جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیدهسخن درباره‌ی جاهلیت در واقع سخن از راه و روشی است که به زمانی مشخص محدود نیست زیرا جاهلیت تعبیری برای یک حالت (سرشت) اجتماعی است که می تواند در هر مکان و زمانی بروز کند و ویژگی‌ها و اهداف و معیارهای خاص خود را دارد، حقیقتی که قرآن کریم و سنت پیامبر (ص) و نیز پژوهش های محققان بر آن تاکید کرده است. قرآن کریم جاهلیت را در برابر دین و سنت، وخاستگاه آن را مخالف با اسلام دانسته است و تحقیقات پژوهشگران و محققان ماهیت آن را به عنوان یک حالت و نه گامه‌ای و مرحله‌ای زمانی قلمداد کرده است. اهمیت این موضوع بیشتر به خاطر غفلت بسیاری از انسانها به خصوص مسلمانان از این بیماری است و به ویژه آنکه جاهلیت مدرن و امروزی در جهان معاصر گسترش یافته و فراگیر شده است در این پژوهش، تلاش شده که علاوه بر آشنایی با مفهوم جهالت،بیشتر با جهالت امروزی که به جهالت مدرن تعبیر شده است آشنایی پیدا کرد.

ابن عربی به عنوان نماینده سنت عرفان اسلامی و هایدگر نماینده تفکر معاصر پرنفوذترین متفکرین در فرهنگ اسلام و فلسفه غرب هستند. پرسش از حقیقت انسان پرسش اصلی است که نقش رشته راهنما برای ورود به اندیشه های این دو متفکر و تحقیق در آراء انانرا ایفا نموده است. این پژوهش از دو منظر قابل تعمق و مداقه نظر است: نخست بررسی امکان گفتگوی دو فرهنگ در باب یک مسئله انسان معاصر، بررسی امکان مشارکت نماینده یک سنت فکری دوران غیر مدرن در پاسخ به پرسش اساسی در عالم معاصر. این پژوهش با تکیه بر روش تحلیل محتوا آثار و متون دو متفکر و شارحان آنها رامورد بررسی قرار داده و با توجه به اقتضائات تاریخی و شرایط فکری آنها پاسخهای دو متفکر به این پرسش را استخراج نموده است. هرجا امکان تقریب آراء و تالیف اندیشه ها و یافتن افقهای مشترک مورد تامل بوده بطور طبیعی نقش محقق و برداشتهای وی بیشتر شده است.

اين پژوهش، جستاري است نظري و عملي، ذهني و عيني، داده بنياد و توصيفي درباره رويدادهاي زباني. رويداد يعني آنچه روي مي دهد چه نسبتي مي تواند با زبان داشته باشد. بخشي از اين نسبت به تحليل ساخت رويداد در زبان معطوف/محدود گشته است. زنو وندلر با کمک زبان شناسان پیشین تلاش می کند تا انواع ساخت رویداد را به دست دهد و این امر موجب می شود تا نگاه واژگانی- معنایی به ساخت رویداد حاکم شود: نگاهی که بیشتر بر محمول تمرکز دارد . اما آن زمان که نحو جایگاه مهمی را در زبان شناسی می یابد، رویکرد نحوی بر ساخت رویداد حاکم می شود. و ازآن به بعد زبانشناسان به طور كلي بر اين امر اتفاق نظر دارند كه ساخت رويداد در زبان بسته به مشارك ها و محمول به كاررفته در يك گزاره است. نگاه نحوي به رويداد دربرگيرنده سه مدل است كه هر مدل به شيوه خود نمودار درختي رويداد را بازنمايي مي كند. بخش ديگر تحليل رويداد توسط آنها درباره رويدادهاي متحرك است. رويدادي كه در آن جسمي در يك مسير به روش خاصي و بر روي يك زمينه حركت مي كند و روي دادي روي مي دهد و اين تحليل، يك رده شناسي از زبان به دست مي دهد. اين نوع نگرش به زبان محصول تلاش چندين ساله زبان شناسان براي سياست زدايي از حيطه علم زبانشناسي بوده است : سياست به مثابه امر منتقد وضعيت. اين نوع زبانشناسي هميشه زبان را به عنوان« پديده اي منتظر» به ما عرضه مي كند. تحليل هاي وا‍ژگاني، معنايي و نحويِ زبانشناسان همگي زبان را يك سوژه/ابژه منتظر پنداشته اند: گزاره اي كه تلاش مي كند رويداد روي داده را بازنمايي كند. این نوشته بر آن است تا رویداد زبانی را به طرزی رادیکال – یعنی ریشه ای- بررسی کرده و سه نوع از آن را معرفی کند: رویداد زبانی، رویداد زبانی جهان-محرف و رخداد زبانی. که هر یک به شیوه ای با مفهوم رویداد زبانی درارتباط است

