جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رساله ی حاضر به نظریه ی سمانتیک کواین می پردازد که یکی از بزرگترین فیلسوفان قرن بیستم است و در حوزه های گوناگون فلسفه ی تحلیلی از جمله معرفت شناسی. فلسفه ی زبان، فلسفه ی منطق، فلسفه ی علم و فلسفه ی ذهن، نقش بسزائی ادا کرده است. نخستین فصل رساله شرح پیشینه ی نظریه ی سمانتیک است نزد بنیانگذاران فلسفه ی تحلیلی از جمله فرگه و راسل و ویتگنشتاین، و به طور برجسته بر نظریه ی سمانتیک کارنپ متمرکز می شود که کواین بسیار وامدار او بوده است. نظریه ی سمانتیک را در دو بخش، نظریه ی معنا و نظریه ی ارجاع، بیان کرده ایم و در این تقسیم بندی به راه کواین رفته ایم که معتقد است معنا و ارجاع را باید به تمایز از یکدیگر بررسی کرد، و نیز این نکته را در نظر داشته ایم که کواین در بررسی معنا رهیافتی سلبی دارد اما در مورد ارجاع رهیافتی مثبت. در مورد معنا و همه ی هویات و متن های معنایی، کواین به طریق حذفی وارد عمل می شود، و با مثالها و موقعیت های فرضی، همچون ترجمه ی ریشه ای، تلاش می کند نشان دهد که معانی در بهترین حالت اموری بی فایده و از تبیین پدیده ها عاجزاند، و نظریه ای در باب جهان که آن را در برگیرد، نظریه ی بدی است. کواین در سراسر نقد و بررسی معنا، یک شکاک باقی می ماند و شکاکیت معنایی یکی از برجسته ترین بخشهای فلسفه ی اوست. با وجود این، ما سعی کرده ایم که نشان دهیم، این شکاکیت معنایی با واقع گرایی کواین در چارچوب علم تجربی منافات ندارد. در نظریه ی سمانتیک کواین، ارجاع وضع بهتری دارد. با پشت سرنهادن معنا و سمانتیک ذهن گرا، می توان به زبانی مصداقی تکیه کرد که برای علم تجربی مناسب، و از مشکلات منطقی و فلسفی ناشی از رویکرد معنایی به زبان ایمن است. اما در خلال نظریه ی ارجاع کواین و تحلیل نحوه ی تشکیل شاکله ی مفهومی علم، با مفهوم نسبیت وجود شناختی مواجه می شویم که در نگاه اول چنین به نظر می رسد که نشانه ی نسبی گرایی در فلسفه ی کواین و حتی نوعی آنارشیسم معرفتی باشد. رساله ی حاضر تلاشی در جهت اثبات عکس این مطلب است، این که نسبیت وجودشناختی کواین نافی واقع گرایی تجربی او نیست و اگر همچون کواین طبیعت گرایی را از پیش فرض بگیریم و به آن وفادار باشیم، در می یابیم که طارد نسبی گرایی و شکاکیت است.

