جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مباحث علم دینی و بازگشت به دانش بومی، همواره از دغدغه‌‌های متفکران مسلمان بوده است؛ اما مبانی و رویکردی که در بازاندیشی و روش علم دینی دنبال می‌‌شود، مورد اختلاف اندیشمندان اسلامی است. در این مقاله، به‌طور مختصر، به رویکرد و روش تهذیبی، تأسیسی، حداکثری، بازسازی علم مدرن و بازخوانی علم دینی اشاره شده است. براساس اندیشه متفکران مسلمان، علم مبدأ هستی‌شناسانه‌ و معرفت‌‌شناسانه دارد. در صورتی علم، دینی می‌‌شود که براساس مبانی هستی‌‌شناسی، معرفت‌‌شناسی و انسان‌‌شناسی دینی به جهان خلقت بنگرد. علم دینی بر اصل وجودشناسانه تکیه زده است که از ابزار حس شهودی، عقل و وحی تغذیه می‌‌کند. آنچه مبانی علم دینی را بااهمیت می‌‌کند، برجستگی نقش عقل، جهان غیب و وحی در آن است. عوامل تأثیرگذار بر شکل‌گیری دانش بومی دربرگیرنده عالم غیب، نوع غایت‌‌نگری، علل اجتماعی _ فرهنگی، تعلیم و تربیت، فضای سیاسی _ اجتماعی، صفات نفسانی، جهان‌‌بینی و اراده افراد است

برایند حیات فردی و اجتماعی دستاورد چگونگی عمل انسان‌ها است. از این‌رو، فهم و پیش‌بینی حیات انسانی در گروی شناخت و ادراک اندیشه‌های آنان است. اینکه اندیشه دستاورد چه چیزی است، مسئله‌ای است که به آن در چارچوب بررسی مبانی وجودی معرفت و رابطه فرآورده‌های معرفتی با آنها از دیدگاه استاد مطهری براساس مسائل جامعه‌شناسی معرفت پرداخته می‌شود. با توجه به اهمیت و پیشینه تاریخی این مسائل نزد اندیشمندان علوم اجتماعی، نخست تاریخچه‌ای مختصر از نگرش‌ها و آثار مؤثر حوزه جامعه‌شناسی معرفت ارائه می‌شود. اما نابسندگی مطالعات انجام‌شده و نیز لزوم یافتن پاسخی جامع و مستدل، نویسنده را بر آن داشته تا در مباحث معرفت‌شناختی و جامعه‌شناختی شهید مطهری به دنبال پاسخ‌هایی بدیع و بومی باشد. بر این اساس، در یک سازه ترکیبی، ابعاد محتوایی و شکلی دیدگاه شهید مطهری نسبت به مسائل اساسی جامعه‌شناسی معرفت، کشف و ابداع شد. نتیجه اینکه، جامعه و فطرت، به عنوان منابع بیرونی و درونی معرفت در یک رابطه ارگانیکی حقیقی، سبب تولید و دگرگونی معرفت می‌شود.