جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از اساسی‌ترین مسائل مشترک در همه ادیان و مکاتب، به خصوص مکاتب الهی، مفهوم خداوند، اوصاف و ویژگی‌ها و چگونگی ارتباط او با جهان و انسان است. بر این اساس در این پژوهش مفهوم متعالی خدا در عرفان اسلامی و آیین زرتشت به عنوان یکی از کهن‌ترین ادیان الهی مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است. فصل اول این پایان نامه شامل کلیات و همچنین مروری بر تحقیقات در زمینه موضوع مورد بحث می‌باشد. در بخش مبانی نظری به مواردی از قبیل عرفان اسلامی، دین زرتشت، سیر تحول مفهوم خدا ... اشاره شده است. در ادامه و در فصل‌های جداگانه مباحث مرتبط در این دو مکتب به تفصیل مورد کاوش قرار گرفته است که مباحثی همچون ذات خداوند، اسماء و صفات، مراتب هستی، بحث توحید و مراتب آن،... و رابطه خدا با جهان و انسان را تشکیل می‌دهد. و در نهایت به مقایسه و مقارنه این دو مکتب بر اساس نسبت‌های قیاس‌پذیر پرداخته شده است.

بحث از تربيت و شخصيت آدمي، از مباحث اساسي همه‌ي مکاتب و شاخه‌هاي علوم‌انساني بوده و همانند هر فعاليت ارادي ديگر انسان، هدفي را دنبال مي‌کند و هدفداري تعليم و تربيت، از هدفداري نظام آفرينش و نوع جهان‌بيني، انسان‌شناسي و مباني پذيرفته شده يک مکتب تربيتي جدا نيست؛ يعني هر مکتبي با توجه به مباني اعتقادي خود، از تربيت انسان، هدف خاصي را دنبال خواهد کرد. از اين رو مکاتب دنيوي در امر تربيت و روش‌هاي تربيتي به تشتت آراء و عقايد و سرانجام به بن‌بست رسيدند، زيراهيچ‌کدام خالي از نقص نبوده و بعضاً اثرات جبران‌ناپذيري بر پيکره تعليم و تربيت وارد ساختند. اما در جهان اسلام اين جريان به گونه‌اي ديگر راه پيموده، زيرا در اديان و بالاخص دين مبين اسلام طراحي نظام صحيح و جامعي براي تعليم و تربيت انسان، تنها از ناحيه وحي، برنامه‌ريزي شده است و اين الگوهاي برتر تربيتي در کتبي چون نهج‌البلاغه مشهود است. بر اين اساس رساله-حاضرتحت‌عنوان،"بررسي روش‌هاي تربيت فرزندان از ديدگاه نهج‌البلاغه در مقايسه با روش‌هاي تربيتي از منظر مکتب رئاليسم"، با هدف بررسي روش‌هاي تربيتي کتاب ارزشمند نهج‌البلاغه و ديدگاه‌هاي مکتب رئاليسم" و بيان وجوه اشتراک و افتراق آنها، با روش تحليل محتواي‌کيفي و تطبيقي، از نوع مطالعه کتابخانه‌اي به نگارش درآمده است. تحليل‌هاي تطبيقي اين تحقيق نشان داد:1-

در این تحقیق برآنیم تا تفسیری تطبیقی از سوره کهف(آیات 1 تا 59) از روایات موجود فریقین در ذیل آیات ارائه دهیم و هدف از آن روشن نمودن نقاط اختلاف و اشتراک بین دو گروه می‌باشد تا معین گردد کدامین مذهب به مباحث معرفت‌شناختی بیشتر پرداخته است.برای این کار علاوه بر منابع مهم فریقین در تفسیر، چه تفاسیر اجتهادی و چه تفاسیر روایی بیشترین بهره را از تفسیر نورالثقلین در روایات شیعه و تفسیر الدرالمنثور در روایات اهل سنت برده‌ایم. همچنین از بسیاری کتب دیگر که ما را در ارائه هر چه بهتر بحث یاری می‌کردند استفاده شده است.تحقیق مورد بحث شامل پنج فصل می‌باشد که فصل اول بیانگر کلیات مورد بحث در تحقیق است، در فصل دوم به تفسیر روایی آیات پرداخته شده است، فصل سوم کار گونه-شناسی روایات را بر عهده دارد تا روشن گردد کدام گونه روایی بیشترین مورد را به خود اختصاص داده است و در فصل چهارم آسیب‌های موجود در روایات شناسایی شده و سعی بر این بوده تا آسیب‌ها به نوعی برطرف گردد و در انتها آموزه‌های هدایتی که از آین آیات به دست می‌آید بیان شده است معارفی که بیشتر درباره مسائل اعتقادی از جمله توحید و معاد می‌باشد.

