جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خانواده، مهم‌ترین رکن نهاد جامعه و اثرگذارترین، نهاد تربیتی در جوامع اسلامی، به شمار می‏آید، به گونه‏ای که می‏تواند منشأ تحول فردی و اجتماعی و رشد ارزش‏های انسانی در میان اعضای آن باشد و مهم‌ترین کانونی است که فرد برای بار نخست، ابتدا در آن رشد و پرورش می‏یابد و در تربیت نسل آینده اثر مستقیم خواهد داشت، قرآن کریم و روایات برای داشتن خانواده صالح ویژگی‌های ممتاز و نمونه‌های بسیار آموزنده از پدران و مادران نمونه را به ما معرفی کرده است؛ والدین گرامی و زوجین در اداره این نهاد مهم، باید به این ویژگی ها و نمونه‌ها بیشتر توجه کنند و از دستورات و سبک زندگی و تربیتی خود و همه اعضای خانواده، بهره گیرند تا بتوانند با عبور از مسیر درست، به سمت تکامل، سعادت و تقرب الهی دست یابند. در این پژوهش از روش تحقیق توصیفی، تحلیلی و از نوع کتابخانه‌ای است که منبع اصلی آن قرآن کریم و احادیث بوده و به شاخصه‌های رفتاری مشترک بین زوجین، پرداخته شده است.

مشورت و هم‌فکری یکی از دستاوردهای حیات بشری بلکه از آموزه‌های دین و نکاتی است که در سیره بزرگان آئین جایگاه بی بدیلی داشته است. در قرآن کریم و در روش حضرات معصومینD و بزرگان و علمای برجسته و رهبران نیک اندیش و عادل و صالح و مدبر، این سیره و تدبیر وجود داشته که همه با هم به گفتگو و مشورت بپردازند و کارها را با انجام شورا بین خود و تعامل و تضارب فکری به انجام رسانند، زیرا این روش باعث می‌شود علاوه بر تعمیق و تشویق و تحریک و تهییج، حس هم افزایی و مشارکت جمعی میان آحاد مردم، استفاده از اندیشه‌های مختلف و ابتکارات و خلاقیتهای ذهنی نهادینه شود و بهترین تصمیم‌ها به دست آید و اجرایی شود. این پژوهش با تکیه بر روش تحلیلی توصیفی وبا توجه به منابع دست اول کتابخانه ای و تفسیری پیرامون مشورت در ضمن بررسی دیدگاه های مختلف است. پژوهش حاضر در مقام نتیجه بر آن است که نشان دهد مشورت در تربیت مورد تاکید بوده و آیات متعددی در قرآن کریم و به خصوص آیه 38 سوره شورا، به مناسبت‌های مختلف، گویای این حقیقت است که مشورت در امور مختلف چه آنها که به ظاهر کم اهمیت‌اند و چه آنها که در واقع پر اهمیت، از ارکان تدبیر اسلامی و تفکر عقلایی است که قطعاً منطبق بر آموزه‌های دینی و تربیتی هم قراردارد.

حسن معاشرت در اصل تنها جنبه اخلاقی دارد که در محدوده‌ زندگی چه زندگی خانوادگی، فردی، اجتماعی و... رخ می‌دهد. هدف از حسن معاشرت همان اخلاق نیکو در زندگی اجتماعی است؛ به‌ بیان‌دیگر خوش‌خلقی به معنای معاشرت نیکو و برخورد نیک با دیگران است. این صفت اوصاف بسیار با ارزشی است که باید در فرد و جامعه موردتوجه قرار بگیرد و یکی از بهترین عوامل پیشرفت برای فرد و جامعه می‌باشد که چنین رفتاری هم در قرآن و هم در سیره معصومینD به آن سفارش شده است. از نظر قرآن کریم اصل و اساس رفتار و تعامل در خانواده و میان زن و مرد معاشرت به معروف آمده است. معاشرت به معنای هم‌نشینی و نشست‌وبرخاست با دیگران و اختلاط در زندگی با دیگران معنا شده است. حسن معاشرت نیز به معنای خوش‌رفتاری می‌باشد. از آنجا که انسان‌ها ناگزیر از برقراری ارتباط با یکدیگر هستند، باید متخلق به اخلاقی نیکو بوده تا بتوانند در روابط با دیگران خصوصاً خانواده داشته باشد

