جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این تحقیق بحث توحید از دیدگاه عارف واصل حضرت علامه حسن زاده ی املی را مورد بررسی قرار می دهد. توحید به عنوان اول اصل اول اصول دین و یکی از اصل های مهم اعتقادی دین اسلام بوده وهمیشه مورد تاکید خداوند متعال در قران وانبیاء وائمهء اطهار "ع" وفیلسوفان و علمای دین قرار گرفته است . تحقیق کنونی علاوه برمقدمه ای مختصردر باره ی اهمییت پرداختن به مساله ی توحیدی که شامل شش فصل بوده که در فهرست آمده،در هر یک از فصول،محور بحث دیدگاه حضرت علامه بوده و درصورت لزوم از دیدگاه های فیلسوفان دیگراستفاده شده است.سرآغازدین الهیونخستین دعوت پیغمبران، شناخت خداوند متعال وعلم توحیداست.توحید به معنای یکی نمودن و اعتقاد به یک ذات واحد می باشد.معنی یکی دانستن خداوند این است که هم به ذات وهم به صفات،غیر را، از او جدا کنیم.خداوند احد حقیقتی است که دارای ذات وصفات و افعال می باشد،راههای شناخت خداوند، فطرت،تفکر درصنع،اثبات حادث بودن جهان ، اعتقاد به قدیم بودن خداوند است، اما مهمترین راهی که حضرت علامه به ان توجه خاص نموده اند ،راه معرفت نفس است که ایشان می فر مایند: "معرفه النفس انفع المعارف" خودشناسی سودمند ترین شناسایی هاست . هر کس خود را شناخت ، پروردگارش را شناخت تمام پدیده های هستی در نفس انسان جمع شده است که به واسطه ی شناخت آن خداشناسی حاصل می شود .و ایشان اشاره دارند به این ایه "شهدالله انه لا اله الا هو " ال عمران 18، ، که خداوند عز وجل بهترین گواه است برای شناخت خود . و خدا را باید با خدا شناخت و همچنین هر چه غیر او را هم باید با او شناخت حضرت علامه همچون خواجه عبدالله مراتب توحید را سه وجه می شمارد که وجه اول توحید عامه ،وجه دوم توحید خاص ، و وجه سوم تو حید خاص الخاصه است که توجه ویژه ی ایشان به توحید حقیقی همان توحید وجه سوم است . علامه همان توحیدی که امام علی"ع" در خطبه ی اول، امده است ، بیان فرموده اند ، که الهام گرفته از دیدگاه اما میه است و به دیدگاه منتحلین به اسلام ومتوغلین در کثرت خرده می گیرد ودر دیدگاه خود به توحید اکمل توجه ویژه نموده اند گروهی از انسانها در شناخت خداوند فقط از طریق زبان به او اقرار می کنند ،گروهی از طریق استدلال وگروهی از طریق شهود باطنی به وجو د خداوند قائلند ،علامه در این باره بیان دارند که درک تو حید برای همگان در حجاب استو میزان حجابهابر ا ساس ظر فیتها متفاوت است، شخصی که توحید رادر حس وتجربه دریافته است میزان حجابش از فردی که توحید را عر فانی و شهودی کسب کرده است متمایز است. ایشان در باب ذات خداوند معتقدند که هیچ عقلی در ذات اقدس الهی نمی توان راه یافت حتی عقل انسان کامل چون پیامبران و ائمه ی هدی "ع" زیرا این صفات به اولوهیت خداوند بستگی دارد و مختص ذات پروردگاراست . معنای اقسام توحید ،توحید ذاتی :یعنی اینکه در ذات او(خدا) را یگانه بدانی .و نفی هر گونه شریک از ذات :اوست.توحید صفاتی: یعنی اینکه صفات را عین ذات بدانی.