جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انسان برای بقا نیازمند تشکیل اجتماع است. این نکته شاید مهمترین دلیل ایجاد تمدن بوده است. تمدن، چیستی، غایت و اعتلا و اسقاط آن بی شک از مهمترین مباحث پژوهشی بوده است. علامه جعفری از اندیشمندان اسلامی‌ای بوده که در این حوزه بحث ارائه کرده است. سؤال اصلی این پژوهش نیز بررسی اعتلا تمدن از دیدگاه اسلام در اندیشه سیاسی آن فقید می‌باشد. فرضیه این تحقیق با رویکردهای مختلف در نوع تمدن و فلسفه هر تمدن باز می‌گردد. تمدن‌ها یا «قدرت محور» هستند و یا «انسان محور»، رمز اعتلا و یا اسقاط هر تمدن به این دو نوع تمدن باز می‌گردد.

در این مقاله از مهمترین موضوع در فلسفه سیاسی و از مطلوبات درجه اول انسان یعنی آزادی بحث می شود. آزادی را بدو معنا می توان لحاظ کرد: یکی آزادی به منزله یک واقعیت. و دیگری آزادی به منزله یک حق. آنچه در فلسفه سیاسی و حقوق قابل بحث است، آزادی به منزله یک حق است. اختلاف موجوددر تعریف این مفهوم میان فلاسفه به سه دلیل است: یکی به جهت اشتراک لفظی مفهوم،دوم مربوط می شود به فاعل شناسا و سوم به دلیل روشن نبودن «متعلق مفهوم آزادی» است.در این مورد سعی کردیم به نظریه فلاسفه درباب مساله آزادی اشاره ای داشته باشیم. همچنین در باب پیشینه آزادی در اسلام دو جریان فکری رایج را بررسی و آنگاه با توجه به متعلَّق آزادی و مباحث مربوط به آن به اقسام آزادی می پردازیم و اساسی ترین آن یعنی آزادی سیاسی مورد بحث قرار می گیرد. سه شکل افراطی (آنارشیسم)، تفریطی ( فاشیسم) و اعتدالی (جامعه مدنی) با سه طرز تفکر دینی در جهان اسلام یعنی اختیاریون، جبریون و عدلیون مورد بحث و قابل تطبیق می باشد. در پایان ویژگی های آزادی به معنای حقیقی که می تواند قوام بخش جامعه ایده‌آل و مطلوب باشد و مانع استخفاف شهروندان و موجب هدایت آنها گردد، ذکر می شود.

یکی از دغدغه‌های دانشمندان و فلاسفه‌ی سیاسی از دوران باستان تاکنون موضوع اخلاق و سیاست و چگونگی تعامل این دو مقوله‌ی تعیین کننده در سرنوشت جامعه بوده است. چارچوب مفهومی پژوهش در این مقاله، با تکیه بر نظریه‌ی یگانگی اخلاق و سیاست و بر اساس روش تحقیق تحلیلی- تطبیقی تعیین شده است. در مقاله‌ی پیش‌رو، نظرات و اندیشه‌های افلاطون و مک اینتایر در سنت غربی و فارابی و غزالی در سنت اسلامی در خصوص اخلاق و سیاست و مفاهیمی چون دولت و نقش آن در تربیت شهروندان جامعه، مدینه‌ی فاضله، انواع مدینه، سعادت، غایت، فضائل اخلاقی و نیز شرایط و صفات حاکم بیان شده است و سپس با تطبیق آراء و نظرات این دانشمندان، وجوه اشتراک و افتراق آن تبیین گردیده است. وجه مشترک و اصلی نظرات دانشمندان مذکور یگانگی اخلاق و سیاست است. این پژوهش با این پرسش آغاز می‌شود که از دیدگاه افلاطون و مک‌اینتایر – فارابی و غزالی چه نسبتی میان اخلاق و سیاست وجود دارد؟ فرضیه پژوهش بر اساس پرسش فوق آن است که از دیدگاه افلاطون و مک اینتایر، فارابی و غزالی میان مقوله‌ی اخلاق و سیاست نسبت یگانگی برقرا است. در پایان بررسی، این نتیجه به دست آمد که با توجه به نقشی که این دانشمندان برای دولت در تربیت و هدایت شهروندان جامعه و نیز رعایت موازین و قواعد اخلاقی برای دولت در نظر می‌گیرند، اخلاق و سیاست رابطه‌‌ای در ‌هم تنیده و یگانه دارند.

