جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جابـــر بـــن عبداللَّه انصـــاری از صحابیـــان جلیل القدر رســـول خدا؟ص؟، به دلیل داشـــتن محبـــت اهـــل بیـــت؟عهم؟ جایـــگاه خاصـــی نـــزد آنـــان داشـــت. وی در دورهای کـــه برخـــی از اصحـــاب و جاعـــان به خـــود اجـــازه میدادند بر رســـول خـــدا؟ص؟ دروغ ببندنـــد، از این کار امتنـــاع کـــرده و به مخالفـــت با آنها نیز میپرداخته اســـت. لـــذا مورد اعتمـــاد اهل بیت؟عهم؟ بـــوده و از وی حدیـــث نقل میکردنـــد. وی در عرصههای مختلف فقهـــی، روایی، تاریخی و تفســـیری و حتـــی نقـــل روایات اعتقادی مـــورد اعتماد و رجـــوع راویان و محدثان بوده اســـت که نشـــان از جایگاه علمی وی نزد مســـلمین دارد. صحیفه جابر از نوشـــتههای او اســـت که مورد اســـتفاده بســـیار راویان بعد از ایشـــان قرار گرفته اســـت

حدیـث لـوح جابـر، یکـی از احادیـث مشـهوری اسـت کـه پیوسـته مـورد توجـه و اسـتناد علمـای امامیـه در اثبـات امامـت امامـان دوازده گانـه بـوده اسـت. بـا ایـن وصف، اشـکالت و شـبهاتی بـه ایـن روایـت وارد شـده و برخـی در صـدد انـکار آن و جعلـی شـمردن آن بـر آمدهانـد. نوشـتار حاضـر در صـدد بررسـی وضعیـت سـندی ایـن روایـت اسـت. بـه ایـن منظـور ابتـدا گزارشـهای متعـدد از ایـن روایـت شناسـایی شـده و در ادامـه، سـندهای آنهـا بررسـی شـده اسـت. بر این اسـاس هرچند تعدادی از گزارشـهای 9گانه و اسـناد 22گانه این روایت از نظر سـندی ضعیف شـمرده میشـوند، اما عاوه بر صحت سـند برخی از این گزارشـها، شـواهد و قرائـن متعـدد دیگـری باعـث حصـول اطمینـان نسـبت بـه ایـن روایـت میشـوند

این مقاله تحلیل و نقدی اسـت بر نظریه ّ ی کشـف حجاب مخدرات اهلبیت امامحسـین(ع) در رسـاله العاصمیـه کـه عامـه شـیخ محمـد علـی سـنقری حائـری در سـال 1327ق به پایان رسـانده اسـت. عامـه سـنقری در ایـن رسـاله بـه نقـد و بررسـی روایـات ابـی مخنـف، شـیخ صـدوق، شـیخ مفیـد، سـید بـن طـاووس و عامـه مجلسـی مربـوط بـه ربودن حجـاب زنان اهل حـرم کربا میپـردازد و کشـف شـعور بنـات الرسـول؟ص؟ را محـال و بـا غیـرت، حکمـت و شـریعت الهـی و عصمـت حضرت زینـب؟س؟ معـارض دانسـته و دلیلـی چـون: آمـاده بـودن اهلبیـت امـام(ع) بـرای اسـارت و جـدا کـردن حلـل و زیـور از خـود، مانعیـت هیبـت و سـطوت زینـب کبـری؟س؟ از ایـن امـر و اقامـه شـواهدی بـر روپـوش داشـتن کجاوههـای آل اللَّه را دال بـر عـدم تمک َ یـن اجانـب از دیـدن وجـه و شـعر پردگیـان عصمـت و رسـالت، دانسـته اسـت. در ایـن پژوهـش سـعی شـده، پـس از بررسـی سـندی روایـات مشـتمل بـر کشـف رأس بنـات رسـول اللَّه (ص)، ادلـه عقلـی و ادلـه نقلـی ایـن دسـته از روایـات، نقـادی گردیـده، سـپس معنـای لغـوی اسـباب حجـاب آل اللَّه و معنـای مجـازی و کنایـی تعابیـر مفیـد چهـره گشـایی اهـل حـرم امام حسـین(ع)، مـورد کنـد و کاش و در نتیجـه، نظریـه ی عامـه سـنقری حائـری، مبنـی بـر عـدم امـکان کشـف رأس، مـورد تاییـد قـرار گرفتـه اسـت

