جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

زنان مسلمان در صدر اسلام تلاش داشتند در عرصه­­های اجتماعی حضور یابند و تاریخ اسلام نیز نمونه­هایی از این حضور تأثیرگذار را ثبت کرده ­است. با توجه به حساسیت حضور زنان در جامعة امروز و مسئولیت‌پذیری آنان و شناخت محدوده این حضور اجتماعی، این نوشتار درصدد بررسی حضور اجتماعی زنان در عرصه­های گوناگون هم‌چون صحنه­های سیاسی ـ نظامی و علمی ـ فرهنگی در دوران حکومت امام علی(ع) در سال‌های سی و پنج تا چهل هجری است. در این نوشتار از منابع تاریخی، روایی و ادبی استفاده و روش تحقیق، تاریخی ـ تحلیلی و بر اساس جمع­آوری اطلاعات کتابخانه­ای و نرم افزارهای تاریخی، تدوین شده است. اثبات حضور تأثیرگذار اجتماعی زنان در عرصه­های یاد شده در عصر حکومت امام علی(ع)، از دستاوردهای این تحقیق می‌باشد.

تحدی (دعوت قرآن کریم به آوردن مثل آن)، پس از ناتوانی عمومی در این مبارزه، دلیل اعجاز قرآن شد و از آنجا که تحدی همه جانبه است و مختصّ زمان و مکان محدودی نیست، اهمیت خاصی دارد. نوشتار حاضر درصدد بررسی تحدی قرآن و ابعاد آن از منظر دو مفسر بزرگ معاصر شیعه، یعنی علامه طباطبایی(ره) و آیت­الله جوادی آملی است. این مقاله، با روش توصیفی- تحلیلی نشان می­دهد تفاوت در تعبیر و تعریف از تحدی و بسط و گسترش آن جهت فهم دقیق­تر از آن به همراه بهره­گیری از قاعده عقلی در تبیین آن، توجه به دیدگاه مخالفان، انضمام دلیل عقلی به نقلی و تفاوت در مرجع ضمیر در «مِثله» همراه با ذکر ادله قول مرجح و عدم اعتقاد علامه به روایات ترتیب نزول در سیر نزولی آیات تحدی، از جمله تفاوت­های موجود بین این دو دیدگاه است.

در قلمرو حقوق بین الملل معاصر، توجه به حقوق اقلیت ها و یا حقوق فرهنگی و دینی گروه های انسانی به رسمیت شناخته شده و بر لزوم احترام به آنها تاکید شده است، اما مشکل تمام نهادهای ناظر بر منع تبعیض نسبت به اقلیت ها این است که سازوکارهای پیش بینی شده آیا در حد توصیه های غیرالزام آور است و یا در نهایت به نهادی سیاسی محول می شود. این درحالی است که نگرش جهانی در میان حقوقدانان نسبت به مفاهیم سنتی حمایت از اقلیت ها تغییر یافته است. یکی از مهمترین گروه های قومیتی و دینی در کشور نیجریه، تشیع است که از گسترش قابل توجهی برخوردار بوده است و در کنار شکوفایی امیدها و آرزوهای حق طلبان، موجب بروز و تشدید مخالفت مخالفان علیه شیعه و رهبران آنها شده است. بررسی دقیق این مخالفت ها از جمله ترور ناکام شیخ زکزاکی، حمله به تظاهرات مسالمت آمیز روز قدس 2014 م و حمله به حسینیه شیعیان، مغایر با حقوق مندرج در حقوق بین الملل بشر و حقوق اقلیت های دینی است. براین اساس در این جستار، به تبیین حقوق فرهنگی اقلیت ها در انجام مناسک دینی و آزادی های مختلف آن ها پرداخته شده و بر نقض حقوق اقلیت های دینی در نیجریه تاکید شده است.

واژه معنویت، حداقل در ده سال اخیر، نظر برخی از اندیشمندان و روشنفکران را در بین طیف­های متنوع فکری جهان، به خود جلب کرده است. رویکردهای معنوی یا معناگرایانه به زندگی، پس از مدرنیته، مسئله­ای نیست که بتوان آن را نادیده انگاشت؛ اما آنچه مهم­تر به نظر می­رسد، پاسخ به این پرسش است که آیا این بازگشت به معنویت، همان بازگشت به دینداری است؟! با جستجویی ساده در باورهای مدعیان معنویت در جهان امروز، به خوبی روشن است که معنویتی که جهان به استقبالش رفته است، معنویتی ساختار­گریز، شخصی­شده و منهای دین است و معنویان نیز به این امر اعتراف می­کنند. پایه­های فکری این نوع معنویت بر اومانیسم و لیبرالیسم بنا شده و اساساً دین­گریز و حتی در مواردی دین­ستیز است. التزام به این نوع معنویت، قطعاً بر سبک زندگی انسان، خصوصاً دینداران مسلمان، تأثیر خواهد داشت. معنویت منهای دین، سبب نفی عبودیت و تعبد می­شود و هر آنچه را دین به ­عنوان امری مقدس معرفی کرده است، نفی می­کند. از طرفی، قرارگرفتن در مسیر پلورالیسم، جاده­ای است که ناگزیر باید از آن گذر کرد.

