برهان تام تبدیل میکند البته این بازسازی ابهاماتی دارد و با تقریر صدرا کاملا همخوان نیست منتها بحث علمی مربوط به برهان یاد شده را ارتقاء و روشنی بخشیده است ،یا اینکه علامه طباطبایی پس از صدرا سازو کاری متفاوت برای مساله حرکت در جوهر ارائه کردند ایشان با مبنا قرار دادن مساله «وجود ربطی»برای اثبات حرکت جوهری ،نشان دادند که اثبات آن احتیاجی به مقدمات مورد استفاده ملاصدرا ندارد و در واقع اثبات حرکت نه تنها وام دار اصالت یافتن وجود نیست بلکه حتی متوقف بر اصل احتیاج طرفینی ماده و صورت هم نمیباشد بدین ترتیب خوانشی توسط ایشان ارائه گردید که در مقام اتصال به گذشته متقن تر و در قبال آینده افق های روشن تری را پیش روی فلسفه پژوهان میگشاید و یا اینکه برهان زمان که از سوی ایشان ناتمام است توسط شاگرد فاضل ایشان یعنی علامه مصباح بعنوان متقن ترین دلایل حرکت جوهریه شمرده شده است و مدعی است که هیچ اشکالی درباره آن به نظر نمیرسد خلاصه اینکه آنچه

در جهان معاصر، مواجهه با متون مقدس، به ویژه قرآن کریم، با چالش‌های معناشناختی نوینی روبرو شده است. از یکسو، پیشرفت‌های علمی و فلسفی و تنوع فرهنگی، پرسش‌های تازه‌ای درباره چگونگی معنازایی مفاهیم دینی در زندگی مدرن ایجاد کرده است. از سوی دیگر، تفاسیر سنتی و کلاسیک قرآن، با همه غنای تاریخی و روایی خود، عمدتاً بر «جهان پشت متن» متمرکز بوده‌اند؛ یعنی بر قصد مؤلف (الهی)، بستر تاریخی نزول و مخاطبان اولیه تکیه کرده‌اند. این رویکرد، اگرچه برای فهم زمینه‌ای آیات ضروری است، اما به تنهایی قادر به گشودن افق‌های معنایی جدید برای خواننده معاصر نیست و شکافی میان جهان سنت و دنیای مدرن پدید آورده است. مفاهیم اسکاتولوژیک (معادشناختی) قرآن کریم - از قبیل قیامت، بهشت، جهنم، حساب، میزان، صراط و علائم قیامت - به عنوان محوری‌ترین مبانی اعتقادی و اخلاقی اسلام، به طور خاص در معرض این چالش هستند. توصیفات نمادین، استعاری و غالباً حسی این مفاهیم در قرآن، برای انسان عقل‌باور امروز که در جست‌وجوی معنا و مسئولیت در زندگی کنونی است، نیازمند تأویلی نوین است. پرسش اصلی اینجاست که آیا این مفاهیم صرفاً اشاره به رویدادهایی مادی در آینده‌ای نامعلوم دارند، یا می‌توانند به مثابه «افق‌های معنایی» فهمیده شوند که زندگی دنیوی را تحت تأثیر قرار داده و به پرسش‌های وجودی انسان معاصر درباره مرگ، عدالت، مسئولیت و معنای زندگی پاسخی ژرف بدهند؟ مفهوم "جهان متن" ریکور و ظرفیت‌های آن اینجاست که رویکرد فلسفی "پل ریکور" و به ویژه مفهوم محوری "جهان متن" (World of the Text) می‌تواند چارچوبی نوین ارائه دهد. از نگاه ریکور در متون بشری، هنگامی که گفتار به متن مکتوب تبدیل می‌شود، از قصد مؤلف و بستر اولیه تولیدش جدا شده و استقلال معنایی می‌یابد. این متن دیگر تنها به گذشته و نیت مؤلف اشاره ندارد، بلکه "جهانی" از امکان‌های معنایی را پیش روی هر خواننده‌ای در هر زمان و مکان می‌گشاید. "جهان متن" در اندیشه ریکور دارای چند ویژگی بنیادین است: 1. استقلال معنایی: متن پس از تولید، از مؤلف و شرایط تولیدش مستقل می‌شود و ظرفیت تولید معانی جدید را پیدا می‌کند. 2. گشودگی به روی خواننده: متن جهانی پیش روی خواننده می‌گشاید که او را به مشارکت در تولید معنا دعوت می‌کند. 3. قابلیت تأویل پذیری: معنا در متن ثابت و محدود نیست، بلکه در فرایند دیالکتیکی "توضیح" (شرح عینی ساختار متن) و "فهم" (درک معنای متن در افق ذهنی خواننده) شکل می‌گیرد. 4. فرایند تخصیص: نقطه اوج فرایند تفسیر، هنگامی است که خواننده معنای متن را در زندگی خود "تخصیص" می‌دهد و آن را به امری شخصی و معنادار در وجود خود تبدیل می‌کند. مسئله اصلی پژوهش مسئله اساسی این است: با توجه به اینکه خداوند در متن قرآنی زبان بشری را برگزیده است و در قالب این رسانه بشری پیام الهی خود را برای هدایت انسان‌ها منتقل کرده است، آیا می‌توان از رویکرد ریکور در تحلیل معانی مفاهیم قرآنی بهره جست؟ آیا مفاهیم اسکاتولوژیک قرآن صرفاً اشاره به رویدادهایی مادی در آینده‌ای نامعلوم دارند، یا می‌توانند در پرتو "جهان متن" ریکور، به مثابه "افق‌های معنایی" فهمیده شوند که زندگی دنیوی را تحت تأثیر قرار داده و به پرسش‌های وجودی انسان معاصر درباره مرگ، عدالت، مسئولیت و معنای زندگی پاسخی ژرف بدهند؟ برای نمونه، آیا "صراط" تنها پلی فیزیکی بر فراز جهنم است، یا می‌توان آن را استعاره‌ای از "مسیر اخلاقی و وجودی" انسان در زندگی کنونی تفسیر کرد؟ آیا "میزان" صرفاً ترازویی برای سنجش اعمال در آخرت است، یا نمادی از "عدالت و تعادل" در تمامی شئون زندگی بشری؟ آیا "قیامت" تنها رویدادی آینده‌نگر است، یا "افق معنابخشی" که به زندگی کنونی عمق و جهت می‌بخشد؟ این پژوهش بر آن است که با کاربست چارچوب "جهان متن" ریکور، نشان دهد چگونه می‌توان مفاهیم اسکاتولوژیک قرآن را از محدوده توصیفات صرفاً اخروی و مادی فراتر برد و آنها را به عنوان دعوت‌هایی برای خودآگاهی، عدالت‌خواهی، مسئولیت‌پذیری اخلاقی و تحول وجودی در "اکنون" و "اینجای" زندگی انسان معاصر بازتعریف کرد. این بازخوانی نه تنها به غنای مطالعات قرآنی کمک می‌کند، بلکه پاسخی است به نیاز انسان مدرن برای یافتن معنایی ژرف در زندگی، در جهانی که به ظاهر هر روز بیش از پیش "افسون‌زدایی" می‌شود.