یکی از وجوه اعجاز که مفسران قرآنی را به تدبر وا داشته اعجاز محتوایی است؛ این نوع از اعجاز با مفاهیم درونی قرآن ارتباط دارد و اگر چه میتوان مولفههای گونا گونی را برای آن برشمرد، اما مولفههای مورد اتفاق فریقین را میتوان اختاف ناپذیری، اخبار از غیب، بواطن قرآن، اعجاز علمی وجامعیت قرآن دانست که شامل محورهایی نظیر قانونگذاری، هدایتی، حقوقی، مسائل اخاقی و... میشود و آنچه از تطبیق استنتاج میگردد معین آنست که توجه به این نوع اعجاز در طی قرون مختلف با شدت و ضعفهایی روبرو بوده که در سیر زمانی مختلف هر یک از فریقین توجه و عنایت ویژه بدان داشتهاند و اختافات مبنایی در طرح مساله، باورها و روش طرح با یکدیگر دارند برای مثال در مورد بطون قرآن کریم با وجود قبول و مسلم دانستن این مولفه در نقل اهلسنت با اندک اغماض از پیامبر؟ص؟ یا صحابه بحثی مطرح نمیشود در حالی که شیعه بدان عنایت و اهتمام ویژه داشته است یا در مبنا تشیع بر خاف اهل سنت بر این باور است تنها مرجع حقیقی برای دفع شبهات معصومان میباشند و آنها عالم به قرآن هستند. بنابراین این نوشتار میکوشد با رویکردی توصیفی_ تحلیلی مولفههای اعجاز محتوایی را از منظر مفسران شیعه و سنی مورد بررسی قرار دهد

از آیـه اللَّه محمـد تقـی شـیرازی اشـعار فارسـی معـدودی بـر جـای مانـده اسـت کـه بـا وجـود انـدک بـودن، از قـوت شـعری برخـوردار اسـت. ایـن شـعرها اندکـی پـس از رحلـت ایشـان همـراه بـا شـعرهایی از چنـد فقیـه نامـدار دیگـر ماننـد: شـیخ محمـد حسـین اصفهانـی، میـرزا اسـماعیل شـیرازی، شـیخ فضـل اللَّه نـوری، میـرزا صـادق آقـا تبریـزی منتشـر شـده و البتـه برخـی از آنها عربی و برخـی ملمـع (فارسـی و عربـی) اسـت. در ایـن اشـعار کـه در مـدح و رثـای اهل بیت؟عهم؟ اسـت، اشـارات جالبـی بـه مضامیـن آیـات و احادیـث و متـون تاریخـی معتبـر شـده اسـت. در ایـن مقالـه بخشـی از این اشـارات مورد تحقیق قرار گرفته اسـت که اثرپذیری شـاعر از قرآن و حدیث و تاریخ را نشـان میدهـد. نمونـه ایـن مـوارد چنین اسـت: آیۀ انتم العلون، آیۀ بنیان مرصـوص، آیۀ نور، آیۀ مباهلـه، آیـۀ فتلقـی آدم، سـوره هـل اتـی. همچنیـن احادیـث و رویدادهایـی ماننـد: تصـدق خاتـم در رکـوع، لیلـه المبیـت، حدیـث غدیـر، مقامـات پیامبـر و اهـل بیـت و علـم و معجزاتشـان، وقایع کربـا و مقامـات امـام عصـر و توسـل بـه آن ذوات مقدسـه. همچنیـن اشـاره بـه برخـی از عالمـان شـیعه ماننـد عامـه حلـی و میـرزا محمـد حسـن شـیرازی

این گفتار، شامل سه یادداشت در بارۀ مرحوم دکتر احمد مهدوی دامغانی است. دکتر محسن احتشامی نیا مطالبی از استاد اسماعیل مدرس غروی را بازگو کرده که همدورۀ درسی دکتر مهدوی بوده و نکاتی از دورۀ علم آموزی او در مشهد در حدود 50 سال پیش را بیان می دارد. دکتر محمد رضا فخر روحانی جشن نامه ای را که در سال 2016 در آلمان به افتخار دکتر مهدوی منتشر شده، معرفی می کند. و حجه‌الاسلام حسن طالبیان شریف مطالبی در بارۀ آیت‌الله شیخ محمد کاظم مهدوی دامغانی را از زبان پسرش دکتر احمد مهدوی دامغانی بیان می کند. بخشی از این مطالب به تاریخ علمی حوزه های علمیه خراسان، ادیب نیشابوری اول، ادیب نیشابوری دوم، و نیز ارتباط علمی دکتر مهدوی با آیت‌الله میرزا مهدی اصفهانی و مکتب معارفی خراسان می پردازد.

