جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ارتباطات انسانی در قرآن بر مبنای دو بافت تاثیرگذار شخصی و موقعیتی شکل می گیرند. میزان تاثیر این دو بافت نیز بسته به عناصر و اجزای ارتباط است. از این رو در برخی از ارتباط ها، بافت شخصی و در برخی دیگر بافت موقعیتی اهمیت بیشتری می یابند. بهره گیری از بافت های موقعیتی و شخصی نیز به هدف شکل گیری ارتباطی موفق است که در آن انتقال پیام از سوی فرستنده به شکلی صحیح و کامل انجام می پذیرد و بیشترین اثر را در مخاطب برجای می گذارد. این مقاله با بهره گیری از آراء روان شناسان اجتماعی در زمینه ارتباط به تبیین خصوصیات انسانی و عوامل موقعیتی، وضعیتی موثر در ارتباطات میان فردی قرآنی، می پردازد.

در چارچوب دینی، انسان نه تنها از طریق عناصر مادی، بلکه از طریق کلام و نهایتا از طریق خداوند با عالم طبیعت پیوند دارد. قرآن کریم طبیعت و عناصر آن را به عنوان آیات الهی معرفی می کند و از آن ها به عنوان ابزار و وسیله شناخت اصول اساسی دین اسلام استفاده می کند.مساله معاد، که همان بازگشت به سوی حضرت حق است، عام و کلی بوده و یکی از سنن الهی است که بر اصل کلی حاکم بر وجود مبتنی است، آنچه در اصطلاح فلسفه نظام عالم و قانون اسباب خوانده می شود در زبان دین سنت الهی نامیده می شود.پژوهش حاضر بر این نکته تاکید دارد که کلیت معاد به صورت یک نظام الهی بر طبیعت حاکم است، طبیعت بستر حرکت معادی انسان به سمت کمال معنوی و محیط آماده شدن برای حضور در محضر الهی است، از این رو برای نظام حاکم بر عالم هستی، سه ساحت می توان قائل بود که عبارتند از: نظام الهی، نظام طبیعت و نظام انسانی، نظام طبیعت در طول نظام الهی قرار گرفته است و تقدیر نظام انسانی نیز باید قرار گرفتن در طول اراده الهی باشد بر این اساس پنج نظام حرکت، تعادل، تضاد، تکامل و تکوین در مورد ارتباط انسان با طبیعت از منظر معادشناسی معرفی شده و مورد بررسی قرار گرفته است.

در قرآن کریم، آیات زیادی بر امر به معروف و نهی از منکر دلالت دارند؛ بعضی از این آیات به طور صریح و آمرانه و بعضی به طور غیرمستقیم و ارشادگرایانه به رواج این دو آموزه دینی می پردازند. با مطالعه کتب حدیث درمی یابیم که بیانات ائمه هدی(ع) درباره وجوب امر به معروف و نهی از منکر؛ ترجمان وحی و تفسیر قرآن کریم و در راستای مضامین و اهداف قرآنی است.شرایط اقامه امر به معروف و نهی از منکر در همه افراد جمع نمی شود، بلکه بعضی از مردم صلاحیت اقامه آن را دارند. هر چند همه مردم مخاطب آن هستند، ولی به آن مامور نیستند و این شروط جز در «معصوم» و گروه مومنان جمع نمی شود.از مهمترین فرضیه های این تحقیق آن است که آیا در حکومت اسلامی فقط صاحبان قدرت و ابزارهای قدرتمند باید امر به معروف و نهی از منکر نمایند؟ با توجه به یافته های مقاله، به این باور رسیدیم که انجام این دو فریضه توسط آحاد مومنین نه تنها باعث هرج و مرج و آشوب طلبی نمی شود، بلکه باعث استحکام پایه ها و باورهای اسلامی می شود و در تربیت عمومی جامعه بسیار تاثیرگذار است؛ همچنین عدم تاثیر امر به معروف و نهی از منکر در مخاطب، نمی تواند بهانه و توجیهی برای ترک این عمل باشد.

