جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

گزاره های صادق سالبه برای اصل صادق سازی مشکل می آفرینند. شهودا چنین گزاره هایی نه به سبب وجود چیزی یا چیزهایی، بلکه به سبب عدم چیز یا چیزهایی صادق اند. در حالی که اصل صادق سازی لازم می آورد که گزاره های صادق به سبب وجود چیز یا چیزهایی صادق باشند. برای حل این مشکل یا باید اصل صادق سازی را بازبینی کرد یا به هستان شناسی مختار چیزی افزود. حکم به وجود امور واقع سلبی از جمله هزینه های متافیزیکی ای است که برخی برای حفظ اصل صادق سازی پرداخته اند. در این مقاله ابتدا مقدماتی درباره اصل صادق سازی و مشکلی که گزاره های صادق سالبه برای آن می آفریند، می آورم. پس از توضیحی کوتاه درباره راه حل های ممکن، در ادامه مقاله به یکی از آن ها، توسل به امور واقع سلبی، می پردازم. ابتدا نشان می دهم کدام خوانش از امور سلبی مناسب تر است. سپس با رد برخی اشکال هایی که به این خوانش وارد کرده اند، نشان می دهم که این به ترین خوانش هم با سه اشکال مواجه است.

در سال های اخیر زیست شناسان و فیلسوفان به طور فزاینده ای، جذب دیدگاه تکاملی معرفت شده اند. در این دیدگاه، توانایی های شناختی انسان به عنوان محصولات تکامل زیستی در نظر گرفته می شوند و برعکس، خود تکامل به عنوان فرآیند شناختی توصیف می شود. در این مقاله ضمن معرفی معرفت شناسی تکاملی به برخی از مدل های تکاملی رشد معرفت خواهیم پرداخت.

روش ایضاح مفاهیم کارنپ بر این اساس پیشنهاد شد که وظیفه فیلسوف علم ابهام زدایی از مفاهیم مبهم علمی و غیرعلمی موجود در زبان علم و جایگزینی آنها با مفاهیمی روشن و بی ابهام است. نقدهای فیلسوفانی مانند استراسون، کواین، و پوپر باعث آن شد که کمتر فیلسوف علمی آشکارا از روش کارنپ حمایت کند هر چند که بخش بزرگی از فلسفه علم کماکان خود را وقف این روش کرده بود. در سال های اخیر برخی از فیلسوفان علم آشکارا به دفاع از پروژه کارنپ پرداخته اند. در نوشته حاضر به جای پرداختن به استدلال های له و علیه این روش، مفهوم «وحدت بخشی» به عنوان نمونه انتخاب شده است و نشان داده می شود هیچ کدام از تلاش هایی که در جهت ایضاح آن به کار گرفته شده به جایگزینی این مفهوم با مفاهیمی روشن و بی ابهام نیانجامیده است. دعوی مقاله این است که وظیفه اصلی فیلسوف علم نه درگیر شدن در زبان کاوی های بی حاصل، بلکه پرداختن به مسائل واقعی موجود در برنامه های پژوهشی علمی است.

«روان شناسی عامه به عنوان یک نظریه ذهن» به عنوان دیدگاه غالب در روابط اجتماعی ما پذیرفته شده است و عموما به عنوان «نظریه روان شناسی عامه» از آن یاد می شود. این دیدگاه تا پیش از ارائه نظریه شبیه سازی تنها دیدگاه در این زمینه بود و شاید به همین علت «روان شناسی عامه به عنوان یک نظریه ذهن» همان «نظریه روان شناسی عامه» در نظر گرفته می شود. در این مقاله ما به پیروی از ماتیو راتکلیف این دیدگاه را به عنوان خوانشی از روان شناسی عامه در نظر می گیریم و به کلیه مطالعاتی که بررسی روابط بین فردی می پردازد «روان شناسی عامه» یا «روان شناسی فهم مشترک» می گوییم و هر جا از «نظریه روان شناسی عامه» استفاده کرده ایم منظور روان شناسی عامه به عنوان یک نظریه ذهن است. روان شناسی عامه یا فهم مشترک چیست؟ روان شناسی عامه مطالعاتی را در بر می گیرد که به روابط بین فردی می پردازد پرسش های محوری در روان شناسی عامه عبارت اند از اینکه ما چگونه به درک سایرین نائل می شویم؟ پیش بینی و تبیین رفتار دیگران چگونه انجام می شود؟ با چه شیوه ای پی به علل رفتار یا اعمال دیگران می بریم؟ و پرسش هایی از این دست. در این مقاله دو رویکرد متفاوت در پاسخ به این پرسش ها را از نظر می گذرانیم: روان شناسی عامه به مثابه یک نظریه ذهن و نظریه شبیه سازی. ابتدا «روان شناسی عامه به مثابه یک نظریه ذهن» را بررسی کرده و سپس انتقاداتی را که منجر به نظریه شبیه سازی می شود را بررسی می کنیم، آنگاه نظریه شبیه سازی را از نظر گذرانده و در بخش پایانی مقایسه ای را بین دو نظریه انجام می دهیم.