برای بررسی نقد عقل دکارتی در آثار فوکو و لیوتار، ابتدا اندیشه دکارت به عنوان پدر فلسفه مدرن و واضع مدرنیته مورد بررسی قرارگرفته است. ویژگی عقل دکارتی، عدم وابستگی به عقلی ماوراء طبیعی است و نتیجه آن استقلالی است که انسان مدرن به دست می آورد و سوبژکتیویسم پدید می آید. تفکر مدرنیته در اندیشه کانت و هگل پی گیری شده و در انتهای بخش اول، نیچه و هیدگر دو منتقد اندیشه مدرن که عقل باوری را مورد نقد قرار داده اند و راه را بر تفکر پست مدرن گشوده اند، مورد بررسی قرار گرفته اند. در بخش های دوم و سوم اندیشه فوکو مورد بررسی قرار گرفته است. محور اصلی فکر فوکو عبارت است از مفهوم قدرت و ارتباط آن با حقیقت ، سوژه، دانش ، سلطه و رهایی. فوکو در پژوهش های خود از دو روش دیرینه شناسی و تبارشناسی استفاده نموده است . هدف دیرینه شناسی تحقیق در باره شرایطی است که در آن سوژه ای (مثلاً دیوانه یا بیمار) به عنوان موضوع شناخت ظاهر می گردد. کاردیرینه شناس توصیف قواعد حاکم بر کردارهای گفتمانی است. فوکو در آثار دیرینه شناسی تاثیر عقلانیت های خاص را در پیدایش علومی از قبیل پزشکی، روان پزشکی و علوم انسانی مورد توجه قرارداده است

از زمانی که دکارت - پدر فلسفه جدید - کوژیتو را مبنای دریافت حقیقت و شناخت واقعیت دانست، گویی تمامی امکانات فلسفه و مساعی فیلسوفان بسیج شد تا هر چه بیشتر به بررسی ماهیت شناسایی بشر بپردازند و به مبنا بودن فاعل شناسایی (سوژه) و خود بینادی بشر (سوبژکتیویته) برسند. انقلاب کپرنیکی کانت به کرسی نشاندن همین دیدگاه یعنی اثبات تابعیت متعلق شناسایی (ابژه) از فاعل شناسایی به جای هماهنگی و مطابقت این دو بود. تاریخ فلسفه پس ازکانت را می توان مساعی فیلسوفان غربی در به ثمر نشاندن انقلاب کپرنیکی (فلسفه استعلایی کانت) و نقد و بررسی آثار و پی آمدهای آن به شمار آورد. اما با ظهور نیچه، در پایان عصر تجدید(مدرنیته) و طلیعه دوران پس از تجدد (پست مدرن) هم در زبان و ادبیات فلسفه جدید و هم درمضمون و محتوای آن، انقلاب و دگرگونی بنیادی پد د آمد. سبک نوشتاری نیچه - که بیشتر گزین گویه، شاعرانه، ادبی و یا رد قالب عباراتی ب ناب ن شعر و نثر است - از مفاد و عمق اندیشة اوجدایی ناپذیر است و او خود در پاسخ به منتقدانی مکه این گونه سبک و شیوه را در خور شأن فلسفه و مناسب برای انتقال دیدگاههای یک فیلسوف نمی دانند، پاسخ می دهد که ماهیت و منش اندیشه هایش - و اساسا زبان در گوهر خود استعاری است: فلسفه - از نظر نیچه - که گاهی از آن به صفلسفة آینده تعبیر می کند، دو وظیفه اساسی تفسیر و ارزشیابی بر عهده دارد و این طرزنگرش - یعنی نگریستن به امور بر پایة تفسیر و چشم انداز - به تفکر چشم اندازی نامیده می شود.نیچه با هر گامی که به دوران پختگی و کمال اندیشه اش نزدیکتر شد، استفاده از اصطلاحات کلیدی مانند تفسیر و چشم انداز را گسترش بخشیده و اساسا فلسفة خاص مورد نظر خود را باهمین مفاهیم و واژه ها وصف کرده است. او از چشم انداز نگریستن را شرط اساسی تمامی زندگی به شمار آورد، شرطی که افلاطون با اختراع روح مجرد و خیر محض، آن را انکار و حقیقت راواژگون ساخت. جدا از چشم انداز هیچ چیز را نتوانیم دید و جدا از تفاسیر ما هیچ حقیقت فی نفسه، قائم به خود مطلقی در کار نیست. نظریة چشم انداز، حمله نیچه به متافیزیک و به هردیدگاهی است که به امکان وجود یک حقیقت مطلق باو.