جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آنچه بنیاد هستی‌شناسی هگل را در تعریف امور تشکیل می‌دهد مفهوم «منفیّت مطلق» است؛ چنانکه هر موجودیّت (واجد جایگاهی در ساحت وجود)، در ذات خود واجد تناقضی بنیادین یا تفاوتی محض (خودِ تفاوت، یا تفاوت با خود و نه با امور دیگر) است. این تناقض یا تفاوت، همان وجه منفی بنیادین و مقوم هر موجودیّت منحصربه‌فرد است. به همین ترتیب برای هگل مفهوم منفیّت مطلق را با بیانی ویژه، می‌توان در ساحت مربوط به روح (انسان) و در تعیّن سوبژکتیویته نیز حاضر یافت. ورود امر منفی به ساحت آگاهی در کتاب پدیدارشناسی روح، در طی گذار از «آگاهی» به «خود-آگاهی» و در بخش محوری و اساسی دیالکتیک ارباب و بنده صورت می-پذیرد. از این منظر، پدیدار شدن خود-آگاهی (سوبژکتیویته)، از رهیافت میل‌مندی سوژه و تمنای وی برای حصول «بازشناسی» در آئینه‌ی خود-آگاهی دیگر و درنهایت رابطه‌ی مبتنی بر استیلای ارباب و بنده، که در آن مسائلی همچون مرگ و بدن‌مندی، کار و ازخودبیگانگی و آزادی مطرح است، خود را نمایان می‌سازد. لکان با در نظر داشتن الگوی ساختاری رابطه‌ی میان ارباب و بنده، تعیّن سوژه را در چارچوب نظریه روانکاوی و بازخوانی آراء فروید در ارتباط با مفهوم «نفی»، در تطابق با شرح هگل، یعنی لزوم تظاهر امر منفی در تعیّن سوبژکتیویته توضیح می‌دهد. از این منظر، امر منفی برای لکان پیوندی موثق با مفاهیمی همچون «نام پدر»، می‌یابد که می‌تواند مسائلی همچون عقده‌ی اختگی، هویت‌یابی و پرخاشگری را توضیح داده و در نهایت مفهوم «سوژه دوپاره» (یا آگاهی خط‌خورده) را در تظاهر منطقی واقعیت «ناخودآگاه» تبیین نماید.

«پرسش هستی» مشهورترین دغدغه مارتین هیدگر در سراسر دوران حیات فکری او است. این پرسش بنا بر روایت خود او، از آغازین گام­ها تا لحظه مرگ پیوسته توجه فیلسوف فرایبورگ را به خود معطوف داشت و تمام آثار و نوشته­های او را می­توان بر زمینه این پرسش نگریست. اما فهم دامنه معنایی و ساختار صوری پرسش هستی، متوقف به درک دقیق چیستی پدیدار «پرسش» در هیدگر و نحوه ارتباط آن با هستی و انسان است. بر این اساس، مقاله حاضر بر آن است تا با طرح افق معنایی عام «پرسش» در تاریخ فلسفه، رویکرد هیدگر را به این عامل بنیادین روشن سازد تا از این طریق، در پژوهش­های دیگر، نور بیشتری بر «پرسش هستی» در آثار او افکنده شود. در این مسیر، ابتدا اهمیت، چیستی و محوریت پرسش در تاریخ فلسفه به اختصار مورد بررسی قرار خواهد گرفت و در ادامه، پس از طرح تصور هیدگر از این پدیدار در رساله هستی و زمان، نحوه تکوین این تحلیل در آثار متقدم او در چارچوبی واحد بررسی خواهد شد. در نهایت، ارتباط پرسش هستی با انسان، و گذرناپذیری آن، به عنوان ویژگی بنیادین دازاین پایان­بخش تحلیل خواهد بود.

