جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اتحادیه اروپا، یکی از موسسات مترقی و فراگیر سیاسی و اقتصادی در دنیای کنونی است. این اتحادیه شامل 28 کشور عضو است که تقریبا دارای پانصد ملیون نفر جمعیت می باشد. تشکیل اتحادیه اروپا اقدامی پویاست که پیش از این هرگز در تاریخ اروپا رخ نداده به طوری که اکثر کشورهای حاکم عضو به اجماع نظر در خصوص وضع قوانین واحدی در منطقه رسیده اند. این اتحادیه که از دهه 50 شروع به فعالیت نمود به تدریج گام های بلندی به سمت توسعه، صلح، امنیت و برابری برای شهروندانش، و ارتقاء اقتصاد و همبستگی اجتماعی برداشت.با برشمردن منافع و فرصت های مناسب اقتصادی در اتحادیه اروپا، باید چالش های جدی این اتحادیه را مورد بررسی قرار داد. درست نیست که فرض کنیم اتحادیه اروپا، یک وحدت مطابق با حکومت ائتلافی است، زیرا این امر می تواند بازیگران متفاوتی را برای بدست آورن مجموعه ای از اهداف مشارکتی متحد کند. اتحادیه اروپا نه یک سازمان میان دولتی است و نه یک دولت مرکزی واقعی. این مقاله تلاش می کند تا آینده گسترش اتحادیه اروپا و چالش های کلیدی موجود در زمینه های سیاست خارجی و بحران مالی را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.

گسترش جریان راست افراطی یکی از چالش های پیش روی کشورهای اروپایی است. این جریان در دو سطح کلی احزاب رسمی و گروه های غیرقانونی نمود پیدا می کنند. احزاب راست افراطی در دهه های اخیر روند رو به رشدی را در عرصه سیاست کشورهای اروپایی آغاز کرده اند و توانسته اند با مخالفت با حضور مهاجران و هشدار در مورد چندفرهنگ گرایی توجه بسیاری از رای دهندگان خصوصا جوانان و کارگران را به خود جلب کنند. این احزاب با رویکرد ضد ساختاری از نارضایتی عمومی و بی اعتمادی به احزاب جریان اصلی بهره برده و خودرا به عنوان تنها آلترناتیو برای وضع موجود و صدای واقعی مردم معرفی می کنند، احزاب موفق راست افراطی در این بین از فاشیسم سنتی فاصله گرفته و مسایل فرهنگی و هویتی را جایگزین نژادپرستی کرده و توانسته اند با رویکردی پوپولیستی به وزنه ای تعیین کننده در بسیاری از کشورهای اروپایی تبدیل گردند و حتی در مواردی به جایگاه اجرایی هم دست یافته اند. از سوی دیگر و در سطح زیرزمینی اشخاص و گروه های مرتبط با راست افراطی مانند نئونازی ها با استفاده از ابزارهایی مانند اینترنت به ترویج بیگانه هراسی و خشونت علیه اقلیت ها دست می زنند و در حال تبدیل شدن به یک تهدید امنیتی جدی برای اروپا هستند. این پژوهش به بررسی ویژگی ها و خصوصیات جریان راست افراطی پرداخته و دلایل گسترش آن را مورد بررسی قرار می دهد. در این بین به نظر می رسد عوامل هویتی و فرهنگی و مساله مهاجرت به عنوان عوامل مهم تاثیرگذار در رشد این روند نقشی مهمتر از عوامل اقتصادی داشته باشند. همچنین در سال های اخیر بحران اقتصادی اروپا و اقتصاد ریاضتی همزمان با ناکامی های اتحادیه اروپا فرصت جدیدی به این احزاب برای رشد و توسعه داده است.