این پایان‌نامه به تحلیل و ارزیابی آراء و شبهات مستشرقان درباره مفهوم جهاد در اسلام، به ویژه بر اساس آیات قرآن، می‌پردازد. از آغاز گسترش اسلام، موضوع جهاد همواره مورد توجه محققان و خاورشناسان غربی بوده است و برخی از آنان با تکیه بر منابع و اطلاعات ناقص یا مغرضانه، تصاویری نادرست از این مفهوم به نمایش گذاشته‌اند. بسیاری از مستشرقان جهاد را به عنوان وسیله‌ای برای خشونت، گسترش قلمرو و تحمیل عقیده تفسیر کرده‌اند. این در حالی است که در آموزه‌های اسلامی، جهاد نه تنها به معنای جنگ نیست، بلکه مفهوم گسترده‌تری شامل تلاش در راه خدا و مبارزه با موانع درونی و بیرونی برای تحقق عدالت و حمایت از مظلومان دارد. این پژوهش ابتدا به تعریف لغوی و اصطلاحی جهاد پرداخته و سپس اهداف جهاد در اسلام را که شامل دفاع از حقوق الهی و انسانی، مقابله با ستم و ظلم، و حمایت از مظلومان است، مورد بررسی قرار می‌دهد. همچنین با استناد به آیات قرآن و تحلیل دیدگاه‌های مفسران اسلامی، انواع جهاد از جمله جهاد دفاعی و ابتدایی تبیین می‌شود. در ادامه، به نقد تفصیلی مواضع مستشرقان پرداخته می‌شود؛ برخی از آنها با نگاه ایجابی و مثبت به جهاد نگریسته و به نقش سازنده آن در گسترش صلح و عدالت اشاره کرده‌اند، در حالی که عده‌ای دیگر با نگرش سلبی، جهاد را ابزاری برای خشونت و کشورگشایی تلقی کرده‌اند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که مستشرقان در تحلیل‌های خود به منابع معتبر اسلامی توجه کافی نداشته و اغلب از منابع دست دوم یا روایت‌های ناقص استفاده کرده‌اند. همچنین، ادعاهای مطرح شده درباره خشونت در آیات جهاد، با توجه به شرایط خاص زمانی و مکانی نزول آیات و همچنین سیره پیامبر اسلام (ص) که بر صلح‌طلبی و رحمت تأکید داشته، نادرست و مغرضانه است. این پایان‌نامه با هدف ارائه تصویری روشن و جامع از مفهوم جهاد اسلامی، به نقد تحریفات و سوءتعبیرات مستشرقان پرداخته و تأکید می‌کند که جهاد در اسلام با اصول عدالت، دفاع مشروع و مقابله با ظلم سازگار است و هرگز به عنوان ابزاری برای تحمیل عقاید یا گسترش قلمرو به کار نرفته است.

علم کلام، به عنوان یکی از شاخه های علوم اسلامی ، همواره در معرض چالش های فکری ودینی وفلسفی درون دینی و برون دینی بوده است. در این میان، ابومنصور ماتریدی ، متکلم سده چهارم هجری ، با تالیف اثر " التوحید " ، نقش مهمی در بنیان گذاری و تثبیت مبانی اعتقادی اهل سنت به ویژه در منطقه ماوراءالنهر ایفا کرد. ( صابری، 1388؛ 294) اثر او نه تنها پاسخی به نیازهای اعتقادی مسلمانان آن عصر بود، بلکه تلاشی نظام مند برای ارائه ی دفاع از توحید و اصول دین به شمار می رود . همزمان با حضور مکتب ماتریدی در ماوراءالنهر ،در عراق مکتب اشعری ،توسط ابوالحسن اشعری تاسیس شد که از لحاظ رواج تفکرکلامی همسو تقریبا گام یکسانی را برداشتند، اما اختلافاتی نیز با یکدیگردارند . از عقاید اشتراکی میان ماتریدی و اشاعره میتوان به رویت وجه خدا در آخرت اشاره نمود .(ماتریدی ابو منصور،1427ه.ق؛77) و از موارد اختلافی میان این دو فرقه میتوان به بحث حسن و قبح عقلی اشاره کرد که از مهمترین موارد اختلافی میان عدلیه و اشاعره است .که در این مورد ،ماتریدیه نیز با عدلیه موافق است و معتقدند که عقل میتواند حسن و قبح عقلی اشیاء را درک کند . آنها حسن و قبح را دارای سه معنا دانسته اند که عبارتند از : الف)کمال و نقص؛ب)ملائمت و موافقت با غرض یا طبع و عدم آن؛در این دو معنی اختلافی وجود ندارد و همه میپذیرند که عقل قادر بر درک آن است. ج)استحقاق مدح وثواب و استحقاق مذمت و عقاب .این معنایی است که اشاعره و ماتریدیه بر سر آن اختلاف دارند و اشاعره منکر آن است ،اما ماتریدیه همنوا با شیعه و معتزله آن را می پذیرد.(ابو عذبه ،1416ه.ق؛56)

