جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بازی به عنوان بخش مهمی از زندگی روزمره، هزاران سال در زندگی بشر تداوم داشته است، اما کمتر از هفتاد سال است که نظریه‌ بازی به صورت جدّی موضوع بررسی‌های نظری و صورت‌بندی‌های فنی قرار گرفته است. این مقاله، در نگرشی فلسفی، به عناصر بازی و نظریه بازی – که صورت‌بندی ریاضیاتی کنش­های بازیگران در موقعیّت‌های راهبردی است – می‌پردازد. ویتگنشتاین مدعی شد که عرضه تعریفی از بازی ممکن نیست. ما با بررسی اندیشه‌های ویتگنشتاین، به ارائه و ارزیابی دیدگاه‌های منتقدان او دربارﮤ بازی خواهیم پرداخت. سپس با اشاره به مؤلفه‌های شناختی بازی مانند نقش شاخص اطلاعات در بازی و حذف استراتژی­های مسلط اکید، نشان می‌دهیم که در بررسی این دو موضوع مسئله ارائه ملاکی برای تعیین میزان معقولیّت بازیگران رخ می‌نماید. پس از بیان پاسخ نظریه‌ بازی تکاملی به این معضل، نقدهای وارد بر تفسیر تکاملی نیز بررسی خواهد شد.

کتاب رویکرد تجربی از آثار متأخر ون‌فراسن است که در آن هم بیان جدیدی از تجربه‌گرایی ارائه می‌کند و هم به تبیین نسبت آن با علم و دین می‌پردازد. رویکرد تجربی ون‌فراسن، که وجه بارز آن نگرشی منفی به متافیزیک است، قرار است در کنار معرفت‌شناسی جدید وی با عنوان اراده‌گرایی، که یک رویکرد غیرجزمی به عقلانیت است، دیدگاهی منسجم را نتیجه دهد. هدف مقالۀ حاضر این است که نشان دهد،این انسجام پایدار نیست؛ زیرا روایت جدیدِ ون‌فراسن از تجربه‌گرایی هنوز گرفتار رگه‌هایی از جزم‌گرایی است که تلاش برای رهایی از آن، باعث نزدیک شدن وی به رویکرد عقلانیت نقاد می‌شود، اما در این‌صورت مواجهۀ وی را با متافیزیک تحت تأثیر قرار خواهد داد. در پایان، ضمن بیان مواردی از تاریخ علم بر این نکته تأکید خواهد شد که تجربه‌گرایی نباید هویت خود را با ضدیت با متافیزیک گره بزند.

به‌رغم گذشت 150 سال از آغاز برنامه اندازه‌گیری خصیصه‌های روانی و افزایش کاربست‌ها و اعتبار آن، هنوز نسبت به امکان‌پذیری اندازه‌گیری روان‌شناختی تردیدهای تغافل‌ناپذیری وجود دارد. بخش عمده‌ای از این تردیدها را می‌توان با مفهوم تاریخی «ایراد کمیت»، که هنوز هم در دو وجه هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی، اعتبار و کارآیی خود را حفظ کرده‌اند، توضیح داد. بر مبنای ایراد هستی‌شناختی کمیت، کمیت‌پذیری از ویژگی‌های جسم است و نمی‌توان آن را به روان که از لحاظ هستی‌شناختی به حیطه‌ی متفاوتی تعلق دارد، تعمیم داد. مسئله پژوهش حاضر بازشناسی تلاش دنبال‌کنندگان «برنامه روان‌شناسی علمی» عموماً و اندازه‌گیری روان‌شناختی، خصوصاً برای چالش با این ایراد است. شگفت آنکه در نهایت جویندگان عینیت، چه بسا بی‌آنکه بدانند ناچار شدند تا یکی از مهم‌ترین نظام‌های فراوری عینیت در علم، یعنی اندازه‌گیری، را بر بنیاد «ذهن‌گرایی» استوار کنند، : بررسی تحلیلی پیشینه و مبانی اندازه‌گیری روانی و تحلیل انتقادی نوشتارگان مرتبط با آن آشکار می‌کند که یعنی اگر چه اتکاء به «نظریه همسانی» به عنوان شکلی از اشکال «یگانه‌انگاری ماده‌گرایانه» راه حلی هستی‌شناختی است که عموماً علم‌گرایان در «عالم نظر» پیشنهاد کرده‌اند و می‌کنند، اما آنچه واقعاً و «‌در عمل» بنیاد هستی‌شناختی اندازه‌گیری روان‌شناختی را تشکیل می‌دهد، «یگانه‌انگاری ذهن‌گرایانه‌ای» است که از طریق رویکرد «عملیات‌گرایی»، به‌گونه‌ای نه چندان آشکار و هشیارانه، به روان‌شناسی و علوم اجتماعی وارد شده است.