توحید افعالی : به معنای این است که سرتا سر جهان با همه ی نظامات،علل ومعلولات فعل خداوند است.ضمن اینکه همه ی بزرگان و علما و عارفان به پدیده ی علم توحید رسیده اند علامه با توجه به همه ی مسائل توحیدی ضمن نگاه فلسفی که استد لال و منطق حر ف اول را می زندنگاه عارفا نه ی ایشان در مراتب معرفت الله که عین الیقین، علم الیقین، و حق الیقین است علامه به یک مرتبه بالاتر است که آن بردالیقین است.درضمن فلاسفه از تو حید ذاتی به تو حید صفاتی و به تو حید افعالی می رسند اما عرفا با لعکس .علامه در . اقسام چهار گانه ی اتحاد به این قسم .اذعان دارند که اگر اتحاد دو امر در طول هم قرار گیرند به این معنی که یکی ناقص در هستی و آن دیگر ،صورت کمالیه آن ناقص است که به واسطه ی آن استکمال بیابد و از قوه به فعل خارج گرددشرح بیان علامه پیرامون تو حید صمدی: خداوند متعال چون در ذاتش صمد است جمیع صفات جمال و جلالش یعنی در جمیع صفا ت لطف وقهرش نیز صمد است هر چند که صفات او عین ذات اوست یعنی علم او صمد است قدرت اوصمد است ودیگر صفاتش صمد است.پس او حی، علیم، قاذر، سمیع، بصیر به ذات خود است نه به واسطه ای او به کمالاتشان می رسند .

چکیده شمس الدین محمّدبن یحیی بن علی گیلانی لاهیجی،متخلص به « اسیری» یکی از عارفان و شیوخِ بزرگ بود. وی قرن نهم هجری، سال 840 هـ . ق، در شهر لاهیجان به دنیا آمد.تحصیلات مقدماتی را در شهر لاهیجان فرا گرفت، پس از آن برای ادامه تحصیل حدود 9 سال سنداشت. به شهر ری رفت و در خانقاه «نوربخشیه» شاگرد و مرید « سید محمّد نوربخش» گردید. وی بعد از توبه کردن وگرفتن تلقین ذکر و با داشتن شرایط خدمت و عزلت وصحبت ، پیشرفت های چشم گیری داشت، بطوری که در مدت شانزده سال خدمت نزدسید محمّد نور بخش، بر حسب تفاوت احوال معنوی که به او دست می داد سه اجازه ارشاد از استادش دریافت نمود، و بعد از وفات استادش، جانشین وی گردید.شیخ محمّد لاهیجی -رحمه الله علیه- درسال 912 (هـ.ق) درشهر شیراز چشم از جهان فرو بست.در زمینه ی مسائل عرفانی وی دارای اندیشه های نو و بدیعی دارد. که با مطالعه وتحقیق و بررسی از آثار وی به اندیشه های بلند عرفانی که توأم با فلسفه ومنطق وکلام می باشد ،می رسیم.شیخ محمّدلاهیجی-رحمه الله علیه- در نزد ما ایرانیان، دارای معروفیّت و مشهوریّت خاصی است، مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز ، از مثنوی گلشن راز«شیخ محمود شبستری»که یکی از برجسته ترین آثار وی بوده ، با وجودگذشت چندین سال هنوز هم می توان آن رابه عنوان یکی از منابعِمهم عرفانی استفاده کرد.در این نوشتار ابتدا با تکیّه بر منابع قدیمی و نیز با رعایت ترتیب زمانی، شرح احوال شیخ محمّد لاهیجی را مورد بررسی قرار گرفته است. سپس به تحلیل آراء واندیشه های عرفانی وی می پردازد.کلید واژه ها: محمّد لاهیجی،تجلّی ،رویت ،وحدت وجود،اعیان ثابته،انوار الهی، سیر وسلوک ،انسان کامل

