جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتابنامه: ص. ۱۹۳ - ‎۱۹۸؛ همچنین بصورت زیرنویس // کلی جیمز کلارک فیلسوف غربی معاصر در این کتاب رجوع به عقل تلاش می کند تا ارتباط بین عقل و ایمان را مشخص سازد ارتباطی که از قرن ‎۱۸ میلادی در ذهن روشنفکران قرینه گرا، متزلزل شده و بدین سان بذرهای الحادی را بر نسل امروز پاشیده که یادگار و میراث گذشته است قرینه گرایی، اعتقاد به عقلانیت یک امر، صرفا در پس پرده استدلال است و عقیده به خدا را فاقد گواه یا ادله کافی می داند. در مقابل این تفکر سه رویه وجود دارد: ‎۱- الهیات طبیعی که می کوشد تا عقلانیت باور دینی را از طریق استدلال ثابت کند. ‎۲- ایمان گرایی که در ضمن پذیرش ضرورت وجود قرینه در زمینه عقلانیت باور، به نبود دلیل کافی در اثبات خدا اذعان دارد. ‎۳- معرفت شناسی اصلاح شده که عقلانیت را به گونه ای غیر از استدلال خواهی، تفسیر می کند و بر پایه آرا پلنتینگا استوار است. مولف شقوق اول و دوم را مردود می داند و در طی دو بخش کتاب به اثبات گزینه سوم می پردازد. وی در بخش اول به نقد براهین الهیات طبیعی نشسته و مساله شر را به عنوان قرینه ای علیه خدا، اقامه می کند و در بخش دوم،دلایل خویش را بر پذیرش آراء پلنتینگا و نقدهای وارد بر قرینه گرایی ذکر می کند. و بدین سان تصویر جدیدی از عقلانیت ارائه می دهد. که نیازمند استدلال نیست. ما در این مختصر به ترجمه و نقد بخش اول کتاب به طور خاص و بیان فشرده ای از ترجمه و نقد بخش دوم می پردازیم. آنچه کلارک از کل بحث خود نتیجه می گیرد، پایه بودن باور خداست. او معتقد است که اشخاص، در رویارویی با استدلالها نتیجه ای را می پذیرند که با مبانی آن از قبل پذیرفته شده آنها هماهنگ است. به عبارت دیگر افراد در استدلال بر اثبات یا رد یک گزینه، بی طرفانه قضاوت نکرده و سعی در قبولاندن آن می کنند. بدین ترتیب برهان نسبی بوده و به اشخاص و پیش فرض آنها بتگی دارد کلارک در تایید نظر خود به هبراهینی استناد می کند که از مشهورترین براهین بوده و همچنان موافقان و مخالفانی دارد. وی این را دلیلی بر عدم قدرت برهان در اقناع همگان می داند. ما در این رساله درصدد بی نیاز نبودن باور خدا از استدلال و بیهوده نبودن آن بوده ایم و کوشیده ایم تا ثابت کنیم براهینی که کلارک به ذکر اشکالات آن می پردازد صرفا ناشی از نارسایی مفاهیم فلسفی غرب بوده و این مساله ایرادی به قدرت برهان در ارائه یک نتیجه یقینی وارد نمی کند. در نتیجه، استدلال بر وجود خدا نیز هیچ اشکالی ندارد و پایه بودن باور خدا آن گونه که کلارک معتقد است پذیرفتنی نیست. در قبال مساله شر نیز راه حلهایی ارائه می شود که نشان دهنده سازگاری وجود خدا با بحث شر است. مولف در پاسخ گویی به این مشکل از دفاعیه مبتنی بر اختیار پلنتیگا دفاع می کند لیکن با بررسی های انجام شده در این موضوع نارسایی دفاعیه پلنتینگا نیز روشن می شود. که کلارک از آن غفلت کرده است. آنچه ذکر شد تلاشی است که تحت عنوان مقدمه مترجم ارائه می شود و ادامه رساله،ترجمه صرف بخش اول کتاب بوده و در راستای امانت داری سعی در ارائه متنی سلیس و متناسب با توان مترجم، ضمن حفظ معنا و منظور مولف در نگارش متن بوده است. از آنجا که این کار، اولین قدم در مسیر ترجمه محقق و کارهای آغازین می باشد، حتما از کاستی هایی نیز برخوردار بوده است.

به عقیده نگارنده، پاسخ تمامی سوالاتی چون آیا خدای مجرد از ماده وجود دارد؟ آیا انسان دارای اختیار هست یا خیر؟ و آیا جهان پس از مرگ هم هست یا نه؟ را می توان با شناخت و کاویدن ابعاد وجودی انسان به دست آورد اساسا خداشناسی و پیامبرشناسی متکی و منوط به انسان شناسی (Anthropology) است اگر انسان بطور همه جانبه خصوصا جنبه روحی و روانی و عقلی کاویده شود، خواه و ناخواه در او امیالی و گرایشهایی و حالاتی دیده می شود که نمی توان آن را به جهان کور مادی ارجاع داد. دلیلش هم این است که هیچ فیزیکدان و شیمی دانی از وجود حالت خشم و عطوفت و عشق و زیبایی دوستی در قفلان ماده یا عنصر مادی خبر نداده است و این خود نشانگر این است که کانونی برای ارجاع این گونه حالات معنوی و مجحرد باید باشد چرا که مبدا این حالات بایستی خود دارای این حالات باشد و جهان مادی فاقد چنین کیفیاتی است و نکته دوم این که هدف از بیان تجربه دینی و ویژگیهای آن اثبات منطقی جهان ماوراء طبیعی نیست بلکه تنبه انسان معاصر درگیر با شک و تردید، به عالمی ماورای جهان حسی است و احتمال این که شاید عالمی در بطن و عمق این جهان حسی وجود داشته باشد، چنانچه نشانه های آن را در خودمان می یابیم. هدف از بحث تجربه دینی، اثبات منطقی وجود خدا و جهان ماوراء طبیعی نیست، بلکه تشویق انسان به همراهی با ذات بی نهایت خواه اوست، ذاتی که در خود تمایل و گرایشی به متعلق تجارب عرفانی و دینی می یابد، ولو به این معترف با واقف نباشد.

در این مقاله نظریه حق الطاعه بر اساس کتاب «نظریه حق الطاعه»، نوشته آقاى رضا اسلامى مورد نقد و بررسى قرار مى گیرد.در نوشتار حاضر ابتدا سعى شده پیش فرض هایى که ممکن است براى نظریه حق الطاعه در نظر گرفته شود مورد بررسى قرار گیرد و نظریه مطرح شده با این پیش فرض ها تطبیق داده شود تا سازگارى یا سازگار نبودن آن مشخص گردد.در بخش دیگر به بررسى ادله احتیاط عقلى و آثار مطرح شده براى نظریه حق الطاعه پرداخته شده و در پایان، اشکالات مطرح بر نظریه حق الطاعه و تالى فاسدهاى این نظریه بیان شده است.