جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

همزمان با اوج‌گیری جریان­های مدعی مهدویت در ایران دوره تیموری، حرکت­های مشابهی از اواخر سده نهم هجری در هند آغاز شد. هدف رهبران آنها که به اهل‌سنت نزدیک­تر بودند، جریان­سازی اجتماعی حول محور ادعاهای مهدویت خود بود. جریان مهدویه بر مبنای ادعای مهدویت«سیدمحمد جونپوری» شکل گرفت و با وجود تأکید او بر برخورد مسالمت­جویانه با مخالفان، برخی جانشینان او به ترور آنان و جنگ با پادشاهی بابریان و بعضی دیگر از حکومت­های محلی هند پرداختند. این پژوهش با استفاده از داده­های کتابخانه­ای سعی خواهد کرد با توجه به فقدان پژوهش­های تحلیلی پیرامون مهدویه، پس از مرور تاریخچه آن، عوامل و راهکارهای مؤثر بر روند شکل­گیری و دوام این جریان مدعی مهدویت را بررسی نماید. بررسی عوامل مورد اشاره نشان می­­دهد که رهبران مهدویه عمدتاً برداشت­های شخصی خودشان از تصوف (طریقت چشتیه) را به جای اصول این طریقت تبلیغ می­کردند. به­ علاوه شاید برای اولین بار در تاریخ هند، رهبران جریان مهدویه برای پیشبرد اهداف خود، گروه‌های مسلح تشکیل دادند و به حذف فیزیکی و جنگ با مخالفان برخاستند. این رهبران همزمان، با نهی جدی پیروان­ خود از علم­آموزی و ارتباط با غیرمهدویان، کوشیدند آنها را به پذیرش نسخه تحریف شده­ای از شریعت وادار کنند. این عوامل و راهکارها در مجموع به شکل­­گیری و تداوم جریان مهدویه کمک کردند.

قدیمی‌ترین کتاب پیرامون غیبت امام مهدی(ع) که نسخه‌هایی از آن در دسترس می‌باشد، کتاب «الغیبة» محمد بن ابراهیم نعمانی (م حدود360ق) است؛ که در اوایل دوره غیبت کبری و با به درازا کشیده شدن غیبت امام زمان(ع)، و مطرح شدن برخی شبهات میان شیعیان، توسط نعمانی تألیف و برای رفع این مشکل، ارائه شده است. طبق برخی قرائن، کتاب الغیبة ظاهراً قبل از سال ۳۴۲ق توسط نعمانی تألیف شده است؛ و قرائن مقابلی نیز برای تعیین تاریخ تألیف این کتاب قابل طرح هستند. در هر صورت، اکنون به عنوان یکی از آثار مهمی که لازم است نسخ خطی آن فهرستِ تجمیعی شوند، این کتاب می‌باشد. در پژوهش حاضر، با بررسی منابع، اطلاعات مختلف و فهارس نسخ خطی، بیست و سه نسخه خطی از کتاب الغیبة شناسایی، و به ترتیب تاریخ کتاب فهرست شده‌اند. تا جدای از فراهم آمدن زمینه تصحیح جدیدی از کتاب، برخی از اطلاعات رجالی و کتابشناختی مهم مرتبط نیز، از این فهرست، برای پژوهشگران حاصل گردد

اعتقاد به امامت و مهدویت، از باورهای اصولی شیعه است. این آموزه می‌تواند سبک زندگی شیعیان را جهت دهد و اثری کاربردی در زندگی انسان داشته باشد، چرا که هر مکتبی، با توجه به مبانی اعتقادی خود، از تربیت انسان، هدف خاصی را دنبال می‌کند. از طرفی نوع نگرش اعتقادی به مسئله مهدویت، نقش شایانی در ابعاد تربیتی زندگی انسان‌ها دارد. امروزه مسائل مختلف روحی _ روانی، در جامعه شیعیان وجود دارد. از این رو در میان تمام آثار اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و...، بررسی اثر روحی و روانی اعتقاد به مهدویت در اصلاح رفتارهای فردی، به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار کاربردی این آموزه، ضرورت می‌یابد. مقاله حاضر با هدف اثبات اثر‌بخشی مهدویت‌باوری را در اصلاح رفتارهای فردی، به روش توصیفی و تحلیلی دنبال می‌کند.لذا امیدبخشی به مؤمنان، ایجاد روحیه استقامت و صبوری، خود‌سازی، معنا‌داری زندگی، هویت‌بخشی و خود‌باوری از کاربردی‌ترین آثار باور این آموزه و اصلاح رفتارهای فردی است.