رویکرد نظام­های نوآوری در دو دهه پایانی قرن بیستم به نحوی آگاهانه و هدفمند برای رقابت با نگاه سنتی اقتصاددانان نئوکلاسیک به موضوعاتی همچون نوآوری، توسعه اقتصادی و رقابت­پذیری اقتصادی نضج پیدا کرد. چهارچوب مفهومی نظام نوآوری با وجود انتشار و نفوذ سریع و خیره­کننده خود در مجامع آکادمیک و محافل سیاست‌گذارانه در سطوح ملی و بین المللی هنوز نتوانسته است، جایگاه تثبیت­شده رقیب نئوکلاسیک خود را متزلزل سازد و آن را از میدان خارج کند. در مقاله حاضر رقابت معرفتی میان این دو نحله تحقیقاتی با یک رویکرد معرفت‌شناختی تحلیل می‌شود. بدین منظور، وزن هر یک از این سنت­های تحقیقاتی را در نسبت با هر­یک از اعضای یک مجموعه سه‌تایی از معیارهای عام داوری در علم (توافق با مشاهدات، سادگی، قیاس تشبیه) مشخص می‌کنیم و نشان می‌دهیم که چرا این دو رویکرد رقیب دوشادوش یکدیگر در صحنه اقتصاد نوآوری باقی مانده‌اند.

این مقاله به بررسی آراء جیامباتیستا ویکو در مورد ماهیت تاریخ و شیوﮤ درست دستیابی به شناختِ از آن می‌پردازد. ویکو درصدد تأسیس نوعی «الهیات منطقی مدنی مشیّت الهی» است و این مقاله با مراجعه به آثار اصلی او و نیز بهره­گیری از آراء شارحانش نشان خواهد داد که او در محل برخورد دو امتداد نظری، یکی معرفت­شناختی و دیگری هستی­شناختی، در باب تاریخ قرار دارد. او معتقد است که «مشیّت­الهی» بر تاریخ حاکم است، اما لزوماً انسان مسلوب­الاختیار نیست، بلکه فعالانه و البته در درون طرح خداوند حاضر است و مشارکت دارد. نظریه مشهور او در باب تحول سه مرحله­ای تاریخ، از «الهی» به «قهرمانی» و سپس به «مدنی» که بعدها مورد استفادﮤ اگوست کنت قرار گرفت، محصول همین فکر است. از حیث روش­شناختی نیز ویکو گزارﮤ «ساختن، معیار حقیقت است» را جایگزین اصل دکارتیِ «معیار حقیقت، وضوح و تمایز است» کرد، و بدین‌ترتیب، یقینی­ترین علم را نه ریاضی، بلکه تاریخ می­داند. از نظر ویکو ماهیت تاریخ، انسان­ساخته است، بنابراین، وی در گرایشی آشکار به لاک روش درست شناخت تاریخ را بررسی ساخته­های انسانی می‌داند و میان ساخته­های انسانی نیز تولیدات فرهنگی مانند هنرها، اسطوره­ها، افسانه­ها، حکایات، اشعار و آنچه را که در تاریخ­نگاری سنتی «خرافه» دانسته می­شد، ارزشمند و مهم قلمداد می­کند. استدلال ویکو در مورد تمایز میان شناخت از «طبیعت» و «تاریخ» به مبنای اولیه­ای برای بحث­های بعدی فیلسوفان نوکانتی­ بر سر «علوم انسانی» و تاریخی از علوم طبیعی بدل شد.

عقل متعارف یا فهم عرفی اشاره به معنایی دارد که مردم در زندگی روزمره از آنها استفاده میکنند در مکاتد فلسفی برخی از پارادایم های علوم اجتماعی، مانندتفسیرگرایی و درعلدوماسدممی ماننددعلدم فقدهو اصدو به کار گرفته شده است اکنون مسئله این است که تولیددانش نظام منداز معرفت عامیانه یاعقدل متعدارف در پارادایم اسممی علوم اجتماعی چگونه ممکن است؟ برای رسیدن به پاسخ، به بررسی مفاهیم مورد استفاده درعلم اصو و فقه مانندعرف،عادت، سیره عقم، سیرۀ متشرعه پرداختیم و باغال دانستن اشتراک معنایی این اصطمحات بر افتراقشان، آنها را به واژۀ عقدل متعارف فروکاستیم تا امکان مقایسه فراهم آید با بررسی سه نوع جهتگیری تبیینی، تفهمی و نقدی، تحقیق بهاین نتیجه نائل آمدکده عقدل متعدارف در پارادایم اسممی علوم اجتماعی دارای اعتباردرجهدوماست و پس ازعقل، نقدل و تجربدهقدرار مدیگیدرد در پارادایم اسممی علوماجتماعی، فهم عرفی شیوهای جدایگز ین بدرای تفسدیر و فهدم معندای روایدات و تفسدیر جهان اجتماعی است پارادایم اسممی علوماجتماعی فهم عرفی را منبعی جایگز ین و گداهی شداهد ی بدرای صحت فهم مفسر از روایات تلقی میکند در پارادایم اسممی فهم عرفی منبعدی بدرای شدناخت پدس از منبد نقل،عقل و تجربه است