هدف از این تحقیق، بررسی و مقایسه شباهت ها و تفاوت های دو دیدگاه قرآن و روانشناسی درباره شیوه های مواجهه، اهداف درمانی و رویکردهای درمانی - مراقبتی با بیماران در حال مرگ می باشد. مرگ مفهوم پیچیده ای دارد که می تواند با درد و رنج زیادی همراه باشد. مقایسه دیدگاه روانشناسان درباره نحوه مواجهه و مقابله با درد و رنج مرگ، با قرآن کریم که به اعتقاد مسلمانان توصیف کننده جامع ترین (مائده/3) و معتدل ترین (بقره/143) روش زندگی است که اصول اساسی تمامی ادیان الهی را تایید می نماید (نساء/162)، بسیار قابل توجه خواهد بود.نتایج نشان داد که هر دو دیدگاه بر تمایل انسان به جاودانگی و ترس از مرگ تاکید می کنند و توافق دارند که نوع واکنش های هیجانی افراد در مواجهه با مرگ و پذیرش آن، بستگی به رفتار، ساختار شخصیتی و توان مقابله ای او با مسائل و مشکلات گذشته در طول زمان حیات دارد. اما مهمترین تفاوت این دو دیدگاه در اعتقاد یا عدم اعتقاد به حیات پس از مرگ است که باعث تفاوت در تعریف عملیاتی کیفیت مرگ، اهداف درمانی، و نوع مواجه با مرگ می شود. روانشناسی با تکنیک های مختلف روانشناختی و توصیه به کاهش سطح هوشیاری و مراقبت های تسکینی موقتی، در کاهش درد و رنج بیماران در حال مرگ تلاش می نماید، هر چند در کاهش درد جسمانی موفق بوده اند، اما در کاهش رنج روانشناختی به دلیل نداشتن نظریه هایی برای حیات جاوید، همیشه با مشکل مواجه بوده اند. در مقابل؛ قرآن کریم ضمن موافقت با مراقبت های تسکینی برای کاهش درد جسمانی، به نظریه پردازی برای حیات جاوید پرداخته است و با وجود آن که کاهش درد و رنج بیماران را در مقایسه با عظمت جهان آخرت (زمر/13)، از درجه چندم اهمیت برخوردار می داند و هدف اصلی کار با بیماران در حال مرگ را - با توصیه به وصیت و انجام معوقات شرعی - آماده کردن آنها برای سفر آخرت می داند؛ قادر است، در کاهش رنج روانشناختی بهتر از دیدگاه های روانشناسی معاصر که بر اساس اصل لذت گرایی و فرهنگ سکولار بنا شده اند، عمل کند.

معماری پدیده ای در ارتباط با انسان است و می بایست متناسب با وی محقق شود، از این رو پرداختن به موضوع انسان به عنوان معرفت پایه در این دانش، امری انکارناپذیر می نماید. در این خصوص فهم مراتب معماری در ارتباط با مراتب وجودی انسان اهمیت بسیار می یابد. از سویی، از آنجایی که تعریف از انسان و تلقیات از وی گاه بسیار متفاوت می نماید، تفاوت در درک از معماری نیز بسیار طبیعی خواهد بود. از این منظر مقاله حاضر به شناخت ماهیت انسان مبتنی بر آموزه های قرآن مجید و حکمت اسلامی به عنوان نظام معرفتی حاکم بر پژوهش می پردازد و رابطه حاصل این شناخت را در ارتباط با معماری در درجات مختلف مورد بازشناسی قرار می دهد که این امر به مرتبه بندی معماری متناسب با ساختار وجودشناسانه انسان می انجامد. در این مقاله، ساختار وجودی انسان در سه ساحت طبیعت، غریزه و فطرت و در سه مرتبه وجودی جسم، روح و نفس ترسیم می گردد و معماری در تناظر با این ساحات و مراتب، سطح بندی می شود تا به مراتبی نظیر بنا، سرپناه، محیط، فضا و مکان دست یابد.

سلامت انسان در تمام حیطه ها به شدت متاثر از سبک زندگی اوست. و از طرفی سبک زندگی و اعمال و رفتار از فرآیندهای ذهنی، روانی و سبک اندیشه انسان نشات می گیرد و کانون کنترل شخصیت انسان یکی از مواردی است که تاثیر مهمی بر شیوه تفکر و رفتار افراد می گذارد. شواهد پژوهشی نشان می دهد بسیاری از مسائل و مشکلات انسانها ناشی از اعتقاد به احاطه کنترل بیرونی بر افراد است لیکن تاثیر مثبت کنترل درونی بر افراد به چه میزان است؟ و آیا کنترل بیرونی نقش مثبتی در این زمینه ندارد؟ بررسی مفاهیم قرآنی و به خصوص مفاهیم مرتبط با جبر و اختیار نشان می دهد که گفتمان قرآنی بر نفی اختیار محض و تاثیر محدودی از جبر بیرونی بر افراد است لذا نگرش به کانون کنترل از زاویه دید قرآن کریم، طریقی میان کنترل درونی و بیرونی را نشان می دهد.

