جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در ریخت‌شناسی (Morphology) تأثیر محتوا بر ساختار و شکل ظاهری آثار و نیز تأثیر ساختمان اثر بر محتوا و مضمون مورد بررسی قرار می‌گیرد. ساختار هر اثر ارتباط تنگاتنگی با مضمون آن دارد به طوری که هر مفهومِ خاص در قالبی خاص گنجانده می‌شود. خاوران‌‌نامه، از حماسه‌های دینی قدیم شیعه است که موضوع اصلی آن داستان‌هایی است که از سفرها و حملات حضرت علی(ع) به سرزمین خاوران به همراهی مالک اشتر و ابوالمحجن و جنگ با قباد، پادشاه خاور زمین و امرای دیگری مانند تهماسپ‌شاه و جنگ با دیو و اژدها و امثال این وقایع حکایت می‌کند. با توجه به مطابقت ساختار داستان‌های خاوران‌نامه با تعریف خاصّ پراپ از قصّ? پریان، نگارندگان در این جستار کوشیده‌اند تا به شیوه‌ی توصیفی – تحلیلی الگویی که ابن‌حسام در سرایش داستان‌هایش به کار برده را مشخّص سازند و هم‌چنین شباهت‌ها و تفاوت‌های این الگو را با الگوی قصّه‌های پریان مقایسه و تحلیل نمایند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که مثنوی حماسی- مذهبی خاوران‌نامه با وجود مذهبی بودن، بسیاری از کارکردهای خاصِّ قصّه‌های پریان را داراست و علاوه بر آن از کارکردهای دیگری که مختصِّ حماسه‌های مذهبی است، از جمله دعوت به دین، پذیرش دعوت، عدم پذیرش دعوت و... برخوردار است.