عرفان پدیده ای انسانی است که در طول تاریخ، درفرهنگ ها و ادیان مختلف به اشکال گوناگون پدیدار شده است و اکنون در جهان امروزی صدها گروه، یا فرقه انحرافی و ساختگی به وجود آمده که به علت امکانات ارتباطی سریع، با فاصله کوتاهی از معرفی و ظهور یک فرقه، شاهد ظهور طرفداران آن فرقه در دیگر نقاط جهان هستیم. این فرقه ها به سبب نفوذ در فرهنگ مسلمانان تعالیم و روش های خود را با برخی آموزه های اسلام مانند معرفی کرده و اذعان ی کنند ما همان چیزی را می گوییم و می خواهیم که عرفاناسلامی می جوید، تنها زبان و شیوه ما امروزی، متفاوت و مردمی تر است؛ به این دلیل لازم است تفاوت ها و کاستی های این جریان ها معنویت گرا نقادی و تبیین شود، تا از این تشبیه جلوگیری کرده واین شبهه را بر طرف کند. لذا دراین پژوهش به بررسی و تحلیل عرفان های وارداتی و نوظهور درباره عشق، عقل و شریعت با تاکید بر نقد آیین اکنکار واوشو به عنوان دو عرفان کاذب و مقایسه آن با اندیشه های ناب عرفان اسلامی – شیعی در 5 فصل پرداخته شده است. فصل اول به کلیات تحقیق، فصل دوم به تبیین عرفان های اسلامی و عرفان های نوظهور اختصاص دارد. فصول سوم ، چهارم و پنجم به ترتیب به موضوعات عشق و شادی، عقل و شریعت گریزی درعرفای اسلامی و عرفان های نوظهور اختصاص یافته است. بخش پایانی این پزوهش به جمع بندی نهایی و نتیجه گیری کلی و یافته های حاصل از پژوهش مذکور اختصاص دارد.

شیطان از جمله موضوعاتی است که از دیرباز در حوزه‌های مختلف بشری مورد توجه بوده است. شناخت ساختار لغوی و معنایی شیطان با عناوین ابلیس، عزازیل به معنی خداوند است که با خلقت آدم(ع) دشمن او می‌شود خدا را سرکشی و نافرمانی می‌نماید و مبغوض و منفور درگاه الهی شده، از درگاه رانده می‌شود و مهلت می‌یابد تا «روز معلوم» زنده بماند و فرزندان آدم را فریب دهد و گمراه سازد. برخی مفسرین و به خصوص عرفا، تلقّی و قضاوت‌های متفاوت درباره‌ی ابلیس صورت داده‌اند. برخی او را ملعون و مطرود داشته‌اند و شایسته‌ی عقوبت و دلایلی نیز برای آن ذکر کرده‌اند و برخی دیگر او را عاشق صادق و مخلص نامیده‌اند. سپس این چهره را در قرآن و روایات و نهج‌البلاغه و سپس در آثار عرفانی عرفا از قرن اول تا آخر قرن هفتم نگاهی خواهیمانداخت که عده‌ای مثل قشیری، به دلایل سرکشی، طغیان، کبر و غرور، قیاس و خودخواهی، حسادت و کینه‌توزی و دشمنی با آدم (ع) و فرزندانش او را تخطئه و سرزنش می کنند و او را به عنوان موجود عصیان‌گر و سرکش رد می‌کنند. و بر عکس عارفانی چون حلاج، عین القضات همدانی به دلایل جبر و مشت ازلی، مظلومیت، دلدادگی، وحدت‌گرایی، معشوق پرستی که دارد به دفاع از او می‌پردازند