مسأله اصلی این رساله ترسیم خطوط کلی رویکرد پدیدارشناسانه شلر به اخلاق با توجه به نقش محوری شخص در فلسفه اوست. شلر پدیدارشناسی را به کار می برد تا از امکان وجود اخلاقی برپایه ارزش های غیرصوری و شخص انسانی دفاع کند. به همین منظور از یک سو تعریفی سلسه مراتبی از ارزش ها ارائه می دهد و از سوی دیگر به تعریف وجود اصیل انسان می پردازد و والاترین ارزش را به شخص انسان اسناد می دهد. زیرا شخص است که همواره با ترجیح ارزشی بر ارزش دیگر ارزش های اخلاقی نیک و بد را محقق می کند. اگرچه او درابتدا از سلسله مراتب مطلق ارزش ها صحبت می کند، اما هر انسانی با توجه به تمایلات و گرایش های خاص خود و با توجه به نقشی که عشق و کینه در ادراک او از ارزش ها ایفا می کند، این ارزش ها را تحقق می بخشد. در این میان، اسوه های اخلاقی می توانند به درک کامل تر فرد از ارزش ها یاری رسانند و نحوه ای از بودن را به وی بیاموزند، اما خود نیز نواقصی دارند و از این رو نیاز به شخص کامل تری حس می شود که از این نقائص مبرا باشد. هرچند شلر ابتدا از خداوند به عنوان مصداقی برای این وجود کامل یاد می کند، اما شر را معضلی می داند که کمال خداوند را با مشکل مواجه می کند. او در نهایت، برای تبیین این مشکل تلقی خود را از خداوند به مثابه شخص نامتناهی به کناری می نهد و از خداانگاری به نوعی همه خداانگاری روی می آورد.

این پژوهش در پی بازخوانی مقدمه ابن‌خلدون در پرتو فلسفه فرهنگ است. از این رو این تحقیق با بسیاری از خوانش هایی که مقدمه را به عنوان تلاشی برای تاسیس جامعه شناسی می دانند، متفاوت است. با به کارگیری فلسفه فرهنگ به مثابه جایگاهی که در آن ما سرتاسر مقدمه را نظاره خواهیم کرد، در خواهیم یافت که بسیاری از مقولاتی که در فلسفه فرهنگ مطرح می شوند، در اینجا ظاهر می شوند، و خواهیم دید مفاهیمی همچون جنگ، صلح، خشونت، احساس وحدت با نوع بشر، تمدن و فرهنگ به عنوان فاصله گیری از طبیعت و ... در پس مقدمه نهفته اند.ابن‌خلدون از اولین متفکرانی است که پدیدارهای فرهنگی را از منظری فلسفی واکاوی می کند. از یک سو تامل وی درباره محدودیت آدمی از ناحیه عقل و جسم و دین او را به متفکر صلح تبدیل می کند و از سوی دیگر بحث او درباب عصبیت، او را به عنوان فیلسوف جنگ مطرح می‌کند. در حالی که پدیدار جنگ به عنوان واقعیت صرف عصر او مطرح می شود، او سعی می کند مسئله صلح را در مقام نظرحل کند. در عین حال توجه ابن‌خلدون به مسئله ابزار و خرد ابزاری و تجمل، وی را به بحث آفرینندگی آدمی و طرح مفهوم جهان انسانی آن گونه که بعد ها در فلسفه غرب خصوصا در آراء ویکو و هردر و هگل مطرح می‌شود نزدیک می‌کند. از سوی دیگر دیدگاه ابن-خلدون درباره آدمی بدبینانه است. آدمی از منظر او ناچار به آفریدن تمدن و در عین حال تحمل رنج فروپاشی آن و گرفتار آمدن در آفریده‌های خود است. بدین سان او نماینده گسست از سنت فلسفی در جهان اسلام است. این تغییر در نگاه به هستی آدمی ابن‌خلدون را به طرح مباحثی جدید درباب تاریخ و دین و انسان توانا میکند و اساسا این فاصله گیری او از نگاه الهیاتی به انسان است که باعث می شود ابن‌خلدون به موضوع فرهنگ توجه کند. در این صورت می توانیم بگوییم که کتاب مقدمه دعوتی به زندگی فلسفی و متملانه در زمانه‌ا‌ی پر تب و تاب است، زمانه ‌ای که نماینده خشونت است. بدین سان فرهنگ برای ابن‌خلدون به عنوان کلی که غنای زندگی آدمی را در خود هضم می‌کند و وی به آن عمران می‌گوید، به وسیله‌ای برای آگاهی تبدیل می-شود.