عقد ازدواج، حقوق و تکالیفی را برای همسران به وجود می‌آورد که سرپیچی هر یک از انجام آن تکالیف و ادای حقوق دیگری نشوز نامیده می‌شود. از آنجا که پدیدة نشوز چه از سوی مرد و چه از سوی زن، آثار زیان‌باری را متوجه خانواده کرده و پایه‌های آن را متزلزل می‌سازد، متون دینی راهکارهای متعددی جهت پیش‌گیری و کاهش آسیب‌های مخرّب آن توصیه کرده‌اند. هدف از نگارش این مقاله، ارائه راه­کارهای عملی برای مقابله با پدیده نشوز همسران با استفاده از قرآن، روایات، کتب فقهی، تفسیری و حقوقی است. این راه­ها برای جلوگیری از طلاق و فروپاشی نظام خانواده به زن و مرد پیشنهاد می­شود و همسران در به­کارگیری آن‌ها الزامی ندارند. راه­های مقابله با نشوز زن به ترتیب عبارت است از موعظه، هجر و قهر کردن و در مرحله آخر ضربی­که آسیب‌زننده نباشد و وی را متنبه و هوشیار سازد. اگر مرد همسرش را اذیت کند یا نفقه او را نپردازد، زن می­تواند ابتدا او را موعظه کند و در صورت تأثیر نداشتن برای احقاق حق خود به دادگاه مراجعه کند و دادگاه مرد را به ادای حقوق ملزم کرده یا حکم طلاق را صادر نماید.

از جمله ادله «غناء»، روایاتی است که در آنها، «قول زور» به «غناء» تطبیق شده است. از حیث مفهومی، «غناء» به صوتی گفته می­شود که دارای خصوصیت «طَرَب» است و محتوا در آن دخالتی ندارد؛ اما نفس تعبیر به «قول» در روایات مربوطه، این احتمال را تقویت می‌کند که مراد از آن، «غناء» در ضمن کلام باطل است. پژوهش حاضر با تکیه بر منابع فقهی ـ اصولی و برگرفته از روش تحلیلی اثبات کرده است که این نوع از استظهار صحیح نیست؛ چراکه «قول زور» به‌معنی کلام دارای تمایل است که با اطلاق خود، تمایل از حیث کیفیت صوت را شامل می­شود. همچنین صدور غالب این دسته از روایات در مقام رد شبهه انتساب حکم جواز غناء به نبی اکرم (صلی الله علیه و آله) مؤید مطلوبی بر عدم اراده «غناء» در ضمن کلام باطل است. بنابراین، نگارنده به این نتیجه رسیده که محتوای کلام در باب «غناء» داخل نیست

کتب اصلی اهل تسنن حاوی مطالب بسیاری درباره شخصیت، اعتقادات و عملکرد حضرت خدیجه(علیهاالسلام) است. کتب معتبری همچون صحیحین و کتب تاریخی و تفسیری، همگی درباره این بانوی بزرگ اسلام سخن گفته­اند. در این پژوهش سعی شده با روش تحلیلی و توصیفی و به دور از هرگونه تعصب، با استفاده از منابع اهل تسنن، زوایای خاص زندگی این بانو، که از نگاه محققین پنهان مانده، واکاوی و با رویکرد علمی، بررسی و بیان ­گردد تا ضمن برداشتن گامی هرچند کوچک در معرفی جایگاه حقیقی و کمالات آن حضرت، از شخصیتی تأثیرگذار در تاریخ اسلام، رفع محجوریت شود. حضرت خدیجه(س) از چنان جایگاه و موقعیتی در اسلام برخوردار است که مکاتب، مذاهب و فرق مختلف اسلامی نتوانسته­اند از ذکر فضایل او چشم­پوشی کنند. البته در مواردی نسبت به این شخصیت ارزشمند جهان اسلام کم­لطفی­هایی دیده می­شود که هر چند، گاه عاری از تعصب و اعمال سلیقه شخصی بوده؛ اما بخشی از آن ناشی از نگرش مغرضانه به ایشان است که منشأ آن بیشتر به دلیل بی­توجهی و یا گاهی بالابردن جایگاه دیگر زنان پیامبر(ص) صورت گرفته است.

قرآن کریم کلام الهی، معجزه جاوید پیامبر اکرم (ص) و دریای بیکران معارف الهی است که طراوت و تازگی آن در هر عصری نمایان است. اما معاندان با استناد به آیات قرآن کریم، شبهاتی را مطرح کرده‌اند تا با ادعای اقتباس از فرهنگ عصر پیامبر (ص) و تکرار همان مطالب کتب پیشین، کم محتوا بودن معارف قرآن و انسانی بودن آن را اثبات کنند. طرح این شبهه‌ها، سبب تضعیف باورهای ایمانی و اعتقادی برخی از افراد جامعه شده است. بنابراین، مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و به منظور رفع شبهات و دفاع از ساحت مقدس قرآن کریم، پاسخ به این شبهات را مد نظر قرار داده است. یافته­های پژوهش با توجه به تحلیل آیات نشان می‌دهد قرآن به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد و معارف عمیق و ژرف آن، به هیچ روی نمی‌تواند برگرفته از محیط منحط عربستان یا اقتباس از کتب آسمانی تحریف شده پیشین باشد؛ بلکه محتوایی بسیار گسترده‌تر و فصاحت و بلاغت والایی را ارائه می‌دهد و این امر، نشانگر استواری، حقانیت و الهی بودن آن است.

براساس قانون اساسی جمهوری فدرال نیجریه، امنیت و آرامش هدف اصلی حکومت است و نباید هیچ گونه برتری میان افراد ایالات و یا اقوام وجود داشته باشد . بر اساس قانون اساسی این کشور، هرگونه تبعیض ممنوع است و همه افراد جامعه دارای حق حیات اند و شکنجه و بازداشت بدون دلیل ممنوع است. در قانون نیجریه، بردباری مذهبی و عدالت جزو اخلاق ملی است و با تاکید بر حرمت وکرامت انسان، بر اقدامات انسان دوستانه دولت تصریح شده است . براین اساس دولت نیجریه و مسئولین ایالتی ، موظف به حفظ امنیت برای تمامی اقوام از جمله شیعیان این کشورند.در این نوشتار کوشش شده است با استناد به قوانین حقوقی نیجریه و در راس آن قانون اساسی این کشور و با تکیه بر مبانی فقهی اسلامی و دیدگاه برخی علمای اهل سنت، به مسئولیت های دولت نیجریه در قبال حفظ جان شیعیان مانند آزادی در انجام اعمال مذهبی ، ممنوعیت هرگونه شکنجه و بازداشت ، برقراری عدالت و برابری میان شیعیان و دیگر گروه ها و مذاهب ، بردباری مذهبی ، ضرورت حفظ جان شیعیان از سوی دولت و برخورد با عناصری که امنیت جانشان را به خطر می اندازد، پرداخته شود.در مقابل نمونه هایی از ناکارآمدی دولت نیجریه در حفظ امنیت و جان شیعیان نیجریه آمده است.

تفسیر قرآن از عصر رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌) آغاز شد و تاکنون پویایی خود را حفظ کرده است. تفسیرهای پرشمار و گوناگون، نشان‌دهنده تلاش مفسران و نیاز همیشگی به تفسیر است. درباره علل نیازمندی قرآن به تفسیر، اختلاف نظر وجود دارد؛ گروهی بر این باورند که این نیازی عرضی است؛ زیرا آیات قرآن به تنهایی مبهم نیستند تا نیاز به تفسیر داشته باشند؛ بلکه عوامل بیرونی، نظیر حوادث زمان، شرایط خاص مخاطبان و دوری از عصر نزول، فهم مراد خداوند را دشوار کرده است. گروهی دیگر، افزون بر باور به عرضی بودن نیاز قرآن به تفسیر، در مواردی آن را ذاتی می‌دانند. آن‌ها بر این باورند که برخی ویژگی‌های قرآن سبب شده تا بعضی آیات، بدون توجه به عامل بیرونی، مجمل باشند یا معنا را به شکلی نارسا منتقل کنند؛ از این رو، فهم صحیح آن‌ها بدون تفسیر، میسر نیست. این پژوهش با جست‌وجو در متون تفسیری و بررسی دیدگاه‌ها و ادله مخالفان و موافقان «نیاز ذاتی قرآن به تفسیر»، به این نتیجه رسیده است که نیاز به تفسیر هم ذاتی است و هم عرضی و ادله قائلین به «ذاتی نبودن نیاز قرآن به تفسیر»، ناتمام است.