جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تاريخ النجف الاشرف، كتابى است به زبان عربى كه به موضوع بررسى تاريخ و جغرافياى شهر نجف اشرف، به عنوان يكى از شهرهاى مقدس اسلامى، مى‌پردازد. مؤلف اين كتاب را در جهت پاسخ به درخواست يكى از مراجع و با هدف آشنا ساختن خوانندگان با تاريخ يكى از شهرهاى مهم جهان، كه كالبد پيامبران بزرگى؛ چون آدم و نوح عليهما‌السلام و نيز بدن شريف اميرالمؤمنين على علیه السلام را در بر گرفته، به نگارش درآورده است. كتاب در سه جلد تنظيم گرديده است. جلد اول بر اساس فصول تنظيم شده و مشتمل بر هيجده فصل است.جلد دوم و سوم بر اساس قرون قمرى، از قرن اول تا قرن چهاردهم هجرى تنظيم گرديده است. جلد دوم: در اين جلد وقايع و حوادثى كه در اين شهر از قرن اول تا انتهاى قرن سيزدهم قمرى روى داده، بيان گرديده و نيز اعلام و رجالى كه در خلال اين سال‌ها در اين شهر از دنيا رفته‌اند، معرفى گرديده‌اند.

الغارات نوشته ابواسحاق ابراهيم بن محمد بن سعيد بن هلال ثقفى كوفى (م283) است. چون هدف مؤلف در اين تأليف آن بوده كه غارت‌هايى را كه بعد از جنگ نهروان به قلمرو اميرالمؤمنين على عليه‌السلام و سرزمين‌هاى تحت تصرف او از طرف معاويه شده ياد كند آن را الغارات ناميده است. اين نوع تأليف در آن زمان ميان مورخان متداول بوده و ابومخنف، هشام كلبى، مدائنى و نصر بن مزاحم در اين موضوع تأليف داشته‌اند. با اين حال به دليل آگاهى‌هاى فراوان مؤلف، مطالب ارزشمندى خارج از عنوان اصلى غارات بر اين كتاب افزوده شده است. این کتاب در برخی منابع به نام «الاستنفار و الغارات» و در بعضی دیگر با نام «الاسفار و الغارات» ثبت شده است ولی در میان علما و محافل علمی به «الغارات» معروف است. به نظر می‌آید که نام کتاب بر گرفته از یکی از سخنان امام است.(شُنَّت عَلیکُمُ الغَاراتُ) جلد اول کتاب شامل حواشی و تعلیقات مبسوط، مقدمه‌ای قریب به صد صفحه (شانزده صفحه فارسی و بقیه عربی) درباره کتاب شناسی الغارات و مختصرى از زندگانى اميرالمؤمنين على عليه‌السلام و روش ادارى - مالى، سياسى، اخلاقى و خطبه‌هاى آن حضرت، كارگزارانى چون قيس بن سعد، محمد بن ابى‌بكر، مالك اشتر، رويدادهاى آنان در مصر را گزارش كرده است.

«الإمامة و التبصرة من الحيرة» اثرى از ابو الحسن على بن الحسين بن بابويه القمى معروف به صدوق اول، كه به موضوع امامت به نحو عام و به موضوع غيبت امام مهدى عليه الصلاة و السلام به طور ويژه پرداخته است. البته مباحثى كه درباره امامت به نحو عام در اين اثر آمده مباحثى است كه با امر غيبت و شؤون آن مرتبط است نه مباحث اصل امامت. با پيچيدگى‏هاى خاصى كه داراست. از اين‏رو، روى سخن در اين اثر با كسانى است كه به« امامت» به‏عنوان اصلى از اصول مذهب باور دارند و ليكن در شخص هر امامى پس از امام ديگر با هم اختلاف نظر پيدا نموده‏اند. اين معنا از عناوين ابواب كتاب به خوبى پيداست. خط سيرى كه در اين ابواب دنبال مى‏شود اتصال سلسله امامت از زمان حضرت آدم عليه السلام و خالى نبودن زمين از امام و حجت خدا( چه حاضر و چه غائب) و نيز انحصار امامت در خاندان محمد مصطفى صلى اللّه عليه و آله و سلّم حسب نصوص وارده مى‏باشد. مؤلف در ابواب ۶ تا ۱۷ كتاب حاضر به نقد ديدگاه‏هاى كسانى مى‏پردازد كه از امامت ائمه اثناعشر روى گردانده و به امامت كسانى ديگر از اين خاندان معتقد شده و يا اينكه در يكى از ايشان متوقف گشته‏اند. در برخى ديگر از ابواب كتاب با اعتقاد فرقه‏هايى از شيعه كه به انكار امامت برخى امامان دوازده‏گانه و يا شك در امامت ايشان گرديده و يا كسى را با امام در امر امامت شريك ساخته‏اند به معارضه و مبارزه پرداخته است. اما در خصوص موضوع« غيبت» مؤلف كتاب دست به ابداع و نوآورى زده است‏چرا كه ميان روش اهل حديث كه تنها بر نصوص اعتماد مى‏ورزند و بين اسلوب اهل كلام كه به بحث آزاد رهاى از قيد و بند نصوص ملتزمند گرد آورده است. از اين‏رو وى در مقدمه كتاب تمام فروض و تشكيكات را به روش متكلمان مورد بررسى قرار داده سپس نتايج به دست آمده را براى رسيدن به محتواى نصوص به كار مى‏گيرد. از سويى چونان محدثى محض به بررسى حديث از جوانب مختلف پرداخته تا سرانجام به نتايج مورد نظر براساس تعبّد و انقياد به سنت شريف معصومان عليهم السلام دست يابد. مع الأسف اثر حاضر دچار نقص و كاستى شده و بخشى كه مرتبط با موضوع بحث يعنى امام مهدى عليه السلام و غيبت ايشان است در دسترس نيست اما خوشبختانه آن مقدار كه از آن باقى مانده خط سير بحث را به نحو كلى براى ما ترسيم مى‏نمايد و هدف اصلى مؤلف را از نگارش آن بيان مى‏دارد. اين نقص و كاستى توسط محقق اثر، با توجه به همان سير بحث كه مؤلف ترسيم نموده است، جبران گرديده و ايشان در رابطه با موضوع اصلى كتاب مطالبى نگاشته‏اند. ابن بابویه در تألیف کتاب الامامة و التبصرة از وجود علمایی مانند: سعد بن عبدالله بن خلف اشعری، محمد بن یحیی عطار، احمد بن ادریس، عبدالله بن جعفر حمیدی، حمزة بن قاسم، حسن بن احمد مالکی، علی بن ابراهیم و علی بن موسی بن جعفر الکمیذانی استفاده کرده است. این کتاب ارزشمند، دارای یک مقدمه و بیست و سه باب میباشد. در آخر کتاب هم استدراکاتی وجود دارد که مربوط به این کتاب و مؤلف آن نیست، بلکه به محقق کتاب- که روایات صدوق از پدرش را در رابطه با امامت امام زمان (ع)، نقل کرده است- مربوط میشود. مقدمة این کتاب، تقریباً مفصل بوده و بحثی دارد درباره این که امامت، از اصول و احکام؛ از فروع است و پس از آن نیز بحثهایی درباره غیبت، سرّ غیبت، بداء، نسخ و تفسیر دارد.