عرفان و تشیع دو عنوان دالّ بر حقیقت واحدی هستند که به دلایل گوناگون به ناچار از هم فاصله گرفتند تا اینکه با کم شدن این فاصله به تدریج هر کدام گرایش های ذاتی خود را نسبت به دیگری نشان دادند. یکی از نقاط عطف تاریخی در این خصوص سده هفتم می باشد. پس از تعریف تصوف و عرفان به اختصار سیر نضج گرفتن آن و موقعیت و قلمرو عرفان از دید پیامبر (ص) عنوان شده، سپس به تحولات مربوط به سده هفتم از جمله علمی و استدلالی شدن تصوف،‌ دلایل رواج آن، ‌وجه اشتراک آنها یعنی قبول اصل ولایت به معنای عرفانی آن،‌ پرداخته می شود. دین و مذهب تعریف شده و اعتقادات شیعه بررسی می شود. مبحث امامت و تفاوت شیعه و سنی در نیاز به امام و اعتراض تشیع که در آغاز به دو مسئله حکومت اسلامی و مرجعیت علمی که منحصراً حق اهل بیت (ع) است،‌ مورد ارزیابی قرار می گیرد. در روش های مبارزاتی، تشیع به تصوف نزدیک می شود که در این مورد آئین فتوت مطرح می گردد. دیدگاه های گوناگون درباره عرفان وجود دارد که در ادامه آن نکاتی از گفتار و کردار خود عرفا در ردّ بعضی نقدها ذکر شده است. ایده ها،‌ و عملکردهای عرفا و دانشمندان و تأثیرگذاری آن ها بر ارتباط تشیع و تصوف شرح داده شده است. وجه اشتراک عرفا نداشتن تعصب دینی است که می توان جمع میان گرایش شیعی و سنی را ملاحظه کرد که در این سده از سوی عرفا گامی از تسنن به سوی تشیع برداشته شد. در ارتباط با حوادث سیاسی و اجتماعی که تأثیر مستقیمی بر تصوف و تشیع داشت به سیاست های نزدیکی به تصوف و تشیع و روحانیان از سوی محمد خوارزمشاه و الناصر لدین لله برای مهار قدرت روزافزون آنان، اشاره شده است. هجوم مغول که سبب آشفتگی ها بود،‌گرایش مردم به عرفا و تصوف را که به دو شکل انفعالی و فعال بود را، به وجود آورد. سقوط بغداد و اتهام زدن به رهبران تشیع از مباحث آن روز بوده است. حضور دانشمندان شیعی که تحولی شگرف را به نفع عرفان و تشیع با دوراندیشی و فعالیت خود سبب شدند. در نهایت اسلام آوردن ایلخانان و توجه به تشیع و تصوف که از قبل آن تصوف مجال یافت که چهره شیعی خود را ظاهر کند و متقابلاً فقهای شیعه هم علایق صوفیانه خود را بروز دادند.

یکی از آن عارفان بنامی که، عرفای دیگر از وی تأثیر گرفته اند و چراغ اندیشه و تفکر او را به دست گرفته اند، شیخ اکبر معروف به ابن عربی است. به علت گسترده بودن اطلاعات ابن عربی دربار? فلسفه، کلام،تفسیر،عرفان و حدیث است که عرفای اسلامی پس از وی به شدت تحت تآثیر افکار او قرار می گیرند و دارای مبادی، اصول می گردد. او خود معتقد است که کلام او از عالم امر نازل می شود پس دارای یک نظام واحد است و همانند قرآن بعضی از آن بعضی دیگر را تفسیر می کند. ولی این نظام واحد برای کسی روشن می شود که نسبت به مباحثی همچون عالم احدیت، واحدیت، اسماء و صفات حق، وحدت وجود، حضرات خمس، اعیان ثابته، و انسان کامل آگاهی داشته باشد.و به حق تنها عارفی که از تعلیمات ابن عربی در اندیشه و آراء خود استفاده نموده است و بهره ها جسته، شاه نعمت الله ولی است که حکمت از طریق فصوص الحکم برقلب و جان وی راه یافته است.رسال? پیش رو که در باب بررسی میزان تاثیر پذیری اندیشه های شاه نعمت الله ولی از اندیشه های ابن عربی می باشد در چهار فصل تنظیم شده است که به قرار زیر است :فصل اول مربوط به کلیات می باشد . در این فصل به موضوعاتی