جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

به شهادت تاریخ، دین مقدّس اسلام که کامل ترین نسخه الهی برای هدایت، شفای امراض درونی و کمال بشر است، از بدوِ پیدایی تاکنون، از طرف دشمنان حقّ و عدالت و معرفت، در معرض انواع حمله ها و تهاجم ها بوده است و خواهد بود; از این رو، طرّاح حکیمِ آن باید راهکارهای مناسبی را جهت حفظ آن پیش بینی کند; زیرا حفظ، گسترش، بالندگی و اقتدار دین و جامعه دیندار، در گرو داشتنِ راهکارهای دفاعی مناسب برای این منظور است تا از هر گونه آسیب و خطر دشمن در امان بماند. با بررسی قرآن کریم و روایات معصومان(علیهم السلام) می توان گفت که فرهنگ شهادت طلبی، یکی از مهم ترین راهکارهای اجتماعی دین برای تحصیلِ هدفِ پیشین است بدین بیان که این فرهنگ، با تزکیه مؤمنان و تقویت روح ایمان، تعبّد و غیرت دینی در آن ها و نیز تقویت روحِ ایثار و تعاون و صبر و ولایت پذیری و احیای فریضه امر به معروف و نهی از منکر در جامعه اسلامی، جامعه دینی را اقتدار، عزّت و استحکام می بخشد و بدین صورت از دین و ارزش های متعالی آن پاسداری می کند. موضوع مورد بحث دراین رساله، فرهنگ شهادت طلبی و تأثیری است که این فرهنگ می تواند در حفظ دین داشته باشد. برای روشن شدن مطلب، ابتدا به بحث انسان، دین، و شهادت پرداخته شده تا جایگاه و مسؤولیت انسان در عالم، و رابطه او با خدا، خود و دنیا مشخّص شود. در بخش دیگر، شهادت طلبی از منظر قرآن و اهل بیت(علیهم السلام) مورد بحث قرارگرفته، و عوامل تقویت و نیز موانع ایجاد و رشد روحیه شهادت طلبی بیان شده است. بخش آخر نیز به بیان اسرار و آثار فرهنگ شهادت طلبی اختصاص یافته است.از آن جا که عامل شهادت طلبی مؤمنان، عشق به خدا و شوق دیدار او و انجام دستورهایش برای تقرّب بیشتر به او و تقوای مطلوب او و محبّت و رحمت به بندگانش در دفاع از حقوق فطری و الهی آن ها و در یک کلمه، دفاع از انسانیت انسان ها است، شهادت طلبی، از مطلوب ترین و ارزشمندترین روحیات و ملکات فاضله انسانی نزد خدای سبحان به شمار می رود و فرهنگ آن از محبوب ترین فرهنگ ها نزد او است; بنابراین، این فرهنگ نیکو نه تنها سبب ترویج خشونت در جامعه نیست، بلکه یکی از مهم ترین عوامل ریشه کن کردن آن برای ایجاد مدینه فاضله در جوامع بشری است.

قرآن کریم اهدافی را برای بعثت پیامبران الهی در نظر گرفته است، این اهداف، سه دسته اند: دسته اول، اهداف بینشی هستند که بینش صحیح و درست را به انسان نشان می دهند؛ مانند: دعوت به توحید و معاد، تعلیم کتاب و حکمت و آنچه مردم توانایی درک آن را ندارند. دسته دوم، اهداف گرایشی هستند که گرایش به حق و حقیقت را در انسان به وجود می آورند؛ مانند: درمان بیماری های روحی و اخلاقی. دسته سوم، اهداف عملی و رفتاری هستند که عمل و رفتار انسان را مورد بررسی قرار می دهند؛ مانند: دعوت به عبادت خدا، برپایی عدل و قسط و امر به معروف و نهی از منکر. آثاری که برای بعثت پیامبران از قرآن کریم استفاده می شود نیز سه دسته اند: دسته اول، آثار فکری است که اندیشه و فکر انسان را نسبت به جهان هستی تغییر می دهد. دسته دوم، آثار گرایشی است که در اثر دعوت پیامبران الهی، گرایش های فطری انسان به فعلیت رسیده، شکوفا می شود؛ مانند: گرایش به خداپرستی، حق، حقیقت جویی و عبادت. دسته سوم: آثار رفتاری است که در نتیجة نبوت و رسالت، رفتار انسان نسبت به خدا، خود، دیگران و جهان نظم یافته، تعدیل می شود.