آنچه‌ این پژوهش بدان می‌پردازد، تطبیق دو اثر سترگ اخلاقی، یعنی تهذیب‌الاخلاق و جامع‌السعادات است که هرکدام ترجمان فکری مرحوم مسکویه و مرحوم نراقی است. مرحوم مسکویه (م 421ق) در کمال اختصار ضمن بیان مبادی و مبانی اخلاق، با رویکرد نظری، آموزه‌های اخلاقی را با محوریت سعادت آدمی، بیان کرده‌اند و در هماهنگی اخلاق یونانی با دین حنیف، بسیار موفق بوده‌اند. ایشان به سبک حکمای یونان، بویژه ارسطو، با تقسم نفس به قوای سه‌گانه، اعتدال در تمامی قوا را ملاک فضیلت دانسته‌اند و رذیلت را در انحراف از نقطه اعتدال، خصوصا دو طرف افراط و تفریط دانسته‌اند. مسکویه بر انس و الفت اجتماعی نیز تاکید بسیار دارند و تا امروز اخلاق نویسان مقهور سبک ایشانند.مرحوم نراقی(م 1209ق) نیز در سبک اخلاقی، مباحث مسکویه را پرورش و تعقیب کرده‌اند جز آنکه ‌ایشان امتیازات دیگر مکاتب اخلاقی را نیز در جامع السعادات گرد آورده‌اند و همانسان که مسکویه بنیانگذار اخلاق‌نویسان صاحب سبک در اسلامند، نراقی نیز آخرین حلقه ‌این سلسله می‌باشند و نظر به ‌اینکه امتیازات تمام مکاتب و مهمتر از آن راه‌گشایی‌های مکتب روایات را به مدد گرفته‌اند، جامع السعادات، جامع‌ترین، مفصل‌ترین و متقن‌ترین و موثرترین کتابی است که با چاشنی پند و روحیه تقوای مولف، به کام خوانندگان، گوارا می‌شود.رویکرد مسکویه عقلی و رویکرد نراقی، تلفیقی است و استدلال مسکویه کاملا برهانی است ولی مرحوم نراقی، از شریعت و عرفان و اندرز نیز بهره جسته‌اند. مباحث مربوط به اخلاق بندگی و دینی و نوع سبک درمان برخی بیماریهای روحی، تقسیم بندی نوین قوای نفس و دیگر مباحث خرد و کلان که از تلفیقی بودن جامع السعادات و عقلی بودن تهذیب سرچشمه می‌گیرد، از تفاوتهای این دو اثر است.نظر به ‌ایراداتی که بر قانون اعتدال وارد است، بنیان این دو اثر، استحکام خود را از دست داده و باید طرحی نو در انداخت. روش تحقیق در این پژوهش، به صورت کتابخانه‌ای است.

هر مکتبی به تناسب مبانی اعتقادی خود انسان را در کامل‌ترین صورت معرفی می‌کند که به حالت اسطوره‌ای می‌تواند نمادی از آن مکتب و اسوه‌ای برای پیروانش باشد. از دیدگاه اهل مذهب صورت کامل نوع انسان، انسانی است که به ارزش‌های الهی گره خورده و آیینه تمام نمایی از فعلیت ارزش‌های است که خداوند در وجود او به ودیعه نهاده است چنین انسانی سعادتمند دنیا و آخرت و مورد رضایت خداوند است. در عبارتی مختصر می‌توان گفت که بهترین بیان را در این مورد خداوند متعال در قرآن فرموده و انسان را مسجود تمام کائنات معرفی کرده است و دیگران نیز با تأسی و الهام از قرآن کریم انسان کامل را توضیح داده‌اند. مثلا: در نهج‌البلاغه انسان کامل، کامل‌ترین تجلّی عینی حق تعالی بوده و از این روی آینه تمام نمای جمال و جلال خداوندی و لاجرم واسطه در آفرینش امری و خلقی است. بدین جهت شناخت انسان کامل برای شناخت هستی و هستی آفرین لازم و بلکه واجب است. هم‌چنین مولوی نیز در اثر عظیم خود مثنوی معنوی در جستجوی انسان کامل است و در جای جای کتابش ویژگی انسان کامل را مطرح می‌کند و گاه در قالب داستان‌هایی سیمای او را می‌نمایاند. او معتقد است انسان کامل مظهر حقّ و صاحب الهام است، او اسرافیل وقت و سیمرغی است که سایه‌ای به عظمت کوه قاف دارد. پس در این‌جا در حد مجال، به بررسی تطبیقی و تحلیلی کلام حضرت علی (ع) همراه با گفتارهای مولوی در خصوص انسان کامل و ویژ‌گی‌های آن پرداخته‌ایم.