این پژوهش می خواهد در خلا تحقیقی مستقل و جامع به زبان فارسی ، فهم درست از اخلاق باور مبتنی بر تبیین مفاهیم مرتبط در قرآن کریم ارائه کند. کتابها و مقاله های متعددی در نقد و دفاع از اخلاق باور به نگارش درآمده که نقدها در سه دسته نقد مبانی ، نقد روش –فرآیند استدلال و نقد بر نتایج جای می گیرد. بعضی از این نقدها که در جهت ایمان گرایی و خرد گریزی باورهای دینی یا کم مهری به گوهر قدسی عقل و نیز از نگاه درون دینی مسیحی است مقبول نمی افتد ، اما عقلانیت حداکثری کلیفورد که شامل همه باورهای جزئی و ساده می شود. و اینکه همه باورها دینی باید مستقیما از عقل و استدلال عقلی باشد و برای همگان اثبات شده باشد نیز امری بی مبنا و فوق طاقت و غیر عملی است. آنچه از بیان ایشان وجه اشتراک است با مبانی قرآن کریم همانا تقبیح پذیرش کورکورانه رسم و رسوم و اعتقادات پدران و پیشینیان یک جامعه است. نگاه تحقیقی به اصول دین در دین اسلام و مذهب شیعه مورد تاکید بوده است، در این مورد رویکردی که کلیفورد به نقد خودزودباوری دارد نمونه ای از این اشتراک است . آنچه کار این تحقیق را خاص می کند نگاه به درون قرآن کریم حول این موضوع است، بررسی تعریف باور و معادل گرفتن آن با اعتقاد و ایمان گرایی . باور در این جا فقط به معنای اندیشه ی عام نیست بلکه منظور اعتقادات و ایمان فرد و یقینیات فرد است ، مسائلی که فرد برای خود پیش فرض می گیرد که غالبا از طرف محیط او، کشور او، فرهنگ و دین مردمو خانواده اش به او القاء می شود. آنچه ما به عنوان یک عبارت پیشنهادی بجای « اخلاق باور » طرح می کنیم : « ایمان گرایی اخلاقی » یا « ایمان اخلاقی » یا « اخلاق ایمان » است. آنچه نگاه پیش فرض دین به طور عام و قرآن به طور خاص را از نگاه غربی و کلیفورد متمایز و بعضا در تضاد می کند این است که نگاه کلیفورد برون دینی است و اینکه اخلاق را در جایگاه ی بالاتر از دین و هر فکر و اعتقاد و رسومی قرار می دهد ولی دین ، اخلاق را به صورت فضایل اخلاقی و اخلاق عملی می بیند و در نتیجه ذیل و زیرمجموعه دین و خداوند و مفاهیم در راستای آن قرار می دهد.