عصمت انبیاء از دیرباز برای متکلمان مسلمان مساله ای مهم بوده است. یکی از این متکلمان فخر رازی (متوفی 606 ه ق) است. او از عالمان برجسته اهل سنت و اشعری مذهب می باشد که پیامبران الهی را معصوم می داند. ولی معتقد است عصمت برای ایشان در دوران پس از بعثت ضروری است و نه قبل از آن. وی بر این باور است که شخص زمانی به مقام عصمت دست می یابد که در جسم یا روح خود ویژگی ای داشته باشد که به واسطه آن از انجام گناه خودداری کند. افزون بر این، او باید به زشتی گناه و یا زیبایی اطاعت از خدا علم داشته، و از وحی و اراده حق تعالی تبعیت کند و اگر فعلی از روی فراموشی یا ترک اولی مرتکب شد باید سرزنش شده و از زشتی عملی که انجام داده مطلع شود. فخر رازی حیطه اعتقادات، تبلیغ و رسالت، احکام و فتاوی و افعال و سیرت را از جمله مواضع اختلافی میان متکلمان در باب عصمت انبیاء معرفی می کند.

در این مقاله به بررسی تحلیلی و نقادانه تاثیر فلسفه مهندسی بر گردآوری تاریخ مهندسی پرداخته می شود و به دنبال پاسخی تفصیلی به این پرسش هستیم که «آیا تاریخ مهندسی به فلسفه مهندسی نیاز دارد». از این رو، ابتدا رابطه میان مهندسی و فن (/تکنیک) و سپس رابطه میان مهندسی و فناوری (/تکنولوژی) تعریف می شود. بر این اساس، فناوری به منزله نظام معرفتی تحقق یافته و مهندسی به منزله دانش، مهارت و فعالیت خلاقانه بالقوه در چارچوب و در تعامل با نظام فناورانه مفروض تعریف می شود. در ادامه، فلسفه مهندسی به عنوان حوزه توسعه یافته ای از فلسفه فناوری معرفی شده و یادآوری می گردد فلسفه مهندسی دست کم با برخورداری از پرسش اصیل «مهندسی چیست؟» می تواند به عنوان حوزه فلسفی مستقلی شناخته شود. از این رو، برخی از مسائل و موضوعات فلسفه فناوری درون حوزه فلسفه مهندسی نفوذ یافته و تعمیم می یابد، مسائلی از قبیل تحدید حدود میان مصنوع مهندسی شده و شیء طبیعی، تحدید حدود میان مهندسی و علم، تقدم وجودی و تاریخی میان مهندسی و علم، و خودمختاری معرفت مهندسی از بافت اجتماعی. سرانجام، با طرح برخی نمونه پرسش های قابل بررسی و گشوده، تاثیر هر یک از مسائل مذکور بر آغاز و انجام گردآوری تاریخ مهندسی آشکار می شود. در نتیجه به نظر می رسد، محققان و مورخان تاریخ مهندسی شایسته است خود را مخاطب چنین مسائل و پرسش هایی قرار داده و موضعی نقادانه و راهبردی نسبت به هر یک از آن ها اختیار کنند.

