جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫کتاب تقوية الايمان شاه اسماعيل دهلوي، بسياري از اعمالي را که مسلمانان عين توحيد ميدانند، خلاف توحيد در عبادت دانسته و شرک قلمداد ميکند. اين پژوهش براي روشن شدن مسئله، با نقد اين کتاب، در پي تبيين توحيد در عبادت است. نويسنده پس از مفاهيم و کليات و معرفي کتاب تقوية الايمان و نويسندهاش، به تبيين توحيد و شرک از نظر قرآن، پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم و اهل بيت( و در پايان، به نقد آراي اين کتاب در باب توحيد در عبادت با توجه به معيارهاي قرآني و روايي پرداخته است. وي با ارائه بحث توحيد و شرک و به خصوص توحيد در عبادت و ذکر معناي دقيق عبادت و بررسي مصاديق آن و نيز نقد ديدگاهها و استدلالهاي شاه اسماعيل دهلوي در باب توحيد در عبادت، به اين نتيجه رسيده است که مصنف کتاب در تبيين توحيد عبادي مرتکب خطا شده و چيزهايي را شرک دانسته است که اساساً ربطي به شرک ندارد. همچنين استدلالهاي او بي اساس و بر خلاف واقع بوده و نشانگر عدم درک صحيح او از توحيد است. نقد کلي بر استدلالهاي اين کتاب عبارت است از: تقليد کورکورانه از ابن عبدالوهاب، تناقضگويي آشکار، ناکافي بودن دلايل، اشتباه در تشبيه مسلمانان به کفار و مشرکان، عدم تميز بين شرک و فسق، و کج فهمي نسبت به مفهوم بدعت. نقد مباني حاکم بر اين کتاب عبارت است از: خطا در تعريف شرک و توحيد، استفاده سطحي از آيات و روايات، استفاده نکردن از دلايل عقلي، توجه نکردن به روايات و سيره و اقوال صحابه، و تحقير پرچمداران توحيد و از جمله پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم . در پايان اين نتيجه به دست آمده که سجده، نذر، قرباني، طواف و ... چون عبادت ذاتي نيستند، شرک تلقي نميشوند. همچنين زيارت قبور انبيا( و اوليا(، نذر و قرباني رايج بين مسلمانان، و احترام به بزرگان دين، نه تنها شرک نيستند، بلکه موجب قرب الهي و از شعائر الهي هستند.

---

---

---

‫مسأله امامت از مهم‌ترين مباحث کلام اسلامي است، که متکلمان بسياري از شيعه و اهل سنت، آثار متعددي را درباره آن تدوين کرده‌اند. پژوهش حاضر با روش کتابخانه‌اي به بررسي و نقد کتابي از فخر رازي با عنوان "الاربعين في اصول الدين"، با تأکيد بر بخش امامت آن، پرداخته است. از آن‌چه در تعريف امامت ذکر شده مي‌توان به شاخص‌هايي مانند جانشيني پيامبر (، ولايت و سرپرستي، و وجوب اطاعت اشاره کرد. منصب امامت ابعاد گوناگوني مانند هدايت باطني، الگوي اخلاقي و رفتاري، تعليم معارف و احکام دين، و رهبري سياسي جامعه را در بر مي‌گيرد. اشاعره و معتزله درباره شرايط امام گفته‌اند که بايد مجتهد، صاحب‌رأي، شجاع، عادل، عاقل، بالغ، مرد و حرّ باشد؛ در حالي که شيعيان به سه شرط اساسي عصمت، افضليت و اعلميت اشاره مي‌کنند. فخر رازي وجوب امامت را امري شرعي دانسته، در حالي که دلايل عقلي بسياري بر وجوب امامت مي‌توان اقامه نمود. ضرورت ارتباط با غيب، و همچنين بعد هدايت باطني امام، ضرورت عصمت او را ثابت مي‌کند؛ به‌علاوه، از آيات قرآن مانند آيه امامت و آيه اولي‌الامر نيز عصمت امام استفاده مي‌شود. در برابر اين دلايل متقن، فخر رازي تلاش کرده تا دلايل عصمت امام را مخدوش جلوه دهد و شبهاتي را مطرح کرده است که از اتقان کافي برخوردار نيست. او همچنين درباره راه‌هاي نصب امام به نصب خدا و پيامبر، بيعت، تعيين امام سابق، و غلبه اشاره نموده، و سپس تلاش کرده تا دلايل رد بيعت از سوي اماميه را نقد نمايد. در ادامه، دلايلي براي اثبات خلافت ابوبکر با استناد به آيات و روايات ارايه مي‌کند، که مهم‌ترين آن‌ها اجماع است. اما بررسي واقعه سقيفه نشان مي‌دهد که هيچ اجماعي محقق نشده است. افضل بودن ابوبکر با استناد به روايتي ضعيف، از ديگر دلايل اوست. و عجيب است که در مقابل، نصوص صريح پيامبر درباره امامت علي(، مانند حديث غدير را انکار مي‌کند.