مدینه فاضله فلسفی و دینی، چه در غرب و چه در سنّت اسلامی به دنبال تحقق قابلیتهای انسانی برای بهتر زیستن و رساندن افراد انسانی به سعادت حقیقی است و در این راستا فلاسفه غربی و مسلمان تحقق فضایل چهارگانه اخلاقی معقول مانند حکمت، شجاعت، خویشتنداری و عدالت را راهکاری مناسب برای طرح مدینه فاضله می دانند.برهمین اساس مهم ترین فرضیه این رساله بررسی امکان تأسیس چنین مدینه ای بر محور اندیشه توحیدی است. در دو رویکرد غربی و اسلامی، میتوان قرابت بسیاری میان آراء افلاطون و فارابی در باب مدینة فاضله به عیان دید.اگرجه مدینه فاضله فارابی ، افلاطونی نیست چراکه ویژگیها یی که فارابی برای مدینه فاضله، رئیس و مردم این مدینه ذکر می کند، با واقعیات جوامع اسلامی پیوندی وثیق داشته و همان آرمان شهر واقعی شیعی است و مدینه های جاهله همان حکومتهای مستقر آن دوره اند که نه دولت هایشان با فضیلت نسبتی دارند و نه مردمانش حکمت و سعادت حقیقی را می شناسند. در واقع فارابی آغازگر اندیشه فلسفی شیعی درباره حکومت است که با سهروردی(شیخ اشراق) شکوفا می گردد.از سوی دیگر، در حوزة دینی، با مقایسة میان آراء آگوستین در سنّت مسیحی در قرون وسطی با سهروردی در سنّت اسلامی به وجوه مشترک و تمایز این حوزة فکری پرداخته شده است سهروردی رهیافت سیاسی خود را با ابتنا بر اندیشه اشراقی و در واکنش به غزالی و با بازسازی اندیشه فارابی و ابن سینا تدوین می‌کند. مهم‌ترین شاخص طرح سیاسی سهروردی، اندیشه شیعی - ایرانی است و کتاب بسیار ارزشمند «هیاکل النور» مهم‌ترین منبع این رویکرد محسوب می‌شود. به باور نگارنده، با بررسی دیدگاههای این چهار حکیم هم از حیث هستیشناسانه و هم از حیث معرفتشناسانه امکان تحقّق مدینة فاضله معطوف به عصر حاضر برای زمینهسازی جهت ورود به عصر ظهور در جهان مدّ نظر است و تدقیق در معنی و حقیقت مدینه فاضله غربی و مدینة فاضلة اسلامی میتواند رهگشای ما باشد.

الف: موضوع و طرح مسئله ( اهمیت موضوع و هدف): میرچا الیاده، اندیشمند بزرگی است که با مطالعه ی گسترده در حوزه‌ی دین و اسطوره، تلاش می‌کند به شیوه‌ای فلسفی، معنا و مفهومی را که اساطیر ، در طول سالیان متمادی به زندگی انسان بخشیده‌اند دریابد و آن‌را برای انسان عصر نوین بازگو نموده تا شاید وی را از ورطه‌ی تهیگی و پوچی برهاند. اینکه وی چگونه از فلسفه در طی این طریق بهره می‌گیرد مسئله‌ی اساسی این پایان نامه است. ب: مبانی نظری شامل مرور مختصری از منابع، چارچوب نظری و پرسشها و فرضیه ها : پ: روش تحقیق شامل تعریف مفاهیم ، روش تحقیق ، جامعه مورد تحقیق، نمونه گیری و روشهای نمونه‌گیری، ابزار اندازه گیری ، نحوه اجرای آن، شیوه گردآوری و تجزیه و تحلیل داده ها:روش این تحقیق توصیفی- تحلیلی و کتابخانه‌ای است بدین نحو که با مطالعه‌ی آثار الیاده وکتاب ها ودیگر مقالات گوناگون به فارسی، انگلیسی و آلمانی ، به جمع آوری ، گزارش و توضیح و توصیف آنها در خصوص مبانی فلسفی اسطوره شناسی وی دست یازیده است.ت: یافته های تحقیق: این‌گونه نیست که بشر تنها در دوران‌های پیشین با اساطیر و ادیان متفاوت زیسته و دوران نوین و مدرن عاری از اساطیر است چراکه در اندیشه‌ی الیاده رد پای اساطیر را حتی در عقلانی‌ترین و عرفی‌ترین دستاوردهای انسان می‌توان مشاهده نمود. برای الیاده اسطوره و دین با هم آمیخته‌اند و در حقیقت، اسطوره،سویه‌ی رمزی روایت‌های رازآمیز موجود در دین است.تلاش اصلی الیاده بر آفتاب انداختن این حقیقت است که عنصر و هسته‌ای اصلی و مشترک، در میان همه‌ی اساطیر نهفته است که اسطوره‌پژوه باید در پی یافتن آن برآید. گوهری که معنای زندگانی آدمی در آن جای گرفته و مشتاقانه به انتظار بشر امروزین لحظه می‌شمارد تا دوباره همچون پیش، از احساس تهیگی و بی معنایی، رهایش نموده، رنگ نشاط و سرزندگی به آن ببخشد. وی با شیوه‌ای فلسفی به جستجو در مسیر شناخت این گوهر اصیل می‌پردازد و بدین نمط، سعی در آشتی فلسفه با اسطوره می‌نماید.ث : نتیجه گیری و پیشنهادات: الیاده در بستر تاریخ، پدیدارشناسی و هرمنوتیک به کاوش در دنیای اساطیر می‌پردازد و در این وادی، وامدار فیلسوفانی همچون هوسرل و هیدگر و گادامر است. وی همچنین گفتگوهایی با روانکاو بزرگ، یونگ داشته که گاه در پیوندگاه هایی که میان اسطوره و روانکاوی می‌یابد، اشاراتی بدان نموده است.

