جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

گفتاری که در پیش روست نقد و بررسی مقاله ای است تحت عنوان:«مویی به ریسمان تصحیح چند بیت از شاهنامه»این نقد و بررسی دور دو محور می چرخد: یکی، زدودن غبار ره از تارهای موی سخن که «قلم» آن را در پیچ و خمهای سفر کوتاهش به بار آورده است، و تبیین و توضیح ابهاماتی در این زمینه.دیگری، به نقد کشیدن معیارهای تصحیح متون کهن و ارایه پیشنهادهایی در این راستا.

«عرفان اسطوره ای»، نخستین و بنیادی ترین عرفانی است که تا اکنون انسان آن را ورزیده است. «عرفان اسطوره ای»، عرفانی است از آن انسان های کهن و اسطوره ای، که در سپیده دمان تاریخ، به گونه ای یکسر طبیعی و ناآگاهانه، آن را می آزموده اند و به کار می بسته اند.گمانم بر آنست که، انسان های اسطوره ای و کهن، نخستین عارفان گیتی بوده اند، چرا که، جهان بینی آنان با عارفان امروزین، البته با نگاهی به فراخی و نه به ژرفی، همسانی هایی داشته است. این جستار، یک همسنجی (= تطبیق) فراخ نگرانه، بر پایه های «حکمت ذوقی»، «خاکساری»، «ریاضت کشی»، «زیباپرستی» و «دست افشانی رازورانه» (= سماع)، میان عارفان امروزین و انسان های اسطوره ای و کهن را به سامان می رساند، و نمونه هایی از اسطوره های «زنده» و «مرده» را برای اثبات این همسانی ها، فرادست می دهد.جدای از این همسنجی (= تطبیق)، عرفان انسان های کهن، نامزد به «عرفان اسطوره ای» به گستردگی، کاویده و بررسیده و آشکار می آید، و نظریه هایی نغز و نو، درباره دست افشانی رازورانه (= سماع) و دین بهی (= زردشتی)، دینی بر بنیاد «زیباپرستی»، نشان داده می شود.

تجربه سال های متمادی اجرای اقدامات توسعه ای بر اساس رویکردی عمدتا اقتصادی و بدون ملاحظه تاثیرات زیست محیطی، فرهنگی و اجتماعی ای که این اقدامات بر جا می گذارند، خوشایند نبوده است. اما امروز دریافته ایم که اقدامات توسعه ای به سادگی به اهدافی که برای آن ها در نظر گرفته می شود دست نمی یابند و دست یافتن به این اهداف نیازمند فراهم شدن شرایط اجتماعی خاصی است. حال که توجه به ارزیابی تاثیرات اجتماعی اقدامات توسعه ای در کشور ما و در حوزه های مختلف مورد توجه قرار گرفته، شایسته است تا مدل ها و فرایندهایی مناسب برای آن طراحی شود. هدف اصلی این مقاله تدوین دستورالعمل و مدلی برای ارزیابی تاثیرات اجتماعی در پروژه های صنعت نفت و گاز در کشور ایران است. روش به کار گرفته شده در این مقاله اسنادی و کتابخانه ای و مقایسه ای- تطبیقی است. در واقع در این مقاله با مرور اصول کلی ارزیابی تاثیرات اجتماعی و سپس شناسایی مقولات اجتماعی که پیامد پروژه های صنعت نفت در مناطق عملیاتی است با کمک تجربیات مشابه خارجی و مدل های به کارگرفته در آن ها مدل مناسبی با توجه به شرایط کشور و مناطق میزبان تاسیسات نفتی پیشنهاد دهد. با توجه به طیف مسایلی که صنعت نفت در زمینه مسایل اجتماعی می تواند با آن ها روبه رو شود، فرصت مناسبی برای توسعه ارزیابی تاثیرات اجتماعی در پروژه های صنعت نفت وجود دارد و تدوین مدلی مناسب برای انجام آن می تواند کارآمدی این حوزه از دانش را در کمک به مدیریت مناسب توسعه صنعتی و هم چنین گسترش آن در بقیه عرصه های اقدامات توسعه ای نیز فراهم کند.

در این مقاله ابتدا در مقدمه به پیشگامی و تقدم فضل رودکی در عرصه شعر و ادب فارسی و ذکر نام او در تذکره ها و تواریخ و نیز در شعر شاعران پس از خود اشاره می شود. سپس از بازتاب ذهن و زبان رودکی و اندیشه و شعر او بر شاعران دیگر و تشابهات فکری و شعری آنان سخن می رود و به ویژه تاثیرپذیری های ناصر خسرو قبادیانی از رودکی سمرقندی و اشتراکات و مشابهت های این دو در عرصه تفکر و سخن سرایی که بسیاری از آن یاد کرده اند، مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد. آن گاه مبحث اصلی این پژوهش و مدعای مقال در خصوص تاثیرات و تشابهات فکری و شعری رودکی و خیام که به رغم نمودها و بنیه های قابل توجه، مغفول واقع شده است، طرح و تبیین می شود. شواهد مثال و نمونه هایی از این همانندی ها و تاثیرپذیری ها به صورت مقایسه ای از میان اشعار رودکی و رباعیات خیام همراه این مبحث است. نتیجه گیری پایانی از مباحث طرح شده در این مقاله، مبین این نکته است که در میان انبوه شاعران پس از رودکی که بسیاری از آنان به گونه ای در اندیشه و شعر از او تاثیر پذیرفته اند، خیام را بیش از هر کس می توان ادامه دهنده جریان فکری و شعری رودکی دانست.

تمثیل گرایی فلسفی بر پایه اعتقاد به دوگانگی جهان ناسوت و لاهوت، صدور معقول در محسوس و نزول از وحدت به کثرت استوار است. این فلسفه که بر ماهیت دو بعدی تمثیل- روساخت روایی و ژرف ساخت فکری- مبتنی است، ساختاری دو وجهی به حکایت تمثیلی می بخشد که یکی نقش ممثل به داستانی و دیگری نقش ممثل فلسفی را برعهده دارد. درآثار مولانا- به خصوص مثنوی- نیز پیوند میان تمثیل گرایی فلسفی و ادبیات تمثیلی را در ساختار داستانی مثنوی مولانا می توان دید، پیوندی که در ادبیات غرب در ارتباط بین سمبولیزم غربی و ایده آلیسم افلاطونی دیده می شود.در این جستار، ضمن مروری بر ریشه های تمثیل گرایی فلسفی، تجلی این فکر در جهان بینی و آثار مولانا مورد نگرش قرار خواهد گرفت و جلوه های این پیوند میان نظام فکری و بیان ادبی در ساختار داستانی مثنوی مولانا مورد بررسی قرار می گیرد، اشکال ساختاری ظهور این گرایش در قصص مثنوی در سه عنوان تعلیق گریزی، مثل گذاری و تفسیر تمثیلی، تحلیل خواهد شد.

«مناقشه» ازجمله اساسی ترین شیوه های ارتباطی در جوامع انسانی است که از دیرباز به اشکال گوناگون متناسب با موقعیت ها و شرایط مختلف تعین منحصر به فردی می یافته است. در ایران، به دلیل میزان مسایل و آسیب ها، شیوه های مواجهه و حل نزاع ها و مناقشات از وجوه ویژه ای برخوردار است. آنچه در این نوشتار مورد توجه است، تبیین شیوه های مذکور در مراحل مواجهه و حل آن با تکیه بر میانجی گیری نسلی است. پس از بررسی ابعاد مفهوم شناختی موضوعات مرتبط با مقاله، نظریات مختلف مطرح شده است. بر اساس مقدمات نظری مذکور، مدلی از پرسش ها به منظور پاسخ گویی به مسایل، طراحی شد. روش اصلی به منظور گردآوری اطلاعات میدانی و تجربی، مصاحبه های عمیق از افراد مختلف ساکن در شهر تهران با توجه به تعلق به نسل های سه گانه جوان (15-29 سال)، میانسال (30-49 سال) و پیر (50 سال به بالا) در دو گروه زنان و مردان بوده است. بیش از چهل و پنج مصاحبه در این زمینه گردآوری شده و مورد ارزیابی قرار گرفته است. بر اساس اطلاعات به دستامده، تجربیات نسلی نقش تعیین کننده ای در شکل گیری ذهنیت و شیوه مواجهه افراد با موقعیت های مناقشه آلود و استراتژی های حل آن داشته است. نسل های جوان، با توجه به شیوه های جامعه پذیری نسلی و ارزش هایی که به تدریج فرامی گیرند، استراتژی های دفعی تر و تندتر را برمی گزینند. در حالی که کیفیت مواجهه در نسل های بعدتر با گذشت زمان و کسب تجربیات متنوع تر، منجر به انفعال در حل مناقشات، چشم پوشی یا ساز و کارهای اصلاحی برای از میان رفتن وضعیت مورد مناقشه می شود. «نسل» میانجی در کیفیت مواجهه ایرانیان با مناقشه و شیوه های حل آن، تاثیر دارد.

