جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پرسش از نسبت میان حقیقت و هنر، پرسشی به قدمت تاریخ فلسفه کلاسیک است. گادامر در بخش نخست کتاب حقیقت و روش در پی پاسخ به این پرسش است. او در تلاش است تا تبیینی از حقیقتِ هنر ارائه دهد که زیربنایی برای هرمنوتیک فلسفی‌اش باشد. او در هرمنوتیک فلسفی خود، در پی تنزل سهم «روش» در شناخت، فهم و دستیابی به حقیقت است. این به معنی انکار نقش روش نزد او نیست، بلکه تغییر دیدگاه از هرمنوتیک روش‌شناختی به هرمنوتیک هستی‌شناختی را مدنظر دارد. گادامر در هرمنوتیک فلسفی‌اش تلقی بدیعی از فهم ارائه می‌کند که مقدمه پرداختن به آن را در تبیین حقیقتِ هنر می‌یابد. هنر نزد گادامر از صرف لذتی که در زیبایی‌شناسی کانتی داشت، فراتر می‌رود و در نسبت با حقیقت قرار می‌گیرد. او اهمیت فلسفی هنر را در این می‌داند که در اثر هنری حقیقتی به تجربه در می‌آید که از هیچ طریق دیگر قابل حصول نیست و این حقیقت در برابر سیطره‌جویی هرگونه تأمل عقلی نسبت به خود ایستادگی می‌کند. گادامر در تلاش است تا از طریقی غیر از شناخت گزاره‌ای و مفهومیِ علم تجربی به حقیقت دست‌ یابد تا بتوان آن را به شناخت در حوزه علوم انسانی تعمیم داد. او برای این امر از بازیابی شأن معرفتی هنر آغاز می‌کند و با بررسی مفاهیم اومانیستی بیلدونگ، حس مشترک، قوه حکم و ذوق که پیش از کانت مولفه‌هایی برای دست‌یابی به حقیقت بودند و توسط کانت از ارزش معرفتی‌شان کاسته شد و به حوزه‌ ذهن تقلیل یافتند، به نقد ذهنی‌سازی هنر و آگاهی زیبایی‌شناختی می‌پردازد. گادامر پس از بیان نقد خود به زیبایی‌شناسی کانتی با توسل به مفاهیمی مانند بازی، جشن و نماد، به دفاع از حقیقتی می‌پردازد که از مواجهه با اثر هنری حاصل می‌شود. در این پایان‌نامه، پس از بررسی پیشینه هرمنوتیک و مسئله فهم و همچنین پیشینه زیبایی‌شناسی و هنر و نسبت آن با حقیقت، به نقد گادامر بر زیبایی‌شناسی کانتی و آگاهی زیبایی‌شناختی می‌پردازیم و سپس هستی‌شناسی اثر هنری را که گادامر برای تبیین چگونگی فهم تجربه اثر هنری و دریافت حقیقت آن، با توسل به مفاهیم کلیدی‌ای از جمله بازی، جشن و نماد بهره می‌گیرد، مورد بررسی قرار می‌گیرد.

قرآن کریم به عنوان «میزان شناخت خود»، منبع اصلی و معیاری بی بدیل برای درک حقیقت خویش است. شناخت هر پدیده از منبع اصیل آن ضرورت دارد؛ بنابراین، برای فهم قرآن باید به خود قرآن مراجعه کرد، چرا که این کتاب، معرفی کننده ذات، اهداف و معارف خود است. این اثر با توجه به جایگاه علمی آیت الله جوادی آملی به عنوان فقیه، مفسر برجسته، و صاحب نظر در علوم قرآنی، از اهمیت ویژهای برخوردار است. ایشان با نگارش تفسیری گسترده، عمق بینش قرآنی خود را نشان دادهاند، و این کتاب به عنوان یکی از آثار ماندگار ایشان، مرجع معتبری در حوزه مطالعات قرآنی محسوب میشود. با بهره گیری از روش مفهومی و تمرکز بر دقیق مفاهیم قرآنی، تلاش شده است تا محتوای کتاب به شیوهای نظاممند و هماهنگ با روح کلی قرآن ارائه گردد. با مطالعه این کتاب به نتائج زیر رسیدیم 1. این کتاب، قرآن کریم، با عظمتی بیمثال، هدایتگر بشریت تا قیامت است. 2. این کتاب الهی، فرازمانی و فرامکانی است 3. این کتاب «حجت الهی» برای همه انسانها در هر عصر و مکانی، پاسخگوی نیازهای فکری و عملی بشر است.