از جمله مسائلی که در تاریخ پر فراز و نشیب بشر از چالش‌های همگانی و همه جایی بوده است اندیشه‌ی نجات و رسیدن به امنیت و آرامش در آخرالزمان بوده است، در بیشتر ادیان الهی مانند اسلام و مسیحیت با این اندیشه مواجه می‌شویم.در این میان نقش کتاب مکاشفات یوحنا، در پرداختن به دور نمایی از آینده جهان و ویژگی‌های آن از جایگاه ویژه ای برخوردار است. حال با بررسی و تبیین محتوای مکاشفات یوحنا و مقایسه‌ی آن با آیات قرآن کریم و روایات امامیه در مورد آخرالزمان می‌توان شباهت‌های زیادی را بین آنها مشاهده کرد، که این تشابهات، زمینه ای مناسب برای مقایسه‌ی دو دیدگاه می‌باشد، از جمله می‌توان به مباحث مشترکی مانند، ظهور و بروز پدیده‌های کیهانی و انسانی در آخرالزمان، ظهور مصلح و منجی، حکومت صالحان، خارج کردن شیطان از صحنه، شکست و نابودی نیروهای شرور، زندگی همراه با امنیت و آرامش اشاره کرد، صدور روایات فرجام شناسانه از یک منبع غیبی واحد و ابلاغ آنها بر پیامبران و مخاطبان خاص در ادیان آسمانی، باعث شده که بسیاری از این پیام‌های غیبی که در اصول معرفت و ارکان شریعت از همسانی و هم سخنی برخوردارند با همت پیروان ادیان الهی با گذشت زمان دستخوش تغییر جدی نگردیده و شکل کلی خود را حفظ کنند، در برخی موارد، که تفاوت‌های جزئی و اختلافات فرعی دیده می‌شود، این تمایزات ناشی از فرهنگ، اعتقادات و درک و فهم مخاطبان و مقتضیات زمان و مکان صدور، تصحیف و تحریف برخی از متون می‌باشد، در این بین آیات قرآن کریم و روایات امامیه به عنوان منابع متأخر و مکمل در سیر نزول معارف آخرت شناسی از جامعیت بیشتری برخوردار است.واژگان کلیدی: آخرالزمان، یوحنا، قرآن، شیعه، مکاشفه