جریان­های رهبری­کننده و هدایتگر کفر نقش به‌سزایی در تحولات جوامع و نظام­های هر جامعه دارند. از آن‌جا که این جریان­ها در اموری مانند جهت­دهی به افکار عمومی و فرهنگ­سازی عمومی جامعه نقش عمده‌ای دارند؛ از این رو ضروری است تا این جریان­ها به خوبی شناسایی گردد تا انسان­ها با شناخت کافی مسیر خود را تعیین نمایند و در راستای تحقق مهدویت قدم بردارند. پژوهش حاضر با روش توصیفی _ تحلیلی و با استفاده از ابزار کتابخانه­ای درصدد است«روش نیروسازی جریان کفر» را از منظر قرآن تبیین نماید. با مطالعۀ آیات قرآن روش­ها جریان­سازی کفر در مقابل جریان مهدویت به دو دستۀ بینشی و عملی تقسیم شده است. از جمله روش‌های بینشی«استخفاف»، «بی‌دین کردن»، «القای جدایی دین از سیاست»، «ایجاد تردید در باورهای دینی» و از روش‌های عملی«سلبریتی‌ها، سرمستان شهرت(سلبرتی‌ها)»، «فسادانگیزی»، «افتراء به پیامبر؟ص؟»، «دنیاپرستی» و «بی‌هویت کردن جنسی» را نام برد.

در تاریخ ایران اسلامی فرهیختگانی ظهور کرده و در زمینه مهدویت آثاری ارزشمند بر جای گذاشتند. یکی از این چهره‌های فروزان، آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی بودند که علاوه بر رسیدن به قله‌های فقاهت، تحقیقاتی گسترده و تخصصی در عرصه مهدویت و اهمیت باور به آن انجام دادند که ثمرات آن در قالب کتاب‌ها، مقالات و سخنرانی‌هایی انعکاس یافته است. این پژوهش با هدف آشنایی با اهمیت و ضرورت باورداشت مهدویت در اندیشه آیت‌الله صافی به دنبال پاسخگویی به این سوال است که این باور در بین افکار و اندیشه‌های مهدوی ایشان چه جایگاهی داشته است؟ در این پژوهش سعی شده با استناد به آثار علمی آیت‌الله صافی گلپایگانی و با رویکردی تحلیلی، در مورد نوع و کیفیت اندیشه‌ورزی ایشان در باب اهمیت و ضرورت مهدویت مباحثی مطرح گردد. نوشتار حاضر دستاوردهای متعددی داشته است که از جمله مهم­ترین آنها می‌توان به شناخت آثار مهم باور به مهدویت در زندگی فردی و اجتماعی بشر اشاره کرد.

تحقق آرمان‌شهر مهدوی برای انسان از اهدافی است که دین اسلام در پی تحقق آن بوده است. از منظر دین اسلام، اصالت با پیشرفت فرهنگی است و رسیدن انسان به آرمان‌شهر مهدوی غایت سیر تکاملی انسان در مسیر پیشرفت فرهنگی معرفی شده است. بر این اساس جامعۀ قرآنی، بر بنیاد خانواده به عنوان مرکز توجه احکام، حقوق، آداب و اخلاق، اهتمام ویژه­ای مبذول داشته و جایگاه آن را با آموزه­های متعدد، تحکیم بخشیده است. برای این‌که خانواده بتواند در مسیر ایجاد آرمان‌شهر مهدوی حرکت کند، باید مقتضیات عصر جدید را بشناسد و بسیار سنجیده و هدفمند گام بردارد. این مقاله با روش تحلیلی و توصیفی نگاه ویژه­ای به موضوع خانواده داشته و مؤلفه­های فرهنگی خانواده را برای تحقق آرمان‌شهر مهدوی مورد بررسی قرار داده است. طبق یافته‌‌های مورد نظر که در طی مقاله به آن اشاره می‌شود، توجه به بایسته­های مانند ایجاد شرایط ازدواج آسان، حسن معاشرت توصیه قرآن کریم برای داشتن زندگی ایده‌آل، مسئولیت‌پذیری واهتمام داشتن به امور و... حرکت به سوی تحقق این ایده نجات‌بخش را فراهم می‌سازد.

در مجموعه روایات امامیه، روایات متعددّ به مسئله چرایی غیبت امام زمان؟ع؟ اشاره دارد. برخی از این روایات، به مسئله آزمایش و امتحان الهی اشاره دارند. با بررسی نگاشته‎های متکلمان و حدیث‎پژوهان امامیه درخواهیم یافت که مواجهه ایشان با این روایات یکسان نبوده است؛ برخی مانند نعمانی با صراحت از علت بودن امتحان سخن گفته، برخی چون شیخ طوسی علیت امتحان را ردّ کرده و امتحان را اثر و فایده غیبت دانسته، برخی چون مرحوم کلینی و صدوق به صراحت چیزی نگفته و به نقل این روایات پرداخته‎اند. در این مقاله، پس از بررسی واژگان مرتبط با عنوان آزمایش و امتحان، به نقل هفت روایت مهم‎تر پرداخته و سند و دلالت هر یک از آنها را بررسی نمودیم. در پایان روشن گردید که برخی روایات بر علیت «آزمایش و امتحان» تأکید دارند و برخی دیگر، در مقام بیان آثار غیبت و اوصاف زمانه‌ی غیبت است؛ نه چرایی غیبت. به هر روی، براساس این پژوهش می‎توان یکی از علل غیبت را «آزمایش و امتحان» برشمرد که در کنار دیگر علل غیبت در یک تحلیل عقلانی قابل تبیین است.