نگاه و ارتباط با خداوند در یهودیت، مسیحیت و اسلام موضوعی است که به بررسی عمیق‌ترین ابعاد اعتقادی و روحانی این سه دین بزرگ می‌پردازد. این ادیان، با تاریخچه و متون مقدس خاص خود، هر یک تصویری منحصر به فرد از خداوند و نحوه ارتباط انسان با او ارائه می‌دهند. یهودیت به عنوان دینی با ریشه‌های تاریخی عمیق، بر اساس عهد عتیق و سنت‌های دینی خود، بر مفهوم یکتایی خدا و پیمان‌های الهی تأکید دارد. در یهودیت، خداوند به عنوان خالق جهان و سرپرست قوم اسرائیل شناخته می‌شود و رابطه انسان با او از طریق رعایت احکام شریعت و انجام مناسک مذهبی برقرار می‌گردد. (فرهنگ قهفرخی علی رضا، مفتاح حمیدرضا ، بینای مطلق سعید، 1401، 171) این دین بر اهمیت دعا، توبه و عمل صالح تأکید دارد و پیروان خود را به ایجاد یک رابطه نزدیک و شخصی با خداوند تشویق می‌کند. در مقابل، مسیحیت با تأکید بر شخصیت عیسی مسیح و مفهوم محبت و رحمت الهی، رویکردی متفاوت به ارتباط با خداوند دارد. در این دین، عیسی مسیح به عنوان پسر خدا و نجات‌دهنده بشریت شناخته می‌شود و آموزه‌های او بر محبت، بخشش و ارتباط مستقیم با خدا تأکید دارد. مسیحیان معتقدند که از طریق ایمان به عیسی مسیح می‌توانند به خدا نزدیک شوند و رابطه‌ای عمیق و شخصی با او برقرار کنند. (علم مهرجردی، نسرین، شاکر، محمدکاظم، 1391) همچنین، عبادت در کلیسا، دعاهای جمعی و فردی، و مراسم مذهبی از جمله راه‌هایی هستند که پیروان این دین برای تقویت ارتباط خود با خداوند استفاده می‌کنند. اسلام نیز با اصول توحید و تسلیم در برابر اراده الهی، به دنبال ایجاد رابطه‌ای نزدیک بین انسان و خداوند است. در اسلام، خداوند (الله) به عنوان تنها خالق جهان شناخته می‌شود و مسلمانان معتقدند که باید در همه جنبه‌های زندگی خود به او تسلیم شوند. نمازهای روزانه، روزه‌داری، زکات و حج از جمله عبادات اصلی هستند که مسلمانان برای تقویت ارتباط خود با خداوند انجام می‌دهند. همچنین دعاها و ذکرها نقش مهمی در ایجاد احساس نزدیکی به خدا دارند. هدف این پایان‌نامه بررسی شباهت‌ها و تفاوت‌های موجود در این دیدگاه‌ها است تا بتوان تأثیر این باورها را بر زندگی روزمره پیروان این ادیان تحلیل کرد. این تحقیق سعی دارد تا با توجه به متون مقدس، سنت‌ها و آموزه‌های هر یک از این ادیان، تصویری جامع از نحوه نگرش به خداوند در یهودیت، مسیحیت و اسلام ارائه دهد. همچنین پژوهش حاضر به دنبال فهم عمیق‌تری از چگونگی شکل‌گیری باورهای مذهبی و تأثیر آن‌ها بر تعاملات اجتماعی، اخلاقی و فرهنگی جوامع مختلف خواهد بود. بدین ترتیب، این تحقیق نه تنها به بررسی ابعاد اعتقادی هر یک از این ادیان می‌پردازد بلکه تلاش می‌کند تا نشان دهد که چگونه این باورها می‌توانند بر زندگی اجتماعی افراد تأثیر بگذارند و زمینه‌ساز همزیستی مسالمت‌آمیز میان پیروان ادیان مختلف شوند. در نهایت امید است که این پژوهش بتواند به درک بهتر تنوع مذهبی و معنوی در جهان معاصر کمک کند و بینش جدیدی نسبت به نحوه ارتباط انسان‌ها با خداوند ارائه دهد.