در سده نهم هجری جنبش صوفیان به صورت یک قدرت سیاسی نیرومند در ایران ظهور کرد و حکومت جدیدی به نام پادشاهی صفویه تأسیس نمود. در این مقطع صوفیان با سیاسی ساختن مذهب تشیع، از آن به عنوان دال برتر گفتمان ملی­گرایی بهره بردند. تلاقی مذهب و ملیت در گفتمان صفوی باعث شد تا بعد از حدود نهصد سال –پس از ساسانیان- وحدت دینی مبنای وحدت سیاسی قرار گرفته و هویت ملی در ایران سربرآورد. در این شرایط گفتمان تشیع صفوی بصورت عاملی جهت تقویت هویت ملی شکل گرفت. گفتمانی که با غیریت­سازی، برجسته سازی، طرد و حاشیه­رانی، هژمونی خود را به نام پادشاهی «قدر قدرت» در برابر خلافت عثمانی و دیگر رقبای خارجی گسترانید. مقاله حاضر، با استفاده از چارچوب نظری و ابزار تحلیلی برگرفته از تحلیل گفتمان لاکلائو و موفه، نقش گفتمانِ تشیع صفوی را در هویت بخشی ملی مورد بررسی قرار می­دهد.

این پژوهش با عنایت به نظریه سازه انگاری در پی پاسخ به این سوال می باشد که وقوع تحولات انقلابی در مصر و برکناری رژیم توتالیتر و سکولار حسنی مبارک، چه تاثیری بر جایگاه رژیم صهیونیستی گذاشته است؛ به این نتیجه رسیده است که تغییر هویت مصر قبل از انقلاب به هویت اسلامی ضد صهیونیستی پس از انقلاب و فراهم شدن زمینه برای رشد و فعالیت جریان های اسلامی، منجر به انزوای بیشتر رژیم صهیونیستی در منطقه شده است. درواقع با از بین رفتن دیوار میان مصر و فلسطین اشغالی به عنوان حافظ امنیت رژیم صهیونیستی، تقاضای مردم مصر برای تجدید نظر اساسی در توافق نامه کمپ دیوید، موافقت مصر با عبور دو کشتی نظامی جمهوری اسلامی ایران از کانال سوئز و همچنین مواجه شدن مصر با چالش امنیتی در کرانه باختری از رهگذر آشتی فتح و حماس، امروز می توان گفت رژیم صهیونیستی در پی بیداری اسلامی در مصر و با از دست دادن مهمترین شریک خود در زمینه مسائل امنیتی، بیش از هر زمان دیگری، خود را برای ورود به مرحله بعدی یعنی بحران جدی هویتی و امنیتی آماده می کند. در این پژوهش برای پاسخ گویی به سوال اصلی از روش استقرایی استفاده شده است.

نظریه هایی که ظهور نوعی جامعه جدید را در کشورهای صنعتی غرب پیش بینی می کردند از دهه های 1950 و 1960 که دوران رشد جنبش های اجتماعی مهم است، پدیدار می شوند. اهمیت این نظریه ها ناشی از آن است که در طرح نظریه پسامادی گرایی اینگلهارت که نقطه عطفی در تبیین تغییر نسلی در جوامع فراصنعتی تلقی می شود، موثر واقع شده اند. این مقاله با روش توصیقی ـ تبیینی به بررسی گرایش جوامع فراصنعتی به ارزش های پسامادی گرایانه براساس نظریه اینگلهارت می پردازد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که تغییرات نسلی، آموزش عالی و غیره مخصوصا در مواقعی که این جوامع در شرایط رونق اقتصادی به سر می برند ـ در گرایش مردم به سوی ارزش های پسامادی گرایی (مانند حقوق انسانها، چگونگی زندگی، محیط زیست و ...) موثر بوده است.

جهانی شدن شبکه ای، به مثابه ساختار قدرت جدید اجتماعی، به کنشگران عربی و مصری، قدرت و پتانسیل کنش در مقابل ساختار حاکم پدرسالارانه مصری را داد. در انقلاب مصر، مردم بیش از هر چیز، امکانات نوینی را که روند جهانی شدن در اختیار بشر نهاده، به خدمت گرفتند. بر این اساس، در دنیای جهانی شده کنونی، مساله مرکزی، تاثیر بر افکار عمومی است و حلقه مرکزی بر این تاثیر، رسانه های جمعی و ارتباطات جهانی می باشند. جهانی شدن، این امکان را به وجود آورده که شبکه ارتباطات، تبدیل به عمل جمعی و حرکت جمعی شود. به این معنا، انقلاب کشور مصر، در فرایند جهانی شدن سود می جوید. در انقلاب مصر نیز شاهد بودیم که جوانان و شبکه ای عرب، چگونه خیابان های کشورهای عربی را به تسخیر خود درآوردند. لذا در فرایند انقلاب مصر می توان به نقش فناوری های نوین اطلاعات اشاره کرد و نقش آن را نادیده نگرفت.

پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی که به حاکمیت استبداد در ایران پایان داد، تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در تهران موجب پایان استیلای استعمار بر امور کشور شد.این واقعه به دلیل اهمیت و بازتاب های فراوان داخلی و خارجی، فعالان سیاسی و احزاب و گروه های مختلف را در سراسر کشور مجبور به موضع گیری شفاف کرد. پرسش اصلی که در این مقاله به آن پاسخ داده می شود، این است که واقعه تسخیر لانه جاسوسی چه تاثیری بر جریان های سیاسی داخلی کشور داشت و پیامدهای این رویداد برای آنها چه بود؟در این راستا، دیدگاه های گروه ها و احزاب سیاسی مختلف بررسی شده و مشخص می گردد که رویداد تسخیر لانه جاسوسی باعث اعلام مواضع واقعی و نگرش کلان افراد و گروه ها منسوب به نظام جمهوری اسلامی و پالایش نظام سیاسی کشور شد. نتیجه منطقی این روند، حذف تفکرات چپ و راست غیراسلامی و التقاطی، جوان گرایی و کنترل تدریجی پست ها و مناصب حساس سیاسی از سوی نیروهای اصیل انقلابی، افزایش اعتماد به نفس و خودباوری آنان و در نهایت تقویت همگرایی و وحدت ملی در جامعه ایران بود. در واقع نیروهای انقلابی پیروی خط امام با تسخیر لانه جاسوسی موجب تصحیح مسیر جمهوری اسلامی شده و از انحراف آن جلوگیری کردند.

این مقاله با توجه به اهمیت استقلال جنوب سودان در سال 2011 میلادی و تجزیه یکی از بزرگ ترین کشورهای آفریقایی و اسلامی، با در نظر داشتن این امر که در استقلال و جدایی جنوب سودان دو دسته عوامل و بازیگران داخلی و خارجی نقش آفرین بوده اند، در پی ریشه یابی و فهم عملکرد عوامل و بازیگران خارجی در استقلال این بخش از خاک سودان و چگونگی نقش آفرینی این بازیگران، با توجه به اهمیت و میزان نقش آفرینی آنها است. در این رابطه احتمال بهره برداری از موقعیت ژئوپلیتیکی این کشور تازه مستقل توسط قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای در ناحیه ای که مسلمانان و مسیحیان قاره افریقا همجوار یکدیگرند، بر اهمیت این موضوع افزوده است و یکی از ابعادی است که انگیزه بازیگران خارجی در ایفای نقش در روند جدایی جنوب سودان را نیز نشان می دهد. همچنین در این مقاله، با تشریح منازعه جنوب و شمال سودان از زمان استقلال سودان تا آغاز قرن جدید، سیاست خارجی دولت عمرالبشیر در قبال موضوعات منطقه ای، و انگیزه ها و منافع سیاست خارجی امریکا در قبال سودان و کل منطقه بیان خواهد شد. بررسی ها نشان می دهد از زمان استقلال سودان در دهه 1950 میلادی به استثنای یک دوره کوتاه صلح در دوران ریاست جمهور جعفر النمیری، این کشور دچار بحران جنگ داخلی بین شورشیان جنوب با هدف استقلال با دولت مرکزی این کشور بوده است. ولی در آغاز قرن جدید اعمال فشار امریکا بر دولت سودان و حمایت آن و برخی رقبای منطقه ای سودان مانند اوگاندا، کنیا، لیبی و مصر از شورشیان جنوب این کشور و همچنین انگیزه آنها در کنترل ذخایر انرژی این بخش از سودان در کنار کمک های مالی و اطلاعاتی رژیم صهیونیسیتی به شورشیان با توجه به تمایلات اسلام گرایانه دولت سودان و عدم همراهی آن با سیاست های منطقه ای این کشورها، باعث تسریع روند استقلال و جدایی بخش جنوبی سودان از دولت مرکزی آن شد.