کتاب مناهل العرفان فی علوم القرآن اثر محمد عبدالعظیم زرقانی از عالمان برجسته مصری و استاد دانشگاه الازهر مشتمل بر اهم مسایل علوم قرآنی است که طی هفده مبحث و در دو جلد تدوین یافته است. وی در این کتاب کوشیده است ضمن پایداری به آراء و نظریات عالمان سلف هم چون زرکشی، ابن جزری و بویژه سیوطی نیازها و مقتضیات جدید را نیز در زمینه علوم قرآنی مدنظر قرار دهد. این مقال به معرفی و بررسی اجمالی هفده مبحث کتاب پرداخته و سپس مبحث ششم آن «نزول قرآن بر هفت حرف» را با تفصیل بیشتری به نقد کشیده و نقایص و کاستی های آن بطور مستدل و بر مبنای منابع و نظرات عالمان شیعی بیان نموده است.

نویسنده در این نوشتار به نقد و بررسی کتاب التفسیر و المفسرون دکتر ذهبی از دو جهت اقدام می‌کند: اول؛ از جهت روش‌شناختی به خلط روش تفسیر به رأی با روش اجتهادی می‌پردازد. سپس خلط تفسیر عقلی و علمی را در این کتاب، تبیین می‌سازد و دیدگاه ذهبی را در مورد روش تفسیر علمی مورد انتقاد قرار می‌دهد. در نهایت به خلط روش و عقاید معتزله و شیعه توسط دکتر ذهبی اشاره و مواردی از آنها را برمی‌شمارد. دوم از جهت مبانی تفسیر؛ منابع تفسیر شیعه و اهل سنت را از نظر ذهبی ذکر و مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد. در این بخش به موضوع نسبت تحریف قرآن به شیعه می‌پردازد و در ادامه جایگاه اهل‌بیت(ع) را در تفسیر تبیین می‌سازد.

تاب نظریة السنة فی الفکر الإمامی الشیعی التکوّن و الصیروره پژوهشی درباره سنّت و حجیت آن از دیدگاه فقیهان شیعه است. نویسنده کتاب با نگاه تاریخی تحلیلی، یک دوره اعتبار حدیث شیعه را از منظر این دانشمندان در دورۀ زمانی عصر حضور ائمه (ع) تا عصر حاضر، مورد بررسی قرار می­دهد. وی سعی دارد اثبات کند که شیعه در هیچ دورۀ تاریخی به سنت ظنی عمل نکرده است و بر همین اساس در 5 فصل اول سنت را در دوره حضور معصومان (ع)، قرن چهارم تا هفتم، قرن هفتم تا نهم، قرن دهم و یازدهم (اخباریون) و عصر حاضر مورد کاوش قرار می­دهد. در فصل ششم بحثی پیرامون جریان­های نقدگرای حاضر داشته و در نهایت به ارائه مطالبی درباره حجیت سنت ظنی در حوزۀ غیر فقه و احکام پرداخته است. نویسنده نوشتار حاضر، با هدف معرفی کتاب مذکور، نخست معرفی مختصری از مؤلف کتاب ارائه می­نماید. در ادامه، با معرفی کتاب و ذکر اهداف و سؤالات نویسنده آن، فصول کتاب را نام برده و به اختصار محتوای آنها را مورد مداقه قرار می­دهد.