عشق ودیعه ای الهی است که در وجود انسان نهاده شده و با ذات فطرت وی عجین شده و انسان پیوسته به دنبال معبود و معشوق حقیقی بوده است. از همین رو مولانا می گوید: ناف ما بر مهر او ببریده اند عشق راه رسیدن انسان برای رسیدن به سعادت و کمال را میسر می سازد و در حقیقت خداوند آدمی را خلق کرده تا عاشق باشد و تفاوت انسان با فرشته در این است که فرشته از درک عشق عاجز است و عشق خاص انسان است و از روز ازل در وجود او نهاده شده است.عشق و خواستگاه آن، از مباحث بسیار جالبی است که در تمام مکتب های عرفانی و مشرب های ذوقی از آن صحبت شده است. «عشق»، «محبت» و«هوی » کلماتی هستند که ما در زبان عربی و فارسی برای بیان اشتیاق شدید به کار می‌بریم. کلمه‌ی «عشق» در ادبیات عربی و فارسی دارای اهمیت بسیاری است. «اروس» نزد یونانیان باستان خدای عشق بوده، اما نزد افلاطون «اروس» تجسم عشق به فرزانگی است. افلاطون از مهم ترین فیلسوفانی است که درباره‌ی عشق سخن می گوید. دیدگاه وی در باب عشق که به عشق افلاطونی معروف شده است از قوی ترین و ماندگارترین نگرش های عرفانی، فلسفی در باب عشق است. به نظر افلاطون «اروس» در روح انسان نفوذ کرده حسرت کمال را در او ایجاد می‌کند. وی در« مهمانی» صعود پله پله از امور جسمانی به روحانی را بیان می‌کند. عشق واسطه ای است که در این صعود عاشق را از مراحل پست به مراحل والا هدایت و تربیت می‌کند. غایت این راه وصول به زیبایی فی نفسه است . افلاطون در «فایدروس» عشق را از اقسام چهارگانه جنون الهی برمی‌شمارد و معتقد است تنها جنون عشق است که ما را به موطن ملکوتی و آسمانی‌مان باز‌می‌گرداند.هر که هوایی نپخت یا به فراقی نسوخت آخر عمر از جهان چون برود خام رفت(سعدی،1377: 128)سعدی نیز مانند افلاطون از این جهان خاکی با همه‌ی کمبودها و نارسایی‌ها و زشتی و زیبایی‌های ناپایدار آن آغاز می‌کند تا به ملکوت ایده‌ها یا مُثل آسمانی جاوید برسد. عشق او از مخلوق آغاز می‌شود، اما سرانجام به خالق می‌رسد. در نظر سعدی عشق شرف آدمی است. عشق او بازیچه‌ی هوا و هوس نیست. امری بسیار جدی است. عشق پاک و عشق تمامی است که برای مطلوب از وجود می‌گذرد و خود را برای او می‌خواهد نه او را برای خود. افلاطون نیز عشق جسمانی را تقبیح می‌کند و معتقد است که عاشق پست، بدن را بیش از روح دوست دارد. در نظر وی همانند سعدی، عشق که جانمایه‌ی شعر است اگر وسیله‌ای برای تربیت و اخلاق تلقی نشود متضمن کمالی نخواهد بود. شیخ عشق را نه یک تجلی غریزه در دوران جوانی بلکه یک مسیرکمال و تکامل در تمام مدارج زندگانی تلقی می‌کند. شیخ شیرین سخن، نظر در رخ خوبان را حلال شمرده بر آن است که :نه حرام است در رخ تــو نظر

دعا در سراسر تمدن بشری از بدو خلقت تاکنون و در تمام ادیان توحیدی و فرهنگهای ملل مختلف، یکی از ابزار ارتباطی با خداوند متعال و نوعی معراج روحی و معنوی برای فرد مومن به شمار می‌رود.موضوع مورد تحقیق در این پایان‌نامه، بررسی مقایسه‌ای «دعا» در نهج البلاغه و مثنوی معنوی است و دستاورد نهایی تحقیق حاضر، آن است که اهمیت دعا را با رویکرد عرفانی مورد بررسی قرار داده و این نکته را خاطرنشان سازد که انسان وقتی در هنگام دعا از مرتب? تعامل با خدایتعالی می‌گذرد و تنها خدا را در دعاهایش طلب می‌کند، در حقیقت، تجلی نور الهی را در خود می‌یابد و این تابش انوار الهی است که وجود انسان را فرا می‌گیرد. هدف از تدوین این پایان‌نامه، استخراج مبانی و جایگاه و اهداف و زمینه‌ها و عوامل تحقق دعا و بیان شرایط و موانع اجابت و آثار و ثمرات دعا در نهج البلاغه و مثنوی معنوی و بررسی مقایسه‌ای موضوع یادشده در این دو منبع بوده است تا از رهگذر آن با نگاهی تقریبا نو و قابل توجه، اثری جدید به مخاطبان از اقشار مختلف عرضه گردد. از جمله شرایط اجابت دعا، اخلاص در دعا و توجه کامل به ذات مقدس حضرت حق و امید به اجابت خواسته و مراعات آداب ظاهری در هنگام دعا کردن و از موانع استجابت نیز، عدم رعایت آداب دعا و یا تنافی با سنتهای آفرینش و عدم مصلحت و ... می‌باشد.از آثار مهم دعا نیز می‌توان به این مورد اشاره نمود که دعا عاملی برای صیقل جان و آرامش روح است که به واسط? آن، رابط? بین انسان و خالق هستی به خوبی برقرار می‌‌شود. همچنین دعا موجب جلب رحمت الهی و مغفرت و بخشایش خداوندی می‌گردد. سعادت، کامیابی، فلاح و رستگاری، عاقبت بخیری، فرزند صالح، روزی (مادی و معنوی)، تندرستی و عافیت، خیر و برکت و توفیق طاعت و ترک گناه نیز از جمله دیگر آثار مادی و معنوی دعاست.کلید واژه‌ها: دعا، خدا، انسان، اجابت، معبود، رابطه، نهج البلاغه، مثنوی معنوی.