قرآن کریم نقش مهمی در تبیین حقایق عالم دارد و منبع نخستین برای شناسایی معارف دینی شمرده می شود. در رابطه با جایگاه قرآن کریم، از امام صادق (ع) نقل شده که می فرماید: «کتاب خدا بر چهارگونه است: عبارت، اشارت، لطایف و حقایق ؛ عبارت برای عوام، اشارت برای خواص، لطایف برای اولیاء و حقایق مربوط به انبیاست».(فیض کاشانی1373ش، ج1، صص14-13) از سوی دیگر ، حدیث نقش مهمی در تبیین آیات قرآن داشته؛ به اعتقاد امام خمینی حدیث، سند اسلام است و بی‌توجهی به آن، بی‌توجهی به قرآن شمرده می شود. (موسوی خمینی، 1349 ش، ج1، ص 11) ایشان پس از آنکه مهم ترین پیش نیاز اجتهاد را قرآن شناسی و سنت شناسی می شمارد ، انس با روایات اهل بیت (ع) و شیوه فهم آنها را برای استباط درست لازم می شمرد. ( موسوی خمینی ، 1344ش، ج1، ص 13- 12)

مسئله معجزه‌مندی پیامبر اسلام (ص) یکی از مباحث مهم و چالش‌برانگیز در اندیشه اسلامی معاصر و مطالعات استشراقی است که در تعارض با دیدگاه سنتی قرار دارد. سنت‌گرایان بر وقوع هزاران معجزات حسی متعدد تأکید داشته و آن‌ها را دلایل قطعی بر صدق رسالت وی می‌دانند، در حالی که عقل‌گرایان تنها قرآن را به‌عنوان معجزه جاویدان معرفی کرده و سایر معجزات را تأویل یا نفی می‌کنند. از طرفی، مستشرقان با دو رویکرد تاریخی و الهیاتی، معجزات منسوب به ایشان را اسطوره‌سازی و تحریفات تاریخی دانسته و حتی در برخی موارد، وجود تاریخی وی را مورد تردید قرار داده‌اند. این تنوع و اختلاف‌نظرها، که از پذیرش گسترده معجزات تا نفی کامل آن‌ها را شامل می‌شود، اهمیت بازنگری علمی و قرآنی این موضوع را دوچندان کرده است .پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و با بهره‌گیری از تدبر قرآنی، نقد روایی و تحلیل تاریخی, این موضوع را مورد بررسی قرار داده است؛ در این راستا این پژوهش با بررسی معجزات منسوب به ایشان، دیدگاه‌های مختلف را تحلیل کرده و بر مبنای مستندات قرآنی، نتایج متفاوتی ارائه می‌دهد. فصل نخست به کلیات پژوهش پرداخته و شامل بررسی مفاهیم امور خارق‌العاده، انواع آن‌ها و دلالت معجزه در اندیشه اسلامی است. فصل دوم تبیین دیدگاه‌های مختلف درباره معجزات پیامبر در سه محور مذکور پرداخته و با تبیین دیدگاه قرآن‌محور در باب معجزه مندی رسول الله روشن ساخته که پیامبر (ص) آیتی برهانی جز قرآن نیاورده است. فصل سوم به بررسی اسراء و معراج پرداخته و نشان داده است که این واقعه، با وجود تفاوت دیدگاه‌ها درباره چگونگی آن، در منابع اسلامی پذیرفته شده است. برخی این حادثه را جسمانی-روحانی، برخی رؤیایی-روحانی و برخی عقلانی دانسته‌اند. مستشرقان نیز در تفسیر مفعول‌به و مقصد اسراء دیدگاه‌های متعددی ارائه داده‌اند. با این حال، تدبر در آیات قرآن نشان می‌دهد که این واقعه یک رؤیای حقیقی بوده که در آن، پیامبر (ص) برای مشاهده آیات الهی به سدرهالمنتهی، معروف به مسجدالاقصی، سیر داده شده است. برخلاف رؤیاهای معمول که نیازمند تمثیل و تأویل هستند، در این رؤیا آیات الهی به‌صورت مستقیم ارائه شده‌اند. فصل چهارم به تحلیل انشقاق قمر می‌پردازد و نشان می‌دهد که در تفاسیر پنج دیدگاه درباره این رخداد وجود دارد: برخی آن را روشن شدن امر یا جدا شدن تاریکی از ماه دانسته‌اند، و سه دیدگاه دیگر آن را رخدادی حقیقی در گذشته یا آینده می‌دانند. سنت‌گرایان آن را معجزه‌ای در زمان پیامبر (ص) و عقل‌گرایان نشانه‌ای از قیامت می‌دانند. بررسی‌های قرآنی آن را مرتبط ,خسف القمر مذکور در سوره قیامت و نشانه‌ای از فرارسیدن قیامت می‌شمارند.