در این که افلوطین وحدت شهودی است شکی نیست، اما بر اساس دلایلی چون اطلاق و عدم تناهی احد، تفسیر علیت به فیضان، عدم پذیرش حلول و اتحاد، عدم استقلال اقانیم و در حکم سایه، تصویر و شعاع دانستن کثرات می توان وحدت شخصی را از عبارات وی برداشت و بازتاب این اعتقاد را در سخنان وی در باب معرفت احد مشاهده کرد. وی با توجه به مراتب نفوس، دست یابی به معرفت را دارای مراتب می داند، ولی احد را برای همگان غیرقابل شناخت حصولی و شهودی می داند و تنها راه رسیدن به او را در فراتر رفتن از شهودی که حاکی از دوگانگی شاهد و مشهود است معرفی می کند، درنتیجه در مرتبه ای که با مقام فنای عرفانی تناسب دارد تنها یک حقیقت ادراک می شود.

یکی از مسائلی که همواره ذهن فیلسوفان را در تاریخ فلسفه به خود مشغول داشته است، مساله نفس و نسبت آن با بدن است. ارسطو و ابن سینا؛ دو فیلسوف مشائی، با دو نگرش خاص به این مساله نگریستند. ارسطو نفس را در ترکیب اتحادی با بدن در نظرگرفت که با از بین رفتن بدن، نفس نیز از بین می رود. اما ابن سینا با مبانی دینی خودش، نفس را به عنوان جوهری مستقل از بدن مطرح کرد که بدون بدن نیز می تواند به حیات خودش ادامه دهد. در این جستار تلاش شده است تا به بررسی دو رویکرد فیلسوف مشائی از دو حوزه متفاوت؛ یعنی ارسطو و ابن سینا، به این مساله پرداخته شود.

مساله ایمانی شدن یا چگونه ایمان آوردن، یکی از دغدغه های اصلی کرکگارد است، این که انسان از چه طریقی می تواند به ایمان اصیل معتبر برسد، آیا می توان از طریق شواهد و استدلال به خداوند باور پیدا کرد؟ یا این که تنها راه ارتباط برقرار کردن با خداوند و ایمانی شدن، ارتباط مستقیم است؟ این مسائل از مهم ترین مسائلی است که همواره ذهن کرکگارد را به خود مشغول می داشت. کرکگارد تنها راه ایمانی شدن را در ارتباط مستقیم و سرسپردگی به خداوند می داند. در این طرح تلاش شده است تا به بررسی و نقد دیدگاه کرکگارد در این زمینه پرداخته شود.

اخلاق تکاملی از مهم ترین حوزه های مطالعاتی در فلسفه اخلاق است و هدف پژوهش بسیاری از دانشمندان می باشد. از برجسته ترین دانشمندان می توان به فرانس دی وال اشاره کرد که در زمینه تکامل اخلاق مقالات و کتاب های زیادی به رشته تحریر درآورده است. او برخلاف فیلسوفانی مانند هابز که انسان را گرگ انسان معرفی می کنند نگاهی بسیار خوش بینانه تر در باب سرشت آدمی ارائه می دهد و انسان ها را ذاتا نیک سرشت و موجوداتی اجتماعی می داند. دی وال با توجه به نظریات داروین قائل به پیوستگی بین انسان و سایر جانوران است. نگاه وی به اخلاق نیز از این دیدگاه تاثیر پذیرفته است. دی وال اخلاق را دارای ریشه های فطری و طبیعی می داند و نه امری مصنوعی و ساخته دست بشر. وی به این منظور به مطالعه همدلی می پردازد و همدلی را اساس اخلاق می داند. وی همدلی در جهان زیستی را در سه سطح (جانوران ساده تر، نخستی های پیشرفته تر و انسان) معرفی می کند. بنابراین معتقد است اشکال ساده تر همدلی در سطوح پایین تر حیات نیز وجود دارد. دی وال معتقد است آن چه اخلاق در انسان را از سایر موجودات زنده جدا می کند وجود همدلی نیست بلکه وجود قضاوت و استدلال های اخلاقی است که منحصرا در انسان وجود دارد.