این پژوهش دارای دو بخش و چندین فصل است که در بخش نخست طی دو فعل مفاهیم و مبانی نظری بررسی شده است. بخش دوم که بررسی و تحلیل یافته ها نام گرفته، در پنج فصل ویژگیهای اعتقادی، اقتصادی، فرهنگی، قضایی و امنیتی جامعه جهانی در حکومت فراگیر مهدوی را بررسی کرده است. بخش سوم به نتیجه گیری مطالب پرداخته است.

این پایان نامه ویژگی های مهم جامعه عصر حکومت امام مهدی را با تکیه بر آیات و روایات بررسی کرده و شامل سه بخش است: در بخش اول مفاهیم و مصطلحاتی مانند جامعه، حکومت و جامعه جهانی تعریف شده و تحت عنوان مبانی نظری از جامعه آرمانی افلاطون و مبانی نظری حکومت واحد جهانی و جز آنها بحث شده است. در بخش دوم ویژگی های اعتقادی، اقتصادی، فرهنگی، قضایی و امنیت جامعه امام زمانی بیان شده است. در بخش پایانی مباحث بخش قبل جمع بندی و نتیجه گیری شده است

یکی از مسائل جدید کلامی و فلسفه اخلاق، بحث ارتباط دین واخلاق است. در این بحث پرسش اصلی راجع به کیفیت ارتباط دین و اخلاق از جنبه های مختلف است. اما قبل از پرداختن به انواع ارتباط بین دین اخلاق، به دین شناسی و اخلاق شناسی از نظر علامه می پردازیم. و چنین نتیجه گرفته می شود که به نظر علامه طباطبائی هر دو دین و اخلاق از امور فطری هستند و هدف هر دو نیز رسیدن به قرب الهی است. در بحث معناشناسی محمولات اخلاقی هم، هر چند ایشان (باید و نباید) را جزء ادراک های اعتباری عملی می داند، اما لازمه این، نسبی بودن اخلاق نیست تا اینکه دیگر اخلاق با دین هیچ ارتباطی نداشته باشد. چون در آثار ایشان شواهدی موجود است که نسبی گرایی در اخلاق را نفی می کند همچنین در بحث ارتباط بین باید و هست هر چند ایشان ارتباط منطقی بین باید و هست را رد می کند اما باید ها از دو جهت با واقعیت ها در ارتباط هستند. یکی از آن جهت که هر اعتباری بر واقعیتی استوار است و یکی هم به لحاظ نتایجی که بر بایدها مترتب است. در بحث ارتباط بین دین واخلاق از نظر علامه ارتباطی ضمانتی، غایت شناختی، جامعه شناختی و روان شناختی بین دین و اخلاق برقرار است. ارتباط منطقی را هم صریحاً رد می کند اما ارتباط معرفت شناختی و هستی شناختی در آثار علامه یافت نشد.