مقوله «جهاد» به دلیل حساسیت و آثار گسترده ای که بر تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جوامع اسلامی و همچنین نظم نوین جهانی داشته، موضوع تحلیل های بسیاری قرار گرفته که در نتیجه آن، دیدگاه های مختلفی تولید و عرضه شده است. برخی آن را به مثابه اقدامی نظامی و همسان با قتال دانسته و برخی دیگر با رویکردی حداقلی، تنها جنبه های تدافعی جهاد را مدنظر قرار داده اند. بررسی آیات قرآن کریم و گونه شناسی انواع مختلف جهاد در دین مبین اسلام نشان می دهد که این مفهوم همواره به مثابه راهبردی عام، مطلق و نرم افزاری در راستای تاسیس، تثبیت و تداوم سبک زندگی اسلامی مطرح شده و در این راستا مصادیق متعددی پیدا کرده است. شناسایی گونه های مختلف جهاد در قرآن کریم و راهبردهای مطرح شده ذیل آنها، موید این است که هدف خداوند متعال از تبیین این مفهوم، ایجاد تغییر در ماهیت انسان و به تبع آن، تغییر در جهان بینی و ایدئولوژی او به منظور تثبیت حضور افراد و جوامع اسلامی در مسیر هدایت و توحید و در نهایت ترسیم سبک زندگی توحیدی مبتنی بر اصل جهاد بوده است .در این مقاله ابتدا مبانی مفهومی تحقیق تعریف شده و پس از شناسایی گونه های مختلف جهاد در قرآن کریم و تبیین راهبردهای هر کدام، الگوی مطرح جهت نیل به سبک زندگی اسلامی طراحی و ارائه شده است.

یکی از محورهای مهم و قابل توجه در آیات قرآن، موضوع پیدایش و آفرینش جنین است که به عنوان نقطه آغاز حیات انسانی مطرح گردیده است. در یک آمار کلی، قرآن در 41 سوره با 76 آیه با بیانی شیوا به این موضوع پرداخته است، چرا که مرحله جنینی یکی از ظریف ترین مراحل زندگی انسان است که دارای اسرار و شگفتی های فراوانی می باشد و همگان را نیز در حیرت فرو برده است.قرآن با عبارات بسیار رسا اشاره می نماید که شگفتی های دنیای جنین چنان گسترده است که گاهی از حد اندیشه بشر خارج است به گونه ای که در دانش جنین شناسی نیز با همه پیش رفت هایش هنوز بسیاری از رازها و معماهای ناگشوده پیرامون آفرینش و رشد جنین باقی مانده است.عجایب حکمت که خداوند متعال در خلقت رحم و پرورش جنین به کار برده است، قرآن ضمن اشاره به این موضوع، بشر را به مطالعه پیرامون آن دعوت می کند تا ضمن آشنایی با مراحل گوناگون این دوره به عظمت آفریدگار نیز پی ببرد.نکته جالب آن است که قرآن، تمام مراحل آفرینش و رشد جنین را با اصطلاحاتی به ظاهر ساده بیان نموده است به گونه ای که برای انسان های آن زمان نیز به آسانی قابل درک بود. اما با وجود این، داده های قرآن درباره جنین آن چنان دقیق هستند که گاهی به نظر می رسد فهم آن برای افرادی که در قرن هفتم میلادی زندگی می کرده اند ناممکن به نظر می رسیده است.به عبارتی، اگر به خوبی در این آیات نگریسته شود می توان فهمید اطلاعاتی که قرآن ارایه داده از سطح فهم مردم آن زمان بسیار بالاتر بوده است به طوری که دانش جنین شناسی تنها زمانی توانست برخی از داده های قرآنی را اثبات نماید که شیوه علمی مطالعه جنین را طی قرن اخیر تغییر داد و در قرن بیستم، رشته جنین شناسی تجربی شکل گرفت که جنین شناسی را از یک علم توصیفی به علمی تبدیل نمود که با دست یابی به فن آوری های پیچیده و پیش رفته سلولی بتواند به فهم روشن تر در روند شکل گیری جنین بپردازد.برای ارایه نظر جامع و کامل قرآن درباره موضوع آفرینش و رشد جنین باید آیات قرآن با چینش منطقی دسته بندی شود.