به باور تحلیل گران عرصه سیاسی و اقتصادی، بحران سوریه از همان روزهای نخستین خویش نه تنها عرصه کشمکش و منازعه داخلی بوده، بلکه میدانی برای منافع و مطامع هم سو و متضاد کشورهای مختلف نیز به شمار رفته است. بحران مذکور به علت برخورداری از پیچیدگی های داخلی، منطقه ای و بین المللی در مرکز توجهات جهانی قرار گرفته است.سوریه به لحاظ نقش محوری خود در منطقه بویژه در محور مقاومت از اهمیت بسزایی برخوردار است. اتحاد سوریه با ایران و مقاومت اسلامی در لبنان و فلسطین، آن را به عنوان قطب اصلی مقاومت دربرابر غرب، اسرائیل و برخی کشورهای عربی و همچنین ترکیه قرارداده است و از این رو در طول یک دهه گذشته محور غربی - عربی تلاش زیادی کرده اند، این کشور استراتژیک و سوق الجیشی را مغلوب و به نحوی ازمحور مقاومت و خط سازش ناپذیری دربرابر قدرت رژیم غاصب اسرائیل خارج کنند. لذا سوریه نه تنها به دلیل ذخایر نفتی، بلکه به خاطر جایگاه و موقعیت استراتژیکی که دارد در معادلات و موازنه های بین المللی دارای اهمیت خاصی شده است.این مقاله با نگاهی تحلیلی ضمن ارایه تصویری کلی از بحران سوریه، نمایی کلی از ریشه این بحران و ارتباط آن با معادلات منطقه ای و جهانی را مورد کنکاش قرار می دهد. همچنین نقش بازیگران منطقه ای، راهبردهای ارایه شده برای حل بحران و به سابقه دشمنی آمریکا با سوریه و واکاوی اهداف آمریکا درایجاد بحران در سوریه و پیامدهای ناشی از آن مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

در دوران جنگ سرد رقابت در زمینه های گوناگون میان دو بلوک شرق و غرب بر اساس دو ایدئولوژی متفاوت در جریان بود و دو طرف از تمامی ابزارهای در دسترس استفاده می نمودند. یکی از این ابزارها که به ویژه ایالات متحده به آن تکیه می کرد حقوق بشر بود. ایالات متحده نقض حقوق بشر در بلوک مقابل را محکوم می کرد و از این موضوع در میان متحدین خود به سادگی می گذشت. پایان جنگ سرد و پیروزی لیبرال دموکراسی در کنار شرایط جدید بین المللی این انتظار را به وجود آورده بود که معیارهای دوگانه در حقوق بشر توسط ایالات متحده به کناری گذاشته شود. با این وجود آنچه که در عمل پس از سال 1990 مشاهده شد یادآور فضای جنگ سرد بود. ایالات متحده همچنان به نقض حقوق بشر توسط کشورهای متحد خود که منافع استراتژیک آن کشور را تامین می کنند توجه چندانی ندارد و در مقابل به نقض حقوق بشر در کشورهایی که نظم بین المللی مطلوب آمریکا را به چالش می کشند تاکید فراوان می کند. ایالات متحده تلاش می کند رفتارهای واقع گرایانه خود را لیبرالیستی و منطبق بر آرمان های بشری جلوه دهد اما همچنان منافع ملی آمریکا راهنمای آن کشور در رفتار سیاست خارجی می باشد و در مواقع لازم از حقوق بشر به عنوان یک ابزار در سیاست خارجی بهره برداری می نماید. سوالی که این مقاله به دنبال پاسخگویی به آن می باشد عبارت است از این که: تاثیر حقوق بشر بر روابط میان ایالات متحده و کشورهای در حال توسعه از سال 1990 میلادی به بعد چگونه بوده است؟

از آنجا که ابعاد سیاسی فرهنگ به هیچ روی قابل انکار نیست و رابطه فرهنگ و مشروعیت سیاسی مورد تایید همه جامعه شناسان است، هیچ دولتی را نمی توان یافت که نسبت به امر فرهنگ بی تفاوت باشد. فرهنگ سلطه سیاسی را تسهیل و مشروع می گرداند. اما تفاوت در سیاست های فرهنگی به نوع رژیم و تاریخ و فرهنگ هر جامعه مربوط می شود. ورود رژیم های اقتدارطلب به حوزه فرهنگ مستقیم و زمخت است در حالی که دخالت رژیم های دموکراتیک آرام و لطیف است. در اروپای معاصر دو الگوی سیاست فرهنگی را می توان از هم تفکیک کرد: الگوی فرانسوی که با دخالت دولت از طریق وزارت فرهنگ مشخص می شود و الگوی انگلیسی که فرهنگ را به دست نهادهای مدنی می سپارد و دولت از دور نظارت می کند. آنچه این الگوها را به هم نزدیک می کند فشار اتحادیه اروپا برای یکسان سازی سیاست های فرهنگی است. باید دید چگونه می توان تخالف بین سیاست ملی و سیاست منطقه ای را از بین برد؟