فلسفه صدرایی به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین نظام‌های فلسفی اسلامی، ارتباط عمیقی میان هستی‌شناسی (Ontological) و شناخت‌شناسی (Epistemological) برقرار می‌سازد. در این نظام، ملاصدرا با استفاده از اصولی مانند اصالت وجود، تشکیک وجود، حرکت جوهری و وحدت وجود، به تبیین فرآیند پویای شناخت انسان از جهان می‌پردازد دستاوردهای جدید ملاصدرا در حوزه‌ی شناخت از دیدگاه رئالیستم؛ که شناخت را انطباق ادراک با واقعیت عینی خارجی، ایدئالیستم؛ که شناخت را مبتنی بر ایده‌ها و تصورات ذهنی و پروگماتیستم؛ که شناخت را مبتنی بر عملکرد و کاربرد مفاهیم می‌داند فراتر رفته و با پیوند عین و ذهن، هم واقعیت را به‌عنوان یک امری اصیل و مستقل از ذهن می‌پذیرد و هم به تأثیرگذاری ذهن در شناخت از طریق صور علمیه و اتحاد عاقل و معقول اذعان دارد. آنچه در این منظومه فکری مشهود است اتخاذ مبانی متمایز ملاصدرا در حوزه هستی‌شناسی و شناخت است محور اصلی بحث در نوشتار حاضر تأثیرات مبانی هستی‌شناسی بر شناخت نزد ملاصدرا، به‌صورت توصیفی و تحلیلی می‌باشد. اهمیت مسئله مزبور ازاین‌روست که در حکمت متعالیه، شناخت از واقعیت و حقیقت تنها به ادراکات حسی یا خیالی محدود نمی‌شود؛ بلکه به نحوی عمیق‌تر با هستی و مراتب آن پیوند می‌خورد. ازاین‌رو، فهم دقیق تأثیرات مبانی هستی‌شناسی بر مسئله شناخت، می‌تواند دیدگاه نوینی درباره نحوه شناخت و دریافت حقیقت در این نظام فلسفی ارائه دهد. سرانجام رساندن این تحقیق در شش فصل بوده که هر یک از فصول به بررسی تمام جوانب یک موضوع خاص پرداخته است. نتیجه‌ی به‌دست‌آمده اینکه؛ نظام هستی‌شناسی ملاصدرا با اصولی نظیر اصالت وجود، وحدت وجود، حرکت جوهری و تشکیک وجود چارچوبی منسجم و پویا برای شناخت فراهم می‌آورند که در آن شناخت تابع مراتب وجودی و در فرآیندی از تکامل دائمی است.

حکمت پاسخی برای تناقض‌های کیهانی و بشری است. آگاهی و عمل به دانش مهارت زندگی با تأکید بر شریعت در سنت یهودی معنا یافته است. باتوجه به اینکه سنت دینی یهودی با فرهنگ‌های موجود در خاورمیانه و به‌ویژه فرهنگ یونان باستان تعامل و ارتباط وثیقی داشته است، مفهوم حکمت در یهودیت تحولات زیادی یافته و دگرگونی‌های فرهنگی و ادبی هم در این تحولات نقش بسزایی داشته است. در این پژوهش تلاش شده است تا وجوه معنایی، سیر تحولات و جنبه‌های مختلف مفهوم حکمت بررسی شود به‌سبب تأثیرات یونانی‌مآبی بر ادبیات حکمی به‌ویژه کتاب حکمت سلیمان بر این کتاب بیشتر تأکید شده است. حکمت سبب جاودانگی، برقراری نظم و عدالت می‌شود و شیوه راستین زندگی تلقی می‌شود و سبب دستیابی به قدرت و نیز قضاوت و داوری راستین می‌شود. ارجحیت حکمت به منشأ الهی او است. حکمت‌نامه‌ها در برابر نفوذ فرهنگ یونانی همچون دژی عمل کرده‌اند. حکمت امتیاز بنی‌اسرائیل بود، ولی در ظاهر خلاصه نمی‌شد و عمل براساس حکمت سنجیده می‌شد. حکما آموزگارانی بودند که با دانش عقلی و ذوقی خود به کمک انسان‌ها آمدند. حکیم اهداف الهی را در اندیشه و عمل به اجرا درمی‌آورد. از این رو ترس از خدا آغاز حکمت است و حکیم با بصیرت قدم در راه می‌نهد و احمق در تاریکی‌ها راه می‌پیماید. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی و کتابخانه‌ای است.

مفهوم «جریان شناسی» با وجود نوپا بودن، از جمله مفاهیمی است که در فضای علمی و فکری دوران معاصر با بسامد بالایی تکرار شده است. این مفهوم عموماً به عناوینی چون «فکری»، «سیاسی»، «فرهنگی» اضافه شده و ترکیب «جریان شناسی فکری/فرهنگی/سیاسی» را شکل می دهد. جریان شناسی دانشی است که درباره جریان های مختلف فکری، فرهنگی، سیاسی و یا اجتماعی بحث می کند. در روند جریان شناسی، پیدایی، تطور و زوال جریان های مختلف مورد بررسی قرار می گیرد. تفسیر قرآن از زمان عصر نزول قرآن تاکنون یک ضرورت اجتناب ناپذیر محسوب می شود. که برای فهم بهتر معنا و مفهوم آیات در بین پیامبر، ائمه ، صحابه و تابعین رواج داشته است. بعد از فوت پیامبر (ص) که نیاز بیشتری به تفسیر احساس می شد و به ویژه در قرن دوم هجری در پی توسعه مرزهای اسلامی و کسانی که تازه مسلمان شده بودند و نیز نهضت ترجمه این نیاز و ضرورت بیشتر احساس می شد. در این میان برخی جریان های سیاسی و فکری تلاش می کردند به منظور پیشبرد اهداف خود به آیاتی از قرآن کریم استناد کرده و این آیات را بر اساس امیال خود تفسیر کنند. مطالعه نظام مند این جریانها در قالب «جریان شناسی» می تواند ما را با روند تحولات صورت گرفته در این راستا در گذر زمان آشنا سازد.جریان های فکری وابسته به دستگاه بنی امیه همچون مرجئه و جریان فکری خوارج نخستین تلاشها را در راستای تفسیر آیات قرآن بر مبنای نگاه انحرافی خود انجام دادند. در همین بازه زمانی جریان انحرافی غُلات و باطنیه نیز با ورود به عرصه تفسیر سعی در مشوه جلوه دادن مکتب شیعه داشتند، که بخش زیادی از فعالیت معصومین (ع) در راستای مبارزه با این اقدامات بود. با گذار از سده نخست هجری به سده دوم و ظهور جریانهای فکری و کلامی معروفی چون معتزله و اشاعره و تلاش هر جریان فکری برای استناد به آیات قرآن کریم، در پاره ای از موارد زمینه ورود به تفسیر به رأی را فراهم نمود. بعدها نیز تفاسیر بزرگی برخاسته از این جریانهای فکری پدید آمد. در سده های میانی هجری با روی کار آمدن تفاسیر اشاری و عرفانی نمونه های دیگری از تفسیر به رأی را شاهد هستیم. با ورود به دوران معاصر و شکل گیری جریان های فکری متعدد نیز تفسیر به رأی در گستره بیشتری توسعه یافت. جریانهای همچون قرآنیون، جریان علم زده، جریان سلفیه، جریان های سیاسی انحرافی در ایران و ... برخی از این ها هستند. در پژوهش حاضر تلاش خواهد شد با نگاهی ساختارمند هر یک از این جریانهای فکری مورد مطالعه قرار گیرد