این تحقیق بارویکرد نظری در پی مقایسه انسان شناسی فوکو ومطهری ودلالت های تربیتی آن در اهداف تعلیم وتربیتاست. حاصل آنکه انسان شناسی فوکو برقدرت متمرکز است وبه انسان نگاهی از بیرون دارد به همین جهت به ماهیت انسان کاری ندارد.اخلاق فوکویی اخلاقی تجربی ونتیجه گراست که رسیدن به سلامت فردی و زیبایی درونی غلیت وآرمان نهایی آن است.فوکو به عنوان فیلسوف پست مدرن مخالف جهان شمولی وقائده گرا بودن عقل است به زعم وی تکیه زیاد بر عقل اقتدار در پی دارد در تربیت اخلاقی مورد نظر فوکو مهم فرد فرد انسان ها هستند و هدف رسیدن به نتیجه مطلوب وخوشایند است.در حالیکه در نظر مطهری امسان کامل،انسانی است که تمام ارزش های انسانی به طور هماهنگ و متوازن دراو رشد یابد. مطهری دیدگاه خویش را بر اساس آموزه های اسلام اینگونه بیان میکند که انسان برای تحول درونی خویش باید بخواهد واین خواست محقق نیست مگرآنکه در درونش انگیزه ای برای ارده ی وجود داشته باشد. از نظر مطهری هر یک از نظام های تربیتی اهداف خاصی را مدنظر دارند وهمه فعالیت های خود را برای تحقق آنها مصروف میدارند.کلید واژه ها: انسان شناسی،اهداف تربیت،فوکو،مطهری

هدف این پژوهش مقایسه مولّفه‌های ارزش‌شناسی و انسان‌شناسی حکمت متعالیه ملاصدرا با اگزیستانسیالیسم الهی (کی‌یرکگارد ، یاسپرسو مارسل ) می‌باشد. حوزه معرفتی فلسفه تعلیم و تربیت فارغ از تعاریف بسیار گوناگونی که درباره آن وجود دارد، از دو منظر کلّی قابل بررسی است. از منظر اوّل، این حوزه معرفتی به مثابه قلمروی در طرح دیدگاه‌ها و نظریات فلسفی درباره ارزش و انسان محسوب می‌شود که سابقه‌ای به اندازه تاریخ تفکّرات بشری دارد. و منظر دوّم، می‌توان با مقایسه مولّفه-های ارزش‌شناسی و انسان‌شناسی حکت متعالیه ملاصدرا و اگزیستانسیالیسم الهی به وفاق‌ها، شباهت‌ها، تأثیر گذاری و تأثیر پذیری از یکدیگر پی برد. این پژوهش روش اسنادی_ تحلیلی می‌باشد. برای جمع آوری داده‌ها از روش سند کاوی استفاده شده است. برای این منظور به کتاب‌ها، مدارک، اسناد، پایگاه‌ها و مقالات و پژوهش‌هایی که به دیدگاه ملاصدرا و اگزیستانسیالیسم الهی پرداخته‌اند، مراجعه شده است. در تحلیل داده‌ها از روش توصیفی_ تحلیلی استفاده شده است. ملاصدرا درباره ارزش‌ها می‌گوید: ارزش‌ها با زوج محمول‌های حسن و قبیح، خیر و شر، مصلحت و مفسده، حق و باطل و طیب و خبیث و مانند این‌ها شناخته می‌شوند. منشأ ارزش‌ها در کمالات وجودی فرد، سیر تکاملی نفس و کمالات اولی می‌باشد. آزادی و حرّیت، عشق و تزکیه نفس. این ارزش‌ها خاصّ انسان و زمینه قرب الهی هستند. اگزیستانسیالیست‌های الهی معتقدند ارزش‌ها را انسان با انتخاب‌هایش خلق و آفرینش می‌کند. و هیچ ارزش ثابتی در دنیا وجود ندارد. ارزش‌هایی مانند ایمان به خداوند، ارتباط، آزادی، اختیار، تفرّد، مسئوولیت، کرامت و عشق در بین آن‌ها دارای اهمیّت می‌باشد. درباره انسان ملاصدرا می‌گوید: مقام انسان فراتر از مقام سایر موجودات، حتّی ملائکه است (اشرف مخلوقات بودن). هر چند صدرا معتقد به وحدت نفس و جسم است . جسم را مرتبه نازله نفس می‌داند ولی در نهایت به ثنویّت اعلی و ادنی درباره نفس می‌رسد. صدرا هویّت انسان را پسینی نه پیشینی می‌داند و معتقد است انسان خود باید سرنوشت خویش را بسازد. اگزیستانسیالیست‌های الهی معتقدند، تنها انسان است که از وجود برخوردار می‌باشد و باید تلاش کند که هستی دار گردد. انسان نباید خود را در این دنیا به امور بی فایده مشغول سازد. انسان باید از مرحله داشتن به بودن برسد. و در این راه ارتباط با دیگران در جهت هستی دار شدن از اهمیّت بیشتر برخوردار است. آنها معتقدند انسان‌ها در این جهان با وضعیت‌هایی روبه‌رو هستند و گریزی از آنها نیست، زلزله، سیل، مرگ، و... در مورد مرگ اعتقاد دارند که با مرگ افق تازه‌ای به روی انسان گشوده می‌شود و انسان فنا ناپذیر است.