موضوع آخرت‌شناسی در اسلام مخصوصاً نهج‌البلاغه و دین یهود از جایگاه ویژه و موقعیت ممتازی برخوردار است.در این تألیف به کمک خدا سعی کرده‌ام به شناخت آخرت از دیدگاه درخشان‌ترین و برجسته‌ترین چهره اسلامی بعد از پیامبر اسلام یعنی علی‌بن ابیطالب و مقایسه آن با دین یهود بپردازم. سعی کرده‌ام با توصیه اساتید محترم، آراء و نظریات بیان شده با مراجعه به منابع قدیمی تاریخی ارائه شود و حالت تطبیق با دین یهود داشته باشد.امام علی(ع) در خطبه‌ها و سخنان خود به آخرت و به ضرورت موضوع آخرت و شناخت ویژگی‌های آن بسیار زیاد توجه داشته‌اند و همچنین به بررسی تک تک جزئیات آن پرداخته‌اند. اما دانشمندان و متفکران دین یهود که بازآراء و نظراتشان با همدیگر اختلاف دارد، سعی کرده‌اند به قدر وسع گره‌ای از کار فروبسته این مسأله بگشایند و به این پرسش مهم و سرنوشت ساز پاسخ دهند که آیا واقعاً از پس امروز، فردایی در کار هست یا نه؟ هر چند اعتقاد به این مسأله یکی از اصول عقاید دین آنهاست اما نسبت به دین اسلام، از جزئیات کمتری برخوردار است.

مجموعه ی پیش رو در پنج فصل گرد آوری شده است. فصل اول شامل کلیات تحقیق می باشد که در آن ابتدا به بیان مسئله پرداخته می شود. وبر در مطالعه تطبیقی خود بین ادیان مختلف، به جهت مقایسه آنها با آیین پروتستان در رابطه با روح سرمایه داری، زمانی که اسلام را مورد بررسی قرار می دهد اعلام می کند که این ویژگی وراثتی یا پاتریمونیال نهاد های سیاسی مسلمانان بود که مانع ظهور پیش شرط های سرمایه داری گردیده و این در حالی است که این تطبیق با مولفه های اخلاق اقتصادی که در پروتستانتیسم تشخیص داده، همخوانی ندارد. به عبارتی تفسیر وبر ازاسلام، با حکم ویژه او درباره کالوین گرایی که وی اولین بار در اخلاق پروتستانی و روح سرمایه داری آن را بیان کرد، ارتباط بسیار ضعیفی دارد. از طرفی هیچ اشاره ای به مذهب تشیع به عنوان شاخه ای از اسلام نکرده است.پرسش علمی تحقیق حاضر عبارت است از اینکه: اخلاق اقتصادی موجود در پروتستانتیسم تا چه اندازه با اخلاق اقتصادی مذهب شیعه قابل مقایسه می باشد؟ اصطلاح روش تطبیقی در علوم اجتماعی برای اشاره به نوع خاصی از مقایسه به کار گرفته می‌شود و به تفاوت‌ها و شباهت‌های بین جوامع علاقه‌مند است. بر این اساس هفت شاخص از تز اخلاق پروتستانی ماکس وبر استخراج گردیده و به عنوان مبنای مقایسه اخلاق اقتصادی در مذاهب پروتستانتیسم و تشیع مورد استفاده قرار گرفته است.این شاخص ها عبارتند از: 1- تاکید بر کار و تلاش به عنوان یک ارزش، 2- پرهیز از تجمل گرایی، 3- صرفه جویی، 4- ارزشمند بودن وقت، 5- راستگویی، 6- مخالفت با ثروت اندوزی راکد (گنج اندوزی)، 7- عدم اعتقاد به رستگاری از طریق شعائر مذهبی. یافته های این پژوهش نشان می دهد که آیین پروتستانتیسم و مذهب شیعه، از میان شاخص های هفتگانه استخراج شده، در دو شاخص «پرهیز از تجمل گرایی» و «عدم اعتقاد به رستگاری از طریق شعائر مذهبی» دارای تفاوت قطعی هستند. در چهار شاخص «تاکید برکار و تلاش» و «تاکید بر صرفه جویی» و «ارزشمند بودن وقت» و «مخالفت با ثروت اندوزی راکد (گنج اندوزی)» دارای تشابه موهوم هستند. در شاخص «تاکید بر راستگویی» دارای تشابه هستند. در نتیجه اخلاق اقتصادی در پروتستانتیسم و تشیع بر مبنای نظریه ماکس وبر فاقد انطباق اند.