نگارنده این گفتار را در بارۀ توحید فطری بر مبنای تذکراتی حول محور غیریت، بینونت، برپاداشتگی، قیومیت، معرفت خارج از حدّ تشبیه و تعطیل، و توضیح معنای لفظ جلالۀ الله، سامان می‌دهد؛ با تأکید بر اینکه این غیریت و بینونت، بر خلاف دیدگاه الهیات بشری واقعی است نه اعتباری. بر این اساس خداوند متعال، توحید فطری را در نهاد همۀ انسانها به ودیعت نهاده است. این مطالب علاوه بر تذکر عقلی با نصوص قرآنی و حدیثی مستند شده است.

در ذیل آیۀ شریفۀ <وَلَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَهَمَّ بِهَا لَوْلَا أَن رَّأَیٰ بُرْهَانَ رَبِّهِ> روایات نسبتاً پرحجمی در شماری از منابع تفسیری عامه گزارش شده که حاکی از آن است که حضرت یوسف؟ع؟ را به قصد ارتکاب گناه متهم می‌دارد، در حالی که آیات متعددی از سوره یوسف؟ع؟ با دلالت‌هایی روشن، حاکی از عدم ارتکاب هر نوع گناه توسط آن حضرت است. بر اساس این آیات، شش شاهد بر پاک بودن حضرت یوسف؟ع؟ گواهی می‌دهند: خدای متعال، خود آن حضرت، زلیخا، یکی از اقوامش، عزیز مصر و گروهی از زنان مصر. حتی خود آیۀ مورد بحث نیز بر اساس برخی تحلیل‌ها، حاکی از بی‌گناهی آن حضرت است. آیۀ 53 سورۀ یوسف نیز نه حاکی از اعتراف یوسف؟ع؟ به گناه، بلکه دلیل بر تواضع و اخلاص آن حضرت و ناشی از اندیشۀ توحیدی اوست.

سند روایات از مختصات مطالعات حدیث‌پژوهی مسلمانان است. و تحلیل‌های سندی احادیث سرشار از اطلاعات مفید تاریخی است. یکی از کلماتی که امروزه از مباحث مهم علوم قرآنی به‌شمار می‌رود، کلمۀ «معجزه» است. این کلمه در قرآن به‌کار نرفته ا ست و به‌جای آن از کلمات «آیه، بیّنه، برهان و سلطان» استفاده شده است. تا قبل از قرن چهارم کلمۀ «معجزه» در هیچ کتابی دیده نشده است. حتی کتاب‌های لغت که عهده‌دار رسیدگی به الفاظ هستند نیز با وجود بررسی مشتقات فراوانی از این کلمه، آن را تعریف نکرده‌اند. اما وجود آن در روایات معصومین؟عهم؟ که قبل از قرن چهارم می‌زیسته‌اند این شبهه را به‌وجود می‌آورد که مُبدِع این کلمه ائمه؟عهم؟ هستند. هدف از انجام این پژوهش آن است که آیا معصوم خاصی این کلمه را ابداع کرده و یا اینکه توسط فرد خاصی کلمۀ معجزه وارد روایات شده است؟ در پایان با روش تقاطع‌گیری ثابت می‌شود که معصومین؟عهم؟ این کلمه را به‌کار نبرده‌اند و کلمۀ «معجزه» از قرن چهارم به بعد بر اساس روند نظام‌مندی ایجاد شده است. از طرفی به‌نظر می‌رسد که محرم شیخ صدوق (م381ق) نخستین شخصی است که کلمۀ معجزه را وارد روایت شیعه نموده است، زیرا ایشان در همۀ سند‌های این روایت وجود دارد. همچنین همان روند نظام‌مند در آثار تألیفی ایشان نیز وجود دارد.