بحث و نظر پیرامون ارزشمندی انسان از مباحثی است که در آثار اندیشمندان بسیاری از جمله عرفا مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفته است. حکیم ترمذی از عارفان برجسته، انسان را به دلیل آفرینش بر صورت الهی مخلوق ویژه و خاص خداوند و تجلی گر اسما و صفات الهی می داند. او همراهی عقل و معرفت را از ویژگی های انسان شمرده، بر این باور است حتی زمینی ترین ساحت وجودی انسان، حقی دارد که باید ادا شود (ترمذی،1980: 96). مولانا از یک سو معتقد است که انسان به واسطه دارا بودن گوهر دل و جان که گنجینه اسرار حق و تجلی گاه انوار الهی است و به حکم آیاتی نظیر «وَ لَقَد کَرَمنابَنی آدمَ» (اسراء/70) و «إنی جاعِل فی الارضِ خَلیفهً» (بقره/30) مظهر جمیع صفات و أسماء خداوند و خلیفه الله بر روی زمین بوده، در عرصه کائنات، تاج کرامت و ارزشمندی بر سر دارد (مولوی،1382،ج5:ب3574). اما از سوی دیگر انسان ها را به ناس و نسناس تقسیم می‌کند و معتقد است که ناس فقط به انسانی اطلاق می‌شود که به معرفت حق رسیده ( انسان کامل) و نسناس انسانی است که به صورت انسان و به سیرت حیوان است (مولوی،1382،ج4 :762-760). محمود شبستری نیز انسان را نماینده حق و مظهر نام الله که جامع صفات جمال و جلال الهی است می داند ولی بر این باور است که تا نماینده از تعینات خود رها و آزاد نگردد؛ نمایندگی شایسته او نیست (شبستری،1336: 18). از آنجایی که ابن عربی غرض اصلی نگارش آثار خود را آگاه کردن غافلان از آن چه در عین و شخص آدمی نهفته است بیان می کند (ابن عربی، 1426: 12)؛ شایسته و به جاست که علل و عوامل ارزشمندی انسان را از دیدگاه این متفکر بزرگ جهان اسلام نیز مورد کنکاش و جستجو قرار دهیم. برای دستیابی به نظام فکری ابن عربی در حوزه انسان و ارزشمندی آن نخست باید به مبانی فکری او دست یافت. مباحثی نظیر تجلی و وحدت وجود، نفس رحمانی و فیض الهی بنیان‌های عرفان نظری و جهان‌بینی عرفانی او را تشکیل می‌دهند. از اصلی ترین مبانی فکری او در حوزه شناخت انسان، نظریه وحدت وجود است و بر اساس همین مبناست که در فص آدمی بیان می‌کند که انسان دارای صورت الهی است، شریف المنزله، رفیع المرتبه و اکمل موجودات است، هم خلق است و هم حق و در یک کلام، نسخه جامع هستی است (ابن عربی،1946: 521). کرامت و ارجمندی انسان به این علت است که او صاحب امر و مصور به صورت الهی و دارنده نفس ناطقه است. به عقیده ابن عربی انسانیت انسان به مظهریت اوست نه به جسم و جسد وی؛ که از این نظر نه تنها بر دیگر موجودات برتری ندارد، بلکه از اکثر آنها پایین تر است (جهانگیری،512:1359-481). ابن عربی بر این باور است که انسان ها در قوس نزول؛ یعنی از جهت نشئه طبیعی خود، یکسان اند و همگی بر صورت الهی خلق شده اند. او کمال ذاتی و ارزشمندی را مربوط به نوع انسان می داند که به طور تکوینی از جانب حق اعطا شده است و کوشش انسان نقشی در کسب آن ندارد و همه انسانها از جهت نشئه طبیعی برابرند (ابن عربی،347:1388). نظریه آفرینش انسان بر صورت