ترجمه حاضر، به بررسی و تحلیل مفهوم معجزه پرداخته و مباحث فلسفی مربوط به آن را دنبال می کند. در فصل اوّل، نویسنده ابتدا تعریف عامی از معجزه را ارائه می کند: معجزه، حادثه ای از نوع غیرمعمول است که یک خدا آن را پدید آورد، و اهمّیت دینی دارد; سپس به تحلیل واژه های به کار رفته در آن می پردازد; آن گاه تعریفی را تعریف دقیق از معجزه معرّفی می کند; یعنی نقض قانون طبیعت به دست یک خدا.در فصل دوم، به تحلیل مباحث فلسفی درباره تعریف برگزیده خود می پردازد و از آن جا که هیوم، این مدّعای فلسفی را مطرح کرده که «شواهد، همیشه ضدّ وقوع هر معجزه ادعا شده است»، و استدلال های وی در سنّت فلسفی انگلس اهمّیت بسیار قابل توجّهی داشته، از وی آغاز می کند، و در ادامه به آن چه اخلاف فلسفی هیوم در این موضوع گسترش داده اند می پردازد; آن گاه نویسنده برای ارزیابی دعاوی هیوم و اخلاف فلسفی وی، تحلیل این سه مطلب را لازم می داند: 1. نقض قانون طبیعت; 2. شاهد این که حادثه خاصّ تاریخی به وقوع پیوسته; 3. شاهد دال بر این که عمل یک خدا ( a god ) علّت آن است; سپس در فصل 3، 4، 5، آن ها را تحلیل می کند و در فصل پایانی به تحلیل شواهدی غیر از شواهد تاریخی و علمیت که به سود رخداد معجزه ها به معنای برگزیده هست می پردازد. مترجم، سپس انتقادهایی را بر مطالب نویسنده در فصل های پنجگانه کتاب مطرح می کند.

برای دفاع از حدیث شیعه و قرآن لازم است روایات تحریف بررسی و نقد شوند. محدث نوری روایات منسوب به شیعه را در بخشی از کتاب فصل‌الخطاب جمع‌آوری کرد و بدین ترتیب زمینه تحقیق در روایات تحریف کاملا" مهیا شد. نگاه به منابع اصلی که محل تجمع این روایات هستند نشانگر ضعف ریشه‌ای این روایات است . از جملهء این منابع تفسیر قمی است که طی تحقیق حاصل شد که مولف این تفسیر نه علی‌بن‌ابراهیم است و نه به ادعای شاگردانش عباس‌بن‌محمد، بلکه مولف علی‌بن‌حاتم قزوینی است . اصلی‌ترین منبع این روایات کتاب قراءات از احمدبن‌محمد سیاری است که تمام اهل رجال او را تضعیف کرده‌اند. بررسی اسناد روایات تحریف ادعای بزرگانی چون امام خمینی(ره) در مورد این روایات را اثبات می‌کند. آیه‌الله بروجردی اکثر این روایات را جعلی معرفی می‌کند. تحقیق حاضر در فصل دوم کاملا" این ادعا را ثابت می‌کند. پس از تصحیح اسناد با روشهای مختلف ، قرار دادن آنها در کنار هم با روش جدول‌بندی، حضور متراکم ضعفاء و غلات را در اسناد روایات تحریف نشان میدهد. این باند فرهنگی - سیاسی که هیچگونه اعتقادی به نماز و روزه و قرآن نداشتند خود را به شدت طرفدار ولایت ائمه می‌دانستند، اما موضع‌گیری ائمه(ع) آنها را منزوی کرد ولی آنها در خفا کار خود را می‌کردند. از کارهای پنهان آنان جعل حدیث بود که عملکردشان هم‌اکنون در بخشی از کتاب فصل‌الخطاب جمع است . جعلی بودن اکثر روایات تحریف در بررسی اسناد بدست آمد و بی‌سوادی و جهل قائل به تحریف در نقد آیات ادعایی فهمیده میشود. پژوهش و نقد آیات ادعایی که در متن روایات تحریف مطرح شده‌اند، کاملا" انگیزه‌های جعل حدیث را روشن می‌کند. اکثر این روایات در مورد ولایت علی(ع) ظلم به حق آل‌محمد(ص) و تنفر نسبت به دشمنان آل‌محمد(ص) است . جاعل این روایات نظرات و معتقدات خود را بر آیات قرآن تحمیل میکند و هر جا آیه را نفهمیده، آنرا طبق سلیقه خود تغییر داده‌است . فصل‌الخطاب و افراد مغرض ، نظریه تحریف قرآن را به بزرگان و متفکران شیعه نسبت میدهند که در فصل اول به آن اشاره شده‌است ، اما تصریح صاحب‌نظران مکتب اهل بیت (ع) در عدم تحریف قرآن که در فصل چهارم آمده‌است ، هرگونه تهمتی را رد میکند. علاوه بر آن، گروهی از احادیث معتبر در مقابل روایات تحریف قرار دارند و استدلال به آنها در کنار تواتر قرآن تردیدی باقی نمی‌گذارد که قرآن کنونی همان کتابی است که بر پیامبر(ص) نازل شده و مسلمانان در طی چند قرن آن را دست به دست به ما رساندند. در این مدت اهتمام مسلمانان و بخصوص دانشمندان به قرآن، حفاظی بود تا این کتاب مقدس از دست پلید دشمنان آگاه و دوستان نادان سالم و پاک بماند.