یکی از مهم ترین زمینه های اشتراک جمهوری اسلامی ایران و بلاروس که موجب گسترش سطح روابط دو کشور شده این است که هر دو کشور در حوزه سیاست خارجی، استقلال در جهت گیری ها را سرلوحه کار خود قرار داده اند. برخلاف شماری از جمهوری های سابق اتحاد جماهیر شوروی که پس از استقلال راهبرد همسویی و وابستگی به غرب را اساس سیاست خود قرار دادند، بلاروس استقلال در جهت گیری ها را در دستور کار خود قرار داد. همان طور که اتخاذ سیاست مستقلانه توسط جمهوری اسلامی ایران به مذاق غربی ها خوش نیامد و فشارهای گوناگونی را به کشورمان وارد آوردند، دیدگاه استقلال طلبانه رئیس جمهور و مقامات بلاروس نیز موجب بروز چالش سیاسی این کشور با اتحادیه اروپا و آمریکا شده است.غرب برای تسلیم کردن جمهوری بلاروس و دوری این کشور از سیاست های استقلال طلبانه، سیاست هایی از جمله اتهامات نقض حقوق بشر، فشارهای بین المللی، تحریم مقامات و از سال 2011 نیز تحریم برخی از شرکت های بلاروسی از جمله شرکت بل نفت خیم را در دستور کار خود قرار داده است. زمینه اشتراک نظر در مورد استقلال در سیاست خارجی سبب نزدیکی بیشتر هر دو کشور شده است. بلاروس در جریان تصویب قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد علیه کشورمان، به این قطعنامه رای منفی داد و تحریم نفتی جمهوری اسلامی ایران توسط اتحادیه اروپا را نیز محکوم کرد. این مقاله به بررسی روابط ایران و بلاروس می پردازد.

چرچیل نخست وزیر وقت انگلیس در 1939 چنین ابراز نمود که «اقدامات روسیه قابل پیش بینی نیست. چون روسیه معمایی است که به طور اسرارآمیزی در یک راز پیچیده است». برخی از نخبگان سیاسی ایران نیز روسیه را متحد غیرقابل اعتماد معرفی می نمایند که تا حد زیادی نشان و ترجمانی از گزاره چرچیل در فرهنگ ایرانی است. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991، و تولد روسیه، اندیشه و رویکرد این کشور در بعد سیاست خارجی از سه دوره عبور نموده است. این دوره ها عبارتند از «رویکرد همکاری با غرب»، «رویکرد ادغام گرایی در غرب» و نهایتا سیاست نگاه به شرق که در قالب"رقابت جدید" با غرب در سال 1999 پس از مداخله نظامی ناتو در یوگسلاوی سابق و به بازی نگرفتن روسیه در آنجا ادامه می یابد.مقاله حاضر کنکاشی است درمورد سیاست خارجی روسیه و دوره های مختلف آن که خواهان شناسایی خود به عنوان قدرت دوم جهانی از سوی غرب می باشد. غرب و در راس آن ایالات متحده آمریکا علاقه ای به شناسایی روسیه به عنوان قدرت دوم جهان ندارد و این نقش را به رسمیت نمی شناسد.

پس از سپری شدن دو دهه جنگ سرد میان روسیه و آمریکا هم چنان شاهد عرصه های جدی رقابت بین این دو قدرت بر سر موضوعات گوناگونی هستیم که ریشه در نگاه رقابت آمیز جنگ سردی است که نه تعامل و همکاری بلکه نشان ازتعارضات ایده ای در نگاه به مسائل پیرامون و نحوه مدیریت سیاست بین الملل است.با خاتمه یافتن دوران جنگ سرد و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، آمریکا یکه تازی در جهان را آغاز نمود تا خود را به عنوان تنها قدرت جهان به سایر ملت ها تحمیل کند. روسیه به دلیل قدرت هسته ای اش، سرمایه عظیم انسانی اش، مهارت هایش در فناوری های سایبری، نزدیکی اش به اروپا و نیز پتانسیل مثل اتحاد با چین منابعی در دست خواهد داشت که بتواند در مقابل قدرت امریکا عرض اندام کند. در حالی که مسائلی چون مساله سوریه و پرونده هسته ای ایران، قانون «ماگنیتسکی» و قانون «دیمایاکولوف»، پرونده اسنودن در سال های اخیر، چالش ها در روابط تنش آمیز روسیه و آمریکا را به نقطه حساسی رسانده است؛ این رویداد اتفاقی دیگر در روابط دو کشور است که به دامنه دارتر شدن اختلافات میان آن ها کمک می کند. اختلافاتی که در تداوم فضای جنگ سرد بی اعتمادی و رقابت موجود میان دو کشور را دامن خواهد زد.واکنش مقامات روسی به سپر دفاع موشکی آمریکا در اروپای شرقی، تعلیق عضویت روسیه در CFP، اخراج دیپلمات های انگلیسی در تلافی اقدام انگلیس، رقابت با آمریکا بر سر قطب شمال و اعلام شروع به کار ناوگان هواپیمایی قاره پیمای روسی، همگی نشان از سیاست جدید روسیه در قبال تحولات جهانی دارد. برخی این تحولات را چه در داخل و چه در خارج به وضعیت جنگ سرد جدید تعبیر می کنند و البته برخی دیگر با این تفکر مخالف هستند. برخی معتقدند این اقدامات واکنشی به کوشش های آمریکا برای ایجاد تغییرات اساسی در موازنه استراتژیک میان آمریکا و روسیه می باشد. اما آیا این اقدامات می تواند فضای عمومی روابط دو کشور را به سمت مسابقه تسلیحاتی جدید و تقابل استراتژیک از نوع جنگ سردی آن بکشاند؟با توجه به فقدان ایدوئولوژی متعارض، روسیه و آمریکا، دوره ای از رقابت و همکاری در حوزه های مختلف را تجربه خواهند کرد که بحران اوکراین یکی از آنهاست. با آغاز بروز بحران اوکراین (مارس 2014) و خارج شدن کنترل و حاکمیت شبه جزیره کریمه از حاکمیت کیف، شاهد بروز دور تازه ای از کشاکش های سیاسی بین غرب به رهبری آمریکا و روسیه هستیم. با توجه به سر باز کردن رقابت های مسکو واشنگتن در موضوعاتی چون لیبی، سوریه، طرح سپر موشکی و غیره، عده ای بر این باورند که بحران اوکراین را باید به مثابه تقسیم برلین بعد از جنگ جهانی دوم و طلایه جنگ سرد جدید قلمداد کنیم.در چنین وضعیتی شاهد تغییر پارادایم در نظام جهانی بوده و روسیه نقش عمده ای را در شکل گیری روابط جدید بین المللی به عهده گرفته به طوری که این مقاله سعی دارد تا سیاست روسیه را در تطابق با سیاست آمریکا در حوزه های مورد اختلاف بررسی نماید.