جان هیک (1922م) نماینده برجسته فرضیه کثرت گرایی دینی بر این باور است که حقیقیت و رستگاری منحصر به دین خاصی نیست و پیروی ازهمه ادیان باعث رستگاری دینداران خواهد شد. فضای دینی، فکری و اجتماعی نقش چشمگیری در شکل گیری این فرضیه داشته اند. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی درصدد است پس از بیان و بررسی دیدگاه هیک در مورد ادیان دیگر، چشم انداز قرآن کریم را درباره ماهیت پدیده وحی و مساله سایر ادیان ترسیم کند.از نگاه این پژوهش کثرت گرایی دینی دارای زمینه های مخصوص به خود و مبانی آن محل مناقشه است. از منظر قرآن کریم وحی تشریعی نوع خاصی از معرفت است که به صورت علم حضوری مقرون به حفظ وصیانت الهی برای انسان های خاص وبا شرایط ویژه حاصل می شود و رمز و راز آن برای دیگران پنهان است اما علائم و شواهد لازم برای اثبات آن وجود دارد. از دیدگاه قرآن کریم کثرت گرایی دینی مردود ورویکرد قرآن کریم به مساله سایر ادیان ناظر به جنبه های گوناگون آن است: از جنبه حقانیت، سایر ادیان منسوخ و آمیزه ای از حق و باطل اند و تنها اسلام حق مطلق است، از جهت نجات کسانی که آگاهانه از اسلام پیروی نکنند عذاب خواهند شد و مسلمانان نسبت به پیروان سایر ادیان توحیدی و کفار غیر معارض، با مدارا، احترام و سعه صدر رفتار خواهندکرد و رعایت حقوق آن ها را وظیفه خود می دانند.

و نُنَزِّلُ مِن الْقُرآن ماهُوَ شِفاء وَ رَحمةً لِلْموُمنین(1)و از قرآن، آنچه شفا و رحمت است براى مؤمنان، نازل مى‏کنیمقرآن حکیم کلام وحی و معجزه حضرت محمد(ص) می باشد. در طب سنتی ایران پزشک، حکیم نامیده می شد. او که حکمت الهی می دانست، دعا و دارو را برای بهبود بیمارش ادغام می نمود به این صورت که پس از تجویز نسخه دست بر سر بیمار می گذاشت و در دل دعا می خواند دعایی که عبارت از آیات و اذکار قرآن مجید بود. می دانیم آیات و احادیث اسلامی گنجینه ای عظیم از دستور های مربوط به دعا و شفاست.  دعا درمانی در طب سنتی ما چهار رکن اساسی دارد:  1.خواندن دعا با گذاردن دست بر سر بیمار2.تعویذ (دعای مکتوب)3.انتقال دعا به آب یا مواد خوراکی4.دعا از راه دورمحققی ژاپنی به نام دکتر ایموتو در گزارش خود که به صورت چهار جلد کتاب منتشر نموده می گوید: آب قابلیت نسخه برداری و حفظ اطلاعات دارد. آب اطلاعات را ضبط می کند و همچنان که در سراسر کره خاکی می چرخد اطلاعات را پخش می کند. آنگاه که صوت ایجاد می شود شنونده ای خبره وجود دارد که صدا را دریافت می کند وقتی نوشته ای به آب نشان داده می شود، آب آن را به صورت ارتعاش دریافت می کند و پیام را با شکل بخصوص ارائه می دهد. اکنون دیگر آب صرفا ماده نیست بلکه نیروی با ابهت حیات است.آیا نظرات او یکی از تحلیلات آیه 30 سوره انبیا نیست:«وَجَعلنْا مِن الْماء کُل شیء حَی»این دانشمند که بخشی از تحقیقات خود را به آیه هایی از قرآن مجید اختصاص داده می گوید زیباترین و موزون ترین کریستال ها را در تصویر برداری از امواج قرآن دریافت کرده است.نتایج تکمیلی و مشابه در مطالعات سایر پژوهشگران نظیر «وستوم روی و حمیده بی طرف نشان داده شده است».اگر سلامت را نوعی نظم در دستگاه های مختلف بدن تعبیر کنیم، مسلما بیماری ضد آن یعنی اغتشاش و بی نظمی است. در این جا این سوال مطرح می شود که اگر دعا نظم دارد آیا نمی توان توجیه کرد که موج دعا بی نظمی بیماری ها را جایگزین می کند، زیرا بیش از 70 درصد محتویات جسم انسان آب است.