انسان مطلوب و کامل، یکی از مباحث بنیادین در مکتب اسلام و روان‌شناسی مثبت‌گرا است. رشد هماهنگ و متوازن استعدادها، ارزش‌ها و نیروهای معنوی بالقوه و توجه به تمام ابعاد وجودی، از ویژگی‌های انسان مطلوب است. هدف پژوهش حاضر، بررسی مؤلفه‌های انسان مطلوب در روان‌شناسی مثبت‌ بر اساس آموزه‌های اسلام است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی‌تحلیلی و تطبیقی، مقایسه‌ای است. به این صورت که در گام اول به توصیف، تجزیه و تحلیل مؤلفه‌ها در منابع اسلامی و روان‌شناسی پرداخته شده و در مرحله بعد، مؤلفه‌های روان‌شناسی مثبت‌گرا مورد بررسی تطبیقی و مقایسه‌ای با مؤلفه‌های مستخرج از منابع اسلامی قرار گرفته است. یافته‌ها بیانگر آن است که مؤلفه‌های انسان مطلوب در اسلام و روان‌شناسی مثبت در بیشتر موارد، مشترک و در مواردی نیز دارای افتراق هستند. امید و خوش‌بینی، مهربانی، سخاوت، صداقت، عدالت، اعتدال، معنویت، قدردانی، بخشش و... از جمله مؤلفه‌هایی است که در هر دو مکتب، جزو فضیلت‌ها به شمار آمده و از عوامل رسیدن انسان به کمال و خودشکوفایی است. عشق به خدا، اخلاص، توکل، حسن خلق، زهد، قناعت، استقلال، ادب، رغبت به آخرت، حکمت، امانت‌داری، عبادت، التزام به فرایض و ... مؤلفه‌هایی است که منحصراً در اسلام بیان شده است و کنجکاوی، پشتکار، خلاقیت، دوست داشته شدن، رهبری، جذابیت، انصاف و برابری، رضایت و خرسندی و... منحصراً در روان‌شناسی مثبت، جزء فضیلت‌ها و مؤلفه‌های انسان مطلوب و از عوامل رسیدن انسان به کمال و تعالی است.

در این پژوهش ابتدا به تحلیل لفظ مقام با توجه موقعیت آن - مقام رب، مقام ابراهیم، مقام محمود و. . . - که در آیات قرآن آمده است، پرداخته و از آن میان معنای موقعیت، جایگاه، رتبه و شأن که در اصطلاحات اجتماعی هم همین معنا به ذهن تبادر می‌کند، مدنظر این پژوهش است. و سپس به خود حقیقت و ماهیت مقام و تحلیل آن ها با تکیه بر دو تفسیر ارزشمند- تفسیر المیزان از علامه سید محمدحسین طباطبایی و تفسیر القرآن الکریم از صدرالمتالهین شیرازی و دیگر اثار و آرای تفسیری ایشان- می‌پردازد. مانند مقام خلافت(جانشینی) خدا مقام رسالت و نبوت و امامت و ولایت و مقام هدایت و قضاوت که تجلی آن بیشتر در دنیا و دار تکلیف است و مقاماتی مخصوص جایگاه آخرت است مانند مقام شفاعت و مقامی که در هر دو دنیا وجود دارد و ان مقام ربوبی شامل هر دو دنیاست و هم مقام عبودیت و بندگی.

یکی از قرائن کشف مراد جدی متکلم، سیاق موجود در کلام وی می‌باشد. در تفسیر آیات الاحکام توجه به سیاق نقش مهمی را دراستنباط حکم فقهی ایفا می‌کند. پرسش اساسی پژوهش حاضر این است که سیاق چه جایگاه و نقشی در تفسیر آیه وضو دارد؟ این پژوهش با تحلیل نظریات فقیهان و مفسران پیرامون نقش سیاق در تفسیر قرآن، تلاش دارد نقش آفرینی سیاق را در تفسیر آیه وضو تبیین نماید. نگارنده با گردآوری اطلاعات از منابع موجود پیرامون کاربرد سیاق در تفسیر آیه وضو در کتابخانه‌ها و مراکز علمی و با روش تحلیلی، توصیفی به این نتیجه رسیده است که با استمداد از قاعده سیاق می‌توان وجوب مسح پا به جای شستن آن، جواز مسح پا به صورت منکوس و موضوعیت داشتن حرج در وجوب تمیم را از آیه وضو استنباط و استخراج نمود.