علویان سوریه به‌دلیل موقعیت سیاسی و اعتقادی از حساس‌ترین جوامع اسلامی به‌شمار می‌روند و گروه‌های زیادی از قبیل اهل‌سنت و وهابیت سعی در نفوذ میان ایشان نموده‌اند. لکن به‌سبب قرابت اعتقادی که با تشیع دارند، به شیعیان نزدیک‌تر هستند. براین اساس شناخت اندیشه‌های کلامی-اعتقادی آنان و شناسایی موارد افتراق یا اتحاد ایشان با امامیه، از مسائل مهم جهان تشیع محسوب می‌گردد. تلاش در جلب نظر علویان و همراه‌ نمودن ایشان با شیعیان اثناعشری، آنان را از گرداب تنهایی و بی‌هویتی و از اتهاماتی که قرن‌ها دامن‌گیر ایشان گردیده، رهایی می‌بخشد. نگارنده درپی این ضرورت، با تأکید و توجه بر آراء علامه سیدمرتضی عسکری - متکلم معاصر شیعی- و محمد علی اِسبر- اندیشمند معاصر علوی سوری- اصول اعتقادی علویان سوریه که همان اصول دین و مذهب است، را مورد بررسی و تفحص قرار داده و سپس درخصوص باورهای مذهبی علویان سوریه داوری نموده است.

از دیدگاه اسلام، انسان از کرامت و شرافت ویژه‌ای برخوردار است. کرامت انسان به لحاظ انسان‌شناختی، بر یک سری مبانی استوار است که از حیثیت والای انسان در هستی حکایت می‌کند. انسان کریم در اسلام برترین مخلوق خداوند معرفی شده است مخلوقی که به جهت داشتن روح الهی، خرد و برخورداری از نعمت‌های مادی ومعنوی، در جهت قرب الهی سیر می‌کند. انسانِ با شرافت و کرامت، در این سیر به هدف والا می‌اندیشد؛ خود را اسیر دنیای محدود و فانی نمی‌سازد؛ اکتفا به لذت‌های وهمی را ظلم به رسالت انسانی خویش می‌داند و از هرگونه غرور و خودخواهی می‌گریزد؛ همت خویش را با ارزش‌های الهی همگون نموده و کرامتی بالاتر از کرامت ذاتی یعنی کرامت ارزشی را کسب می‌کند. اما حقوق بشر غرب، مبانی متفاوتی با آنچه برای کرامت انسان از دیدگاه اسلام دارد را تعریف می‌کند. در مبانی حقوق بشر غرب، که زیر بنای فکری آن را اندیشه‌هایی از قبیل اومانیسم، حقوق طبیعی، پوزیتویسم و پراگماتیسم، تشکیل می‌دهد؛ همه انسان‌ها به واسطه قدرت عقل و اختیاری که دارند، از یک نوع کرامت ذاتی و سلب نشدنی برخوردارند. انسان در اندیشه غرب موجودی مستقل، متکی ‌به‌خود و دارای موجودیتی از آنِ خود تلقی شده است که به هیچ قدرتی وابسته نبوده و از هیچ نیروی مافوق استمداد نمی‌جوید. در این پایان نامه، ضمن بررسی مبانی انسان شناختی کرامت انسان، به ارزیابی مبانی حقوق بشر غرب می‌پردازیم که براساس دیدگاه اسلام، مبانی همچون اومانیسم، پوزیتویسم و پراگماتیسم که مبنای فرهنگ غرب در حقوق بشر شده است، مورد نقد قرار می‌گیرد.