ر داشته باشد و بخواهد هر چیز مربوط به انسان را از این واقعیت واحد، استنتاج کند و نه از واقعیت وجودی انسان یعنی از کوشش های راستین، نیازها، خواست ها و انگیزه ها. تنها گونة حقیقت قابل دسترسی برای بشر، حقیقت چشم اندازی است که جستجوی آن وظیفة فیلسوفان آینده است. نظریه چشم انداز، برداشت نوینی از معرفت ارائه می دهد که نیچه، خود، آن را جانشینی برای معرفت شناسی سن تی به شمارآرده است. نیچه نخستین فیلسوف اروپایی است که با انکار تقابل میان فاعل شناسایی و متعلق شناسایی، پی و اساس معرفت شناسی را زیر سوال برد. به نظر او معرفت شناسی که در صدد کشف شرایط اصلی شناخت ماست، باید به مثابة پیش فرضهای بنیادین غیرنقادانه متافیزیک کنار گذاشته شود. معرفت شناسی مستلزم وجود شی فی نفسه و فراچشم اندازی به عنوان متعلق معرفت است.و چنین شناخت مطلق و نامشروطی، چیزی جز آرزوی شناختن بدون شناخت نیست. نیچه درصدد نبود تا به مانند کانت درباره شناخت، نظریه پردازی کند. چرا که به گفتة او: صفلسفه اگر به نمظریه شناخت فرو کاسته شود، چیزی نخواهد بود جز تعلیق حکم ترسو یا نه... یعنی فلسفه درآخرین نفسهای خویش، در پایان کار، در حال جان کندن . البته نیچه نم خواهد با انکارمعرفت شناسی، ایده معرفت را بطور کلی کنار بگذارد. هدف او، نفی ادراک غیر چشم انداز غیرمشروط از موجود حقیقی است. او شناخت را با تفسیر چشم اندازی پیوند می دهد. شناخت،گونه ای اضافه و نسبت است که میان شناسنده و شناخته شده برقرار می شود و فقط باید در یک معنای بشر محوری و زیست شناختی فهمیده شود. بر پایة نظریة چشم انداز، فرض یک فاعل شناسایی مستقل و واجد هویت و وحدت - که بنیاد معرفت شناسی جدید بود - نیز فرضی بیهوده پنداشته می شود. بر این اساس، شناسانده به صورت آفریننده زبان در می آید و رابطة میان فاعل با متعلق شناسایی نه یک رابطه علی - معلولی بلکه رابطة است استعاری که نیچه آن را حداکثرنگرشی زیباشناسانه می نامد. بر این اساس، مساله صدق و کذب یک چشم انداز به مسأله ارزش آن برای زندگی بر می گردد، یعنی به مثابة معیاری که ارزیابی های چشم اندازی بر پایة آن، صورت می گیرد. نظریه چشم انداز نیچه از هنگام طرح آن، با انتقادات و اعتراضات بسیاری روبرو شده است که مشهورترین آن ها خود ناقض بودن آن است. مفسران و شارحان نیچه به این انتقاد که آیا خود نظریة چشم انداز، چشم اندازی است یا نه؟ به گونه های مختلف، پاسخ داده اند. نیچه خود نیز از این انتقاد آگاه بوده است و می توان بر اساس نظریة محوری او: اراده معطوف به قدرت و تبیین نسبت آن با نظریه چشم انداز به بسیاری از انتقادات مذکور پاسخ داد.

چکیده (فارسی): هر فیلسوفی که بنیان گذار یک مکتب فلسفی بوده و می باشد، در فلسفه او یک نکته کلیدی وجود دارد که آن محور اساسی تفکرات او به حساب آمده و به همه اندیشه های او در قلمروهای مختلف شکل می دهد. این نکته کلیدی و محوری در فلسفه نقادی کانت که شامل نقد عقل محض، نقد عقل عملی و نقد قوه حکم می باشد، مسئله زمان است؛ زیرا هدف نهائی او در این فلسفه اثبات یک امر پیشینی در قلمرو معرفت انسانی، عمل اخلاقی و تفکرات ذوقی و غایتی است و بر همین است که او همه احکام علمی، اخلاقی و ذوقی – غایتی را تألیفی ماتقدم می داند. از نظر کانت این امر پیشینی و ماتقدم چیزی جز حضور عنصر کلیت و ضرورت در این احکام نیست. او مدعی است زمان امری پیشینی است و این دو بیانگر ویژگی دامنه شمول زمان اند. این تفکر زمانی کانت در موارد مختلف از فلسفه جدید و معاصر تأثیر گذاشته و به نوعی حضور دارد