مشارکت کنشی اجتماعی است که عمل کنش گران را برای رسیدن به اهدافشان تسهیل می کند. مشارکت به مفهوم عمومی آن به عنوان عمل گروهی، پیشینه ای به درازای زندگی بشر و سابقه طولانی در حیات اجتماعی و فرهنگی مردم ایران دارد و با مفاهیمی چون تعاون، هم کاری و یاری گری مرتبط است. این مقاله با رویکرد جامعه شناختی به بررسی امثال داستان نامه می پردازد و در آن مشارکت به عنوان یکی از مولفه های سرمایه اجتماعی در داستان نامه بهمنیاری مورد کاوش قرار می گیرد. ضرب المثل ها به عنوان صدای درونی هر ملتی انعکاس دهنده پنهان ترین زوایای زندگی مردم و هم چنین منبع درخوری برای پژوهش های مردم شناسی، جامعه شناسی و روان شناسی به شمار می آیند. تحقیق و پژوهش مشارکت در ضرب المثل ها به عنوان بخشی از فرهنگ عامه می تواند ما را از میزان انعکاس ابعاد مشارکت در جوامع سنتی آگاه کند و هم چنین در تسهیل کنش های هدف مند در جامعه امروز نیز نتایج پرثمری برجای گذارد. بررسی 6016 مثل در کتاب داستان نامه بهمنیاری نشان می دهد که از میان مولفه های سرمایه اجتماعی، مشارکت اجتماعی یکی از پر تراکم ترین زبان زدهای اجتماعی و اخلاقی مردم در جوامع سنتی محسوب می شده است. مشارکت پس از اعتماد دومین مولفه ای است که در داستان نامه تکرار شده است و با شاخص های مشارکت دوسویه (هم یاری)، مشارکت برون سویه (دگریاری)، مشارکت اجباری، مشارکت مبتنی بر تقسیم کار، مشارکت ابزاری و مشارکت مشورتی تقسیم بندی شده است. دستاورد این پژوهش ناظر بر این است که در میان انواع مشارکت، مشارکت برون سویه (دگریاری) بالاترین بسامد را به خود اختصاص داده است.

میان صفت شمارشی و معدود در مواردی واژه ای می آید که آن را تمیز می نامند. این واژه در مواردی زاید است، مانند: دو جلد کتاب خریدم که می توان آن واژه را حذف کرد: دو کتاب خریدم.در مواردی ذکر تمیز لازم است و به معنی می افزاید مانند: دو لیتر شیر، صد گرم زعفران.و در مواردی فقط در دستورها آمده و مردم آن را به کار نمی برند مانند: ده نفر شتر دیدم، سه زنجیر فیل در سیرک بود. که به اصطلاح من درآوردی یا «من عندی» است و ربطی به دستور ندارد.

آیاتی در قرآن مجید راجع به «انسان» آمده که (اختصاص به خلقت یا انسان اول ندارد و) شامل همه انسان ها و موجودیت انسان بر اساس مشی و اراده خداوندی می باشد، همچنانکه نمونه های فراوانی در مثنوی مولوی و یا آثار نظامی گنجوی از این جهت وجود دارد. اطلاق واژه «انسان» به خاطر انس گرفتن او با دیگران، برای ادامه زندگی اجتماعی است، چرا که بدون برقرار کردن این ارتباط انسانی، قادر به ادامه حیات نمی باشد. حق تعالی موجودی به نام انسان آفرید که جامع تمام نیروهای ظاهری و باطنی، مادی و معنوی، ملکی و ملکوتی است. هر صفت و هر خاصیتی که در طبیعت و ذات یک انسان وجود داشته باشد به طور طبیعی در طبیعت تمام انسانها یافت می شود.بیشترین مضامینی که در نیل انسان به حقیقت و عدالت در ادبیات فارسی آمده (مفهوم اصلی و پیام موجود در آنها) از قرآن مجید اخذ شده است. انسان به هر اندازه که به صفات خداوندی متصف شود به همان اندازه به خالق واحد نزدیک شده است.

توسعه علوم انسانی و به طور اخص توسعه علوم اجتماعی پروژه ای است که اولین قدم آن پرداختن به مفاهیم بنیادی و تعاریف و تعابیر موجود از آن هاست. ما در این مقاله با مطالعه دقیق و مقایسه ای تعاریف و تعابیر مختلف از مفهوم «هویت ملی» میان متفکران و اندیشمندان متاخر ایرانی، به یک دسته بندی جامعه شناختی از این تعاریف می رسیم که می توان از آن در تحقیقات آتی مرتبط با مفهوم «هویت ملی» بهره برد. در این مقاله، کوشیده ایم آثار و آرای هفت تن از متفکران و اندیشمندان متاخر ایران در زمینه هویت ملی را به نمایندگی از گرایش های مختلف علوم انسانی (جامعه شناسی، علوم سیاسی، تاریخ، زبان فارسی، فلسفه، و جغرافیای سیاسی) مورد بررسی و مداقه قرار دهیم. در این مطالعه که به منظور حیطه بندی مولفه های هویت ملی در آرای صاحب نظران به عمل آمد، بیش ترین فراوانی تکرار و تاکید بر روی ده عنصر زیر به عنوان مولفه و ابعاد هویت ملی صورت گرفته است: 1- سرزمین مشترک 2- نژاد و ملیت مشترک 3- فرهنگ و آداب و رسوم، خاطرات، باورها، سمبل ها، نمادها، عواطف و میراث فرهنگی مشترک 4- نظام سیاسی و دولت 5- تاریخ و پیشینه مشترک 6- اقتصاد واحد و مشترک 7- زبان مشترک 8- هنر و ادبیات 9- دین مشترک 10- هویت جهانی شده و سیال.