تاجیکستان در زمره کشورهای نو ظهور آسیای مرکزی ازجمله مهمترین کشورهایی بود که به دلیل قرابت های تاریخی و فرهنگی و زبانی پس از استقلال مورد توجه ایران قرارگرفت. هنگام شروع روابط دوکشور از یک سو تاجیکستان با بحرانهای جنگ شهروندی و مشکلات سیاسی و اقتصادی روبروگردید. از سوی دیگر، رسانه های غربی با تبلیغات منفی سعی می کردند تا کشورهای آسیای مرکزی بطور عموم و تاجیکستان بطور ویژه و نیز کشور روسیه را از حضور ایران بیمناک و نگران نمایند، که البته ایران، با ایجاد تحول در رفتار و موضع گیریهای سیاسی و فرهنگی خود ضمن پیشنهاد برای ایجاد صلح و رفع جنگ داخلی تاجیکستان به روابط اقتصادی براساس ظرفیت های آن کشور اولویت داد که این عمل برآیندی مانند رفع ابهام در رفتار سیاسی ایران و خنثی سازی تبلیغات رقیبان و الگوسازی رابطه دولت دینی با دولتهای سکولار (دنیوی) را در پی داشته است.نگارنده کوشیده است تا تعاملات اقتصادی بین دو کشور را در این مقاله بررسی نماید.

مفهوم «مداخله بشردوستانه» حاکی از تفوق یافتن اصلِ مترقی «عدالت» بر اصل کلاسیک «حاکمیت» کشورها است. طبق این مفهوم، در صورت وقوع جنایت های فاحش حقوق بشر از سوی حاکمان ستمگر، حق حاکمیت آنها مخدوش شده و بنا به شرایطی، «مداخله» در امور داخلی آنها تجویز می گردد. بر این اساس، با وقوع جنایت های گسترده حقوق بشری در سال های پس از جنگ سرد در رواندا، یوگسلاوی، سومالی و...، جامعه بین المللی نسبت به «فرهنگ حقوق بشر» متعهد گردید و برای جلوگیری از نسل کشی، شکنجه و تجاوز اساسی به حقوق انسان ها مداخلات بشردوستانه را دردستور کار خود قرار داد. در همین راستا، نظریه پردازان مختلف روابط بین الملل نیز تلاش های نظری متفاوتی را برای درک پیدایی این مداخلات صورت دادند. نظریه پردازان با استفاده از نظریات گوناگون نظیر واقع گرایی، سازه انگاری، لیبرالیسم و... سعی در تبیین مفهومی این پدیده داشته اند. این مقاله نیز ضمن استفاده از نظریات مذکور، سعی دارد مداخله بشردوستانه و ارتقای آن به اصل «مسوولیت حمایت»را در چارچوب مکتب انگلیسی و گرایش های کثرت گرایی و همبسته گرایی آن مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد.