جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مرگ و میل به جاودانگی، مفاهیمی به هم پیوسته و از دغدغه های وجودشناختی انسان اند؛ این دو مفهوم، معمولاً در ذیل فرجام شناسی انسان بحث می شوند. یکی از متون دینی و مقدسی که دو مفهوم مرگ و جاودانگی را مورد توجه قرار داده اند، ریگ ودا است که کهن ترین و مهم ترین بخش از ادبیات ودایی قلمداد می شود. در ریگ‌ودا، اشارات ناچیزی به مرگ وجود دارد و در این اشارات اندک نیز مرگ بیشتر مترادف، جدایی روح از جسم، انتقال روح به جهان دیگر و اضمحلال و استحال? طبیعی (مرگ اضطراری) تصور شده‌است. جاودانگی نیز در ریگ ودا گاهی معادل تحصیل عمر کامل یا صدساله با شرایط مادی عالی در همین دنیا و گاهی اوقات به عنوان یک فرآیند انتقالی با مقصد استقرار در بهشت یمه، با شرایط مطلوب مادی بیان شده است.متون اوپانیشادی نیز که بخش آخر ادبیات ودایی اند، با برخورداری از مشرب وحدت وجودی و طرح مباحث انسان شناختی خاص، دو مفهوم مرگ و جاودانگی را مورد توجه قرار داده اند. دیدگاه این متون درباره‌ی مرگ و جاودانگی کاملاً یکدست و همسان نیست: در حالی که در برخی از اوپانیشادها از منظری محدود (اَپرا‌ویدیا) به مرگ طبیعی و آموز? تناسخ و سرگردانی در چرخ? سمساره (پیتری یانه) اشاره شده است، در اکثر متون اوپانیشادی از منظر فراتر یعنی معرفت برتر (پرا‌ویدیا) نگریسته شده و مرگ را با جهل و عدم شناخت یکی دانسته‌اند، با وجود این، در قریب به اتفاق اوپانیشادها جاودانگی مترادف خودآگاهی انسان، شناخت آتمن (روح انسانی) و همسانی آن با برهمن (روح کیهانی) بیان شده‌است. این متون، برای نیل به چنین شناخت فراتری راه هایی را پیشنهاد داده و برخی از موانع آن را برشمرده اند.پژوهش حاضر در تلاش بوده با روش توصیفی-تحلیلی، ضمن بررسی قلمرو معنایی مرگ و جاودانگی، طرق نیل به جاودانگی را در دو متن مقدس هندویی یعنی ریگ ودا و اوپانیشادها، به بیان وجوه شباهت و اختلاف این دو متن بپردازد. کلمات کلیدی: آیین هندو، ریگ‌ودا، اوپانیشادها، مرگ، جاودانگی.

«اِنکی»، لفظی سومری و «اِآ»، عنوانی آکّدی- بابلی برای ربّ‌النوع آب‌های تازه در فرهنگ بین‌النهرین باستان است. با توجه به اثربخشی و کارکِردهای آب در معیشت مردم باستان و نیز با اهتمام به نمادپردازی‌های آب در اساطیر، ایزد اِنکی (اِآ) در اساطیر بین‌النهرین اهمیت ویژه‌ و خویش‌کاری‌های متنوعی دارد که همه آنها با نظم کیهانی هم‌سویی دارند. ظاهراً غالب ایزدان بین‌النهرین باستان را می‌توان ایزدان نظم‌ یا کارگزاران نظم طبیعی قلمداد کرد. در مقایسه با ایزدان دیگر، نقش اِنکی در استقرار و ابقای نظم طبیعی پررنگ‌تر است. اِنکی، به‌منظور برقراری یا صیانت از نظم طبیعی، تصویری دوگانه از خود نمایش می‌دهد و گاهی لَه و گاهی علیه انسان رفتار می‌کند. همچنین می‌توان حضور فراگیر اِنکی در اساطیر را با توجه به اهمیت آب در تمام شئون حیات انسان تبیین کرد. تک‌گویی‌های اِنکی و آشکارسازی احکام و رموز خدایان برای انسان را می‌توان از صور اولیه وحی تلقی کرد. مقاله می‌کوشد با روش توصیفی-تحلیلی، فلسفه تضاد رفتاری و سیمای دوگانه اِنکی را در اساطیر بین‌النهرین تبیین کند.