الهی، یکی از مهم ترین ارکان عرفان فلسفی ابن عربی است. اما این عارف بزرگ صرفا به بعد فردی انسان، معطوف نشده است و در بعد اجتماعی انسان نیز ملاک ها و عواملی را برای ارزشمند شمرده شدن انسان، در نظر گرفته است. به عنوان نمونه: در زمینه حقوق سیاسی و اجتماعی به ملاک های انتخاب و گزینش یک حاکم اشاره کرده است. در زمینه حقوق اجتماعی به مسأله عدل و مولفه های اجرای آن یا شیوه اخذ مالیات از مردم با رعایت شأن و جایگاه آنها توجه نموده است و متناسب با آن برای امیری که مسوول اخذ مالیات است صفاتی نظیر قدرت، شجاعت، مورد اعتماد بودن در نظر گرفته و توصیه نموده است که با رعیت به حسن معاشرت و رفاقت تام با حفظ شأن انسانی جهت برقراری عدالت رفتار گردد (ابن عربی، 1402: 98). تفصیل و بررسی این مطالب، در رساله پیش رو مد نظر است. مجموعه مولفه ها و عوامل ارزشمندی انسان از دیدگاه ابن عربی را می توان به این ترتیب در دو دسته نظر و عمل قرار داد: 1. علم و معرفت در حوزه نظر 2. تزکیه و تهذیب نفس در حوزه عمل. در حوزه نظر، برای ابن عربی از میان همه معارف، معرفـت النفس شرافت خاصی دارد تا آنجا که معتقد است معرفت یا غفلت انسان به حقیقت خویشتن است که او را سعید یا شقی می سازد ( قیصری،1375: 643)؛ اما از دیدگاه وی این معرفت نباید صرفاً محدود به حیطه ذهنی و نظری بماند؛ بلکه باید علمی باشد که عین عمل است. ابن عربی علوم را به دو دسته اکتسابی و غیراکتسابی تقسیم می کند. ابزار علم اکتسابی را عقل می داند؛ اما معتقد است عقل مصون از خطا و اشتباه نیست (ابن عربی، بی تا، ج1: 126). وی جایگاه معرفت غیراکتسابی را قلب می داند و بر این باور است که علوم غیراکتسابی جامع است و معلم و معطی آن خداست؛ بنابراین مصون از خطا و اشتباه است. یکی از سوالاتی که در این حیطه چالش برانگیز می شود این است که در نگاه ابن عربی علم به طور مطلق در ارزشمندی انسان مؤثر است یا شرایط و ضوابطی نظیر معلم، متعلم، نوع علم وامثال آن تعیین کننده ارزشمندی آن است؟ در حیطه عمل اموری همچون تزکیه و تهذیب نفس، عمل صالح و .... موجب ارزشمندی می‌شوند اما در اینجا گاه نگرشی دوگانه در سخن ابن عربی به چشم می‌خورد. به عنوان مثال در مورد تزکیه نفس از یک سو از نظر ابن عربی موضوع تزکیه و تهذیب، نفس است و نفس در این مسیر باید مشقات، دشواری‌ها و آلام روحی و جسمی فراوانی را تحمل نماید. از سوی دیگر از نظر وی نفس همه انسانها (بی هیچ تفاوتی) چون به صورت الهی آفریده شده اند، شریف و ارجمند است (همان، ج154:3) و بر همین اساس او حتی به شرافت نفس اهل دوزخ نیز قائل بوده، بر این باور است که ارزش و اعتبار نفس، امری ذاتی است و به اموری مانند تحمل مشقات و آلام روحی که اموری عارضیند، وابسته نیست (همان،ج56:8). اکنون سوالی که مطرح است این است که آیا عرضی بودن این امور به معنای نفی هویت ارزشی آنها و نادیده گرفتن جایگاهشان در تزکیه و تهذیب نخواهد بود؟ و اساس