گفت وگو، به سبب ویژگی های هستی شناسانه اش، در طول تاریخ فلسفه همواره مورد توجه واقع شده است و شماری از فیلسوفان آن را شیوه ای درخور و شاید مناسب ترین روش برای پرورش تفکر منطقی افراد دانسته اند. در برنامه فلسفه برای کودکان نیز گفت وگو یکی از عناصر بنیادین و از جمله ویژگی های بارز این برنامه است. این مقاله با چنین توجهی نخست مترصد آن است تا ویژگی های بنیادین گفت وگو را، با تاکید بر رویکردهای گادامر و افلاطون، تبیین کند و سپس نقش آن را در پرورش روح فلسفی کودکان مشخص نماید و سرانجام به مناسب ترین شاخص های گفت وگو به منظور تقویت اندیشه ورزی در کودکان بپردازد.

آندرئاس لوکنر، کتابی در تحلیل اثر مارتین هایدگر با عنوان «درآمدی به وجود و زمان» نوشته است. نویسنده این اثر را برای تفسیر و فهم اثر هایدگر با عنوان «وجود و زمان» به رشته تحریر درآورده زیرا اعتقاد دارد زبان خاص هایدگر مانع از فهم نوشته‌های اوست. به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (اینبا)،احمدعلی حیدری، کتاب «درآمدی به وجود و زمان» نوشته «آندرئاس لوکنر» را به فارسی ترجمه کرده است. کتاب «وجود و زمان» اثر هایدگر است. هایدگر خود را ناگزیر می‌دید برای بیان ژرفای طرح پرسش هستی‌شناسانه‌ بنیادینش به زبانی فراخور سخن بگوید. سهمی از جاذبه «وجود و زمان» مرهون همین زبان است، اما زبان خاص هایدگر خود، مایه دشواری قابل توجهی برای فهم اوست، از این رو این متن (کتاب هایدگر) نیازمند شرح است. این اثر به بند بند متن هایدگر می‌پردازد و بدین ترتیب خواننده را در فهم عبارات اصلی متن یاری می‌رساند. حیدری در بخشی از مقدمه خود بر این کتاب نوشته است: «کتاب «وجود و زمان» مربوط به دوران نخست تفکر هایدگر است، دوره‌ای که دامنه آن سال‌های ۱۹۰۹ تا ۱۹۴۵ را در برمی‌گیرد. مشرب وی در این ایام بسیار مشابه استادان رسمی فلسفه است. او در این روزگار، تقریبا در همه درس گفتارهای خود آراء متفکران شاخص تاریخ فلسفه مانند افلاطون، ارسطو، آگوستین، دکارت، لایب‌نیتس، کانت و هگل را مدنظر دارد و آنها را در چارچوب طرح فلسفی خود وارسی می‌کند.» «درآمدی بر وجود و زمان» در دو بخش تالیف و ترجمه شده است. نویسنده در بخش نخست از این اثر به «تحلیل بنیادین دازاین به نحو تمهیدی» پرداخته است. این بخش شامل ۶ فصل است. فصولی که در آن مباحثی مانند تبیین پرسش، تحلیل اساس جهان‌مند بودن جهان و متمایز ساختن اصل جهان‌مندی دیده می‌شود. «دازاین و زمان‌مندی» عنوان بخش دوم از این اثر است. مولف این اثر را نیز در ۶ فصل نگاشته است. گواهی درخورِ دازاین بر توان‌بود اصیل و عزم، زمان‌مندی و روزمرگی در کنار زمان‌مندی و درون‌زمانی بودن از جمله مفاهیم بررسی شده در این بخش است. انتشارات علمی، «درآمدی به وجود و زمان» را در ۳۸۸ صفحه، شمارگان هزار نسخه، به بهای ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان منتشر کرده است.