همه انسانها در تمامی ادوار طالب سعادت بوده و هستند و برای دستیابی به آن تلاش می کنند و این مسأله امری فطری در زندگی بشر است. در شریعت و دین مبین اسلام و به تبع آن از دیدگاه شهید مطهری، سعادت بشر در گرو شناخت نفس و آگاهی از خویشتن و فطرت الهی است که برای شناخت آن لازم است دستورات الهی، انبیاء و اولیاء را خط مشی قرار داد تا بتوان به مقاماتی دست یافت. فطرتی که با ویژگی هایش موجب تمایز انسان با سایر حیوانات گردیده است و تربیتی که همراه با رعایت اصول فطری باشد منجر به کمال انسانی خواهد شد. از سوی دیگر برای این رشد و کمال شخصیت انسانی نیاز به مطالعه رفتارهای انسان در علوم روانشناسی است که از دیدگاه یونگ با توجه به کنترل رفتارها و بررسی آنها جهت زندگی اجتماعی و دستیابی به ریشه های عمیق و لایه های فطرت موجود در وجود آدمی می توان برای تعالی انسان که همان فردیت یافتگی یا تفرد نام دارد تلاش کرد.

در این پژوهش ویژگی های انسان سالم از دیدگاه انسان گرایی و قرآن مورد بررسی قرار گرفته است. شیوه کار به این صورت است که ابتدا از طریق مطالعه و فیش برداری از کتب مرتبط با موضوع، اطلاعات و مطالب لازم در فصل دوم به نگارش در آمد. سپس براساس روش تحلیل محتوا مطالب مربوط به ویژگی های انسان سالم جمع آوری و به تایید متخصصین هر دو دیدگاه رسید. مطالب تأیید شده، در هر دو دیدگاه به عنوان افق انسان گرایی و قرآن در نظر گرفته شدند و افق سوم که افق محقق است بر مبنای امتزاج دو افق دیگر مشخص و تبیین شد.بر اساس امتزاج دو افق، از نظر پژوهشگر انسان سالم دارای ویژگی های زیر است:1. علاوه بر تکیه بر عینیت، به عالم غیب و مصادیق آن نیز اعتقاد دارد. 2.به خاطر بهره مندی از یک پشتوانه قوی اعتقادی و عقلی در زندگی خود احساس امنیت دارد. 3.در برابر تأخیر در ارضاء نیازهایش چه آنها که از کنترلش خارج است، و چه آنها که اختیاری و در جهت اطاعت از پروردگار و ریاضت شرعی است، صبور است، و هیجانات خود را کنترل می کند. 4.معتقد است، زندگی او محدود به همین دنیا نیست، و بعد از مرگ در جهانی دیگر پروردگارش را ملاقات می کند، و به زندگی خود ادامه می دهد. 5.از یک هماهنگی وجودی برخوردار است، بین اعتقاد، فکر و کلامش با عملش هماهنگی وجود دارد. 6.در زندگیش دارای یک هدف اصلی است که تمام اهداف فرعی و اعمال گوناگونش در راستای آن هدف است. 7.از تمام امکانات مادی و معنوی خود، بدون چشم داشت در راه آرمانش و کمک به مردم هزینه می کند. 8.در راه رسیدن به اهدافشو حل مشکلاتش انسانی فعال، خلاق و انعطاف پذیر است. 9.از آزادیش در انتخاب آگاه است، لذا از این فرصت استفاده می کند و انتخاب صحیح و آگاهانه ای انجام می دهد. 10.توانایی درک، پذیرش و هماهنگی با حقیقت را دارد. او اهل تفکر و تعقل است. 11.دارای روحیه قدردانی است او در برابر خداوند به خاطر نعمتهایش شاکر است و از بندگان او نیز به خاطر یاریشان تشکر می کند. 12.اگر مرتکب خطا شود، پشیمان می گردد، بازگشت می نماید، خطایش را ترک می کند و آن را جبران مینماید. 13.نسبت به خدا و بندگان صالحش محبت دارد و از دستورات الهی پیروی می کند. 14.در زندگی خود هدف دارد، لذا خود را درگیر کارهای بیهوده و بی هدف نمی نماید.15. انسانی وارسته است، خود را از بند آنچه که او را از رسیدن به حقیقتش باز می دارد می رهاند.