جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در نظام تربیتی اسلام که هدفش به کمال رساندن انسان است، تربیت و پرورش، چیزی جز شکوفاکردن استعدادهای درونی، که به صورت بالقوه در انسان وجود دارد، نیست. این پژوهش به منظور بررسی تحلیل مفهومی و فرآیندی استعداد بر اساس منابع اسلامی طراحی شد. روش این پژوهش توصیفی‏ تحلیلی است. یافته‏ های پژوهش نشان داد واژه «استعداد» به معنایی که امروزه در متون روان‏شناسی و علوم تربیتی بدان پرداخته می‏شود، در منابع دینی به کار نرفته است، اما برخی مفاهیم و مضامین دینی، به موضوع استعداد و فرآیند تحول آن اشاره دارد. طبق یافته‏ های این پژوهش، استعداد با نگاه دینی، مجموعه‏ای از توانایی‏ها، قابلیت‏ها و ظرفیت‏های طبیعی انسان است که در زمینه‏ای خاص آشکار شده و زمینه‏ساز فضایل اخلاقی است و در جهت کمال و شکوفایی انسان قرار می‏گیرد. همچنین، یافته‏ها نشان داد در تبیین فرآیندی سازه دینی استعداد، سه مفهوم «فطرت»، «ابتلا» و «کمال»، نقش اساسی دارند و فرآیندی که از فطرت آغاز می‏شود با مداخله ابتلائات، به کشف استعداد منجر می‏گردد و در رهگذر کسب فضایل اخلاقی، فرد را به شکوفایی و کمال می‏رساند.

هدف اصلی این پژوهش، تبیین چگونگی تأثیر ایمان در سلامت روانی و شکل‌ گیری شخصیت سالم بر اساس متون دینی و روان‌شناختی است. این پژوهش با استفاده از روش تحقیق کیفی از نوع تحقیق توصیفی- تحلیلی- تفسیری انجام گرفت. ابتدا مفاهیم اساسی پژوهش مانند «ایمان»، «شخصیت» و «سلامت روانی» توصیف، و تحلیل شد. سپس با مراجعه به متون دینی و روان‌شناسی نحوه تأثیرگذاری ایمان در سلامت روانی و سالم‌سازی شخصیت، بررسی شد. نتایج پژوهش نشان داد که در پرتو ایمان، سازمان روانی فرد مؤمن از نوعی غنای معرفتی برخوردار می‌شود و قدرت بینش او افزایش می‌یابد، به گونه‌ای که تعاملات بین‌فردی او با دیگران اصلاح می‌شود. همچنین، بُعد گرایشی فرد مؤمن، در مسیر شرع و عقل، جهت‌دهی می‌شود و در پی آن، رفتارهای وی نیز، که متأثر از بینش‌ها و گرایش‌های او است، اصلاح می‌شود و بدین طریق نوعی انسجام و یکپارچگی در ابعاد شخصیت فرد مؤمن به وجود می‌آید.

هدف از این پژوهش، شناسایی مؤلفه ‏های مهار فشار روانی بر اساس آموزه‏ های دینی است. از لحاظ هدف و ماهیت، از نوع تحقیقات کاربردی و از نظر روشِ تحقیق، از نوع تحقیقات کیفی به روش تحلیل مضمون است. جامعه آماری تحقیق، منابع و اسناد مربوط به مهار فشار روانی بر اساس آموزه‏ های دینی (شامل قرآن، نهج البلاغه) و صاحب‏نظران رشته علوم تربیتی است. برای انتخاب نمونه تحقیق از بین صاحب‏نظران، از روش نمونه‏ گیری هدفمند رویکرد افراد کلیدی استفاده شد که تعداد 31 نفر به عنوان نمونه بررسی شدند. به منظور اعتبار الگوی پیشنهادی، نظرات خبرگان در قالب پرسش‏نامه ارزیابی شد. بر اساس یافته ‏های تحقیق مؤلفه‏ های مهار فشار روانی بر اساس آموزه ‏های دینی عبارت‏اند از: دینداری، سلوک رفتاری، کمال‏گرایی و سبک زندگی سالم. نتایج تحقیق نشان داد که افراد انسان باید با مؤلفه ‏های مهار فشار روانی آشنایی کامل داشته باشند. زیرا آموزه ‏های دینی قادرند به عنوان تعدیل‏ کننده عوامل فشارزا عمل کنند و موجب سلامت روانی و جسمانی افراد شوند.

سازه انگیزش اهمیت محوری در ساختار وجودی آدمی دارد. ادیان الاهی، و نیز علوم بشری توجه ویژه‌ای به این سازه دارند. با این حال، تاکنون پژوهش منسجمی در باب تبیین سازه انگیزش از دیدگاه اسلام انجام نشده است. هدف پژوهش حاضر، تبیین سازه انگیزش بر اساس منابع اسلامی، و روش آن توصیفی - تحلیلِ مفهومی است. در بخش توصیفی، مفاهیم مربوط به سازه انگیزش در کتاب‌های معتبر لغوی و منابع اسلامی (قرآن کریم و احادیث اسلامی) بازشناسی و توصیف شد، و در بخش تحلیل مفهومی، داده‌های گردآوری‌شده تبیین و تحلیل گردید. بر اساس یافته‌های پژوهش حاضر، «نیّت» هسته مفهومی انگیزش در منابع دینی را تشکیل می‌دهد و از سه مؤلفه اصلی نیرومندی، جهت‌مندی، و تداوم تشکیل شده است. به دلیل نگاه ارزشی دین به سازه انگیزش، نیت به دو نوع خوب و بد تقسیم می‌شود. نیت خوب دارای سه مؤلفه صدق (نیرومندی)، اخلاص (جهت‌مندی)، و شاکله نیک (تداوم) است. نیت بد نیز سه مؤلفه دارد: کذب (نیرومندی)، شرک (جهت‌مندی)، و شاکله بد (تداوم).