پژوهش حاضر تحت عنوان عشق در سه مکتب: مشاء، اشراق و حکمت متعالیه درصدد است تا با بررسی آراء و اندیشه های ابن سینا (ره)، شیخ اشراق (ره) و ملاصدرا (ره)، به تطبیق این سه دیدگاه با یکدیگر در خصوص مسائل قابل طرح در مورد مقوله فلسفی – عرفانی عشق بپردازد. دستاورد و یافته های این تحقیق ، حاکی از این مطلب است که اولاً؛ هر سه مکتب مشاء و اشراق و حکمت متعالیه یا به صراحت و یا غیر صریح برای پرسش های اساسی این تحقیق پاسخ هایی ارائه نموده، با اطلاع از روح کلی اندیشه هر مکتب در خصوص عشق می توان دریافت که چنانچه در یکی از این مسایل تصریحی ننموده باشند، اما آن مسأله را پذیرفته اند یا نپذیرفته اند. ثانیاً؛ همچنین یافته ها، تأثیر پذیری جدی دو مکتب اشراق و حکمت متعالیه، از آموزه های حکمت مشاء و شهودات عرفانی عارفان ناموری همچون ابن عربی (ره) حاکی است. ثانیاً؛ می توان مدعی شد بخش عظیمی از اندیشه های دو مکتب اشراق و حکمت متعالیه، و بلکه طرح اصلی اندیشه آن ها در مورد بحث از عشق، چیزی جز گفته های ابن سینا (ره) نیست، و در اکثر یافته های شیخ اشراق (ره) و صدرا (ره) در این بحث که ادعا به کشف و شهود و اختصاص شده، بوعلی (ره) تقدم دارد.

موضوع پایان نامه ما «صراط مستقیم و نقد پلورالیزم دینی » است. اما از آنجا که حقیر علاقه مندم این موضوع و مبحث را تا سر حد امکان، تنقیح نمایم، در آغاز رساله خویش به بیان نقش دین در ابعاد زندگی مادی، معنوی، فردی و اجتماعی انسان پرداخته و سپس نقش دین در خودآگاهی و دیگر آگاهی و تأثیر آن در نهادهای دینی را تبیین کرده و سعی نموده ام بیان کنم که تعدد و اختلاف ادیان، چه نقشی در تأثیر «دین» در رویکردهای فوق دارد. آنگاه پس از بیان غیر قابل انکار بودن تکثر در نژادها ، رنگهای مختلف، زبانهای متعدد، فرهنگهای متفاوت، ادیان متنوع، اندیشه های گوناگون، گرایشها، میلها و سلیقه ها مغایر، بیان نمودم که در مواجهه با کثرت ادیان و مذاهب، چهار سؤال اساسی مطرح می باشد. 1) ادیان مختلف چه بهره ای از حقیقت دارند؟ 2) چرا در طول تاریخ، ادیان و مذاهب مختلفی ظهور کرده اند، نه دین و مذهب واحد؟ 3) چه دلایلی و عللی، علی الخصوص امروزه بشر را به قبول و اظهار بهره مندی پیروان ادیان دیگر، از حقیقت سوق داده است؟ 4) پیروان هر دینی با پیروان ادیان دیگر چگونه رفتار کنند؟ که مجموعه مباحثی که در ذیل کثرت گرایی دینی در جامعه ما مطرح شده است، در واقع پاسخهایی هستند به یکی از چهار سؤال فوق که خالی از خلط و ابهام نیستند. آنگاه، موضع گیریهایی متفاوت در مواجهه با مسأله تعدد و تنوع ادیان را تبین نموده و پس از ذکر دیدگاههای متفاوتی همچون «طبیعت گرایی»، «وحدت گرایی»، «شمول گرایی»، [که هر چند موضوع پایان نامه ما نبود، ولی بی ارتباط با آن هم نمی باشد و برای تنقیح و جامعیت هر چه بشتر بحث لازم است] ونقد و بررسی مختصر هر یک از آن دیدگاهها، به بیان تفصیلی و نقد و بررسی دیدگاه «کثرت گرایی» و پیشینه تاریخی آن، مبانی، ادله، مدلول، لوازم، آثار و نتایج آن، مبادرت نمودم و با بضاعت مزجات سعی نمودم هر چه بیشتر روشن کنم که مرام پلورالیزم دینی از هشت منظر (و شاید هم از منظرهای دیگر) تأمل بردار و نقد و نقض پذیر است. 1) از لحاظ علل و عوامل تاریخی، اجتماعی پیدایش. 2) از حیث شمول و تمامیت مبانی، دلائل طرح شده، صدق و صحت نتایج مورد ادعا. 3)از جهت لوازم فلسفی و عقلی مترتب بر آن. 4) از نظر لوازم کلامی و دینی مترتب بر آن. 5) از دریچه روش شناختی با توجه به تناقضات و مغالطات فراوانی که دلدادگان این مرام مرتکب شده اند. 6) از زاویه سو فهم و فعل هایی که توسط مدعیان پلورالیسم در زمینه اسناد و اسناد مدعیات روی داده است. از جمله بد فهمی یا تحریف معنوی آیات، روایات و اشعار مورد استناد، و نیز نسبت دیدگاههای پلورالیستی به برخی متفکران و اندیشمندان. 7) از جنبه روانشناختی و تبعات روانی اعتقاد تام نظری به پلورالیسم، اگر ممکن و متمشی باشد. 8) از منظر جامعه شناختی و پیامدهای اجتماعی التزام جدی عملی به «تکثرگرایی». پس از نقد و بررسی دیدگاههای فوق و بیان لوازم و توالی فاسد پلورالیزم، رابطه و زمینه سازی پلورالیزم با «سکولاریسم»، لیبرالیسم و اومانیسم را طرح و تبین نمودم . و در نهایت به طرح و تفسیر «حصرگرایی» و نظریه مختا که گونه خاصی از انحصارگرایی است، پرداخته و ادله و براهین خود را ذکر نموده و شبهات مطرح شده را جواب می گوئیم.