در عصر کنونی، پژوهشگران غیر مسلمان زیادی که به آنان مستشرق گفته می‌شود، پدیدار شده‌اند که با تکیه بر روش‌های رایج در سرزمین خودشان کتاب‌هایی درباره اسلام و مسلمانان تألیف کرده‌اند بدون این‌که آن روش‌های مورد استفاده در کتاب‌هایشان را بیان کنند، اما کسی که کتاب‌های آنان را می‌خواند و دنبال می‌کند، متوجه می‌شود که آن‌ها تحت تأثیر محیط‌هایی که در آن بزرگ شده‌اند، رویکردهای متعددی را دنبال کرده‌اند. آنها در ارزیابی‌هایی که از اسلام و شخصیت‌های اسلامی ارائه داده‌اند به سه گروه موافق، مخالف و منصف تقسیم شده‌اند. از جمله شخصیت-های اسلامی که این مستشرقان به آن‌ها پرداخته‌اند، امام علی علیه السلام پسر عموی پیامبر (ص) و همسر حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها است. آنان به موضوع خلافت و مهمترین رویدادهایی که خلافت ایشان به همراه داشت از جمله جنگ با ناکثین، قاسطین و مارقین، یا به عبارت دیگر جنگ جمل، صفین و فتنه خوارج پرداخته‌اند. پژوهشگران مسلمان در ارزیابی خود از این مستشرقان نظرات مختلفی دارند. برخی از این پژوهشگران به تلاش‌های علمی آنان را در غنی سازی کتابخانه‌های غربی و عربی و إحیاء میراث عربی و اسلامی اذعان داشته‌اند، در حالی که برخی دیگر آنها را به دسیسه و تلاش برای تحریف دین و تاریخ اسلام متهم کرده‌اند. با توجه به آن‌چه گذشت، این پژوهش که از مقدمه، سه فصل و نتایج تشکیل شده است به بررسی آراء مستشرقان درباره خلافت امام علی علیه السلام و رویدادهای زمان خلافت آن حضرت می‌پردازد، اما از آنجا که از بین مستشرقان ویلفرد مادلونگ به عنوان مطالعه موردی انتخاب شده است، بیشتر تمرکز این پژوهش بر آراء او قرار گرفته است. لذا در طول این پژوهش آراء آن‌ها را ذکر خواهیم نمود و در صورت ایجاب، به آن‌ها پاسخ می‌دهیم. همچنین در این پژوهش سعی شده به این سؤال اصلی پاسخ داده شود: ارزیابی نظرات مستشرقان، خصوصا ویلفرد مادولونگ درباره خلافت امام علی علیه السلام چیست؟ این پژوهش از روش استقرایی و توصیفی تحلیلی استفاده کرده است و کوشیده مطالب مربوط به خلافت امام علی علیه السلام را استقراء نماید، سپس آن‌ها را از لحاظ تاریخی دسته‌بندی و تحلیل کند. مهمترین نتایج به دست آمده عبارتند از اینکه آراء برخی از مستشرقان درباره امام علی علیه السلام با انصاف همراه است. برخی دیگر از آنان اتفاق نظر داشتند که امام علی علیه السلام در اداره دولت ناموفق بوده و این عدم موفقیت ایشان را ناشی از عدم انعطاف سیاسی ایشان دانسته‌اند. بیشتر پژوهش‌های تخصصی مستشرقان در زمینه خلافت امام علی (ع) چون بر اساس مفاهیم و اصول اشتباه بنا شده بود، جفا و ستم به امام علی علیه السلام است و علت این اشتباهات اصولی آنان پیشینه و عقاید فکری ناشی از عدم اطلاع از وقایع تاریخی و تکیه بر شبهات مطرح شده در منابع اسلامی است. همچنین مشخص شد که ویلفرد مادلونک پژوهشگری است که با انصاف و عدالت بیشتری به خلافت امام علی علیه السلام پرداخته است، زیرا او با تفصیل و روشنگری به این موضوع پرداخته است که مستشرقان کمی چنین عمل کرده‌اند.

خداوند ﷻ انسان را برای هدف متعالی خلق فرموده است و برای رسیدن به این هدف انجام بعضی از کارها را منع کرده و بعضی دیگر را واجب قرار داده است انسان با توجه به این دستور می تواند به مقام عبودیت برسد، براین اساس خداوند و فرشتگان ناظر و مراقب اعمال انسانها هستند و مشغول ثبت و ضبط اعمال ماهستند تا در روز حساب به محاسبه ریز و درشت اعمال ما بپردازند. شکی نیست که آگاهی از این حقیقیت (ثبت و محاسبه اعمال) تا چه حد در عدم ارتکاب معاصی تاثیرگذار است و در رسیدن به کمال مطلق نقش اساسی دارد.. از این جهت «نویسندگان اعمال و حفظ آن» به عنوان «رقیب و عتید» را برای نظارت بر انسان و ناظر بر اعمال او قرار داده است. وجود این شاهدان و گواهان از جانب خداوند ﷻ ، انسان را بر آن می دارد که مراقب اعمال خود باشد و در رفتار خود دقت بیشتری داشته باشد, زیرا در روز قیامت این شاهدان مشاهدات خود را تکرار می کنند تا جایی برای عذری برای فرد باقی نماند. در این پژوهش دو واژه قرآنی «رقیب» و «عتید» با روش توصیفی-تحلیلی و همچنین گردآوری مطالب به صورت کتابخانه ای در چهار بخش اصلی با عنوانات کلیات و مفاهیم، وجوه معنایی واژه رقیب و عتید در قرآن ، وظایف رقیب و عتید و دلالت های تربیتی اعتقاد به رقیب و عتید، مطرح گردیده و دلالت های وجود شناختی که وجوه معنای لغوی و مصداقی این دو بررسی کرده و این دو به عنوان فرشتگان ثبت و ضبط اعمال پذیرفته شده و به وظایف آنها و چگونگی اعمال می پردازد. و در بخش دلالتهای تربیتی به اصول و اهداف آن پرداخته و مهمترین اصل تربیتی اعتقاد به رقیب و عتید؛خداباوری و خدامحوری و معاد باوری و و از اهداف آن مراقبه نفس،محاسبه و مؤاخذه آن که تقوی محوری است را بیان کرده است۔

در گستره پهناور دین هیچ پدیده ای شگرف تر و حیرت انگیز تر از دعا و نیایش نیست. هدف اصلی: - بررسی و تحلیل پیامدهای تربیتی خداشناسی مناجات امیرالمومنین در مسجد کوفه. - سوال اصلی: - پیامدهای تربیتی خداشناسی مناجات امیرالمومنین در مسجد کوفه چگونه است؟ سوالات فرعی: - مبانی تربیتی خداشناسی مناجات امیرالمومنین در مسجد کوفه چیست؟ - اصول تربیتی خداشناسی مناجات امیرالمومنین در مسجد کوفه چیست؟ - روش های تربیتی خداشناسی مناجات امیرالمومنین در مسجد کوفه چیست؟ با توجه به ماهیت و اهداف تحقیق، این پژوهش از نوع کیفی و روش آن تحلیل محتوای عقلانی - منطقی است. در پژوهش های کیفی اطلاعات جمع آوری شده به صورت توصیف های تحلیلی، ادراکی طبقه بندی و ارائه می گردد. در این پژوهش با استفاده از رویکرد توصیفی - تحلیلی به تبیین بررسی و تحلیل پیامدهای تربیتی خداشناسی مناجات امیرالمومنین در مسجد کوفه پرداخته است.برای گردآوری اطلاعات مضامین مرتبط با پیامدهای تربیتی خداشناسی مناجات امیرالمومنین در مسجد کوفه شناسایی می شود .جامعه آماری شامل کلیه مبانی نظری و پیشینه مرتبط با موضوع پیامدهای تربیتی خداشناسی مناجات امیرالمومنین در مسجد کوفه می باشد.جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل مضمون استفاده خواهد شد.