نظریه عینیت در میان متکلمین و فلاسفه با دو گروه موافق و مخالف مواجه شده است. در میان موافقین این نظریه می توان به سه نگرش اشاره نمود که دو نگرش اول و دوم از آن متکلمین بوده، و نگرش سوم متعلق به فلاسفه اسلامی است. نگرش اول مبتنی بر تفکر جبرگرایانه جهمیه و قدری مسلکانه صالحیه از فرق مرجئه و نگرش دوم بر پایه تفکر عقل گرایانه تعداد قابل توجهی از متکلمین طراز اول شیعی نظیر شیخ مفید، سید مرتضی، شیخ طوسی، و شهید ثانی و نگرش سوم هم عمدتاً بر مبانی حکمت متعالیه استوار گشته است. در جبهه مخالفین نظریه عینیت، نیز دو گروه مختلف از متکلمین و فلاسفه قرار دارند که از میان متکلمین و فلاسفه قرار دارند که از میان متکلمین و فرق کلامی اهل سنت می توان از خواجه نصیرالدین طوسی و علامه حلی، و از محدثین علامه مجلسی را نام برد. و در میان فلاسفه و متفکران مخالف این نظریه که غالباً شیعی هستند، می توان به علامه طباطبایی، حضرت امام، شهید مطهری، استاد مصباح و استاد جوادی آملی و برخی از روشنفکران معاصر اشاره کرد؛ که هر کدام از موافقین و مخالفین برای اثبات مدعای خود از ادله ی قرآنی، روایی و عقلی بهره برده اند. نتیجه کلی را می توان در چند نکته زیر بیان نمود: 1. اکثر موافقین را متکلمان و فلاسفه شیعی، و غالب مخالفان را متکلمین اهل سنت تشکیل می دهند. 2. بسیاری از مخالفین کلامی مسلک، و تمامی مخالفین فلسفی مشرب از جمله پیروان نظریه جزئیت معرفت در ایمان به شمار می روند. 3. از میان نگرش های سه گانه درباره نظریه عینیت نگرش سوم از استواری و استحکام قابل توجهی برخوردار است. 4. به نظر نویسنده می توان میان موافقین و مخالفین فلسفی مشرب، نوعی وفاق قائل بود و نتیجه گرفت که هر کدام از این دو دیدگاه، ناظر به مرتبه خاصی از ایمان و معرفت است. 5. استوارترین نظریه به لحاظ مبانی، قابل دفاع ترین نظریه در مقابل شبهات، نگرش موافقین و مخالفین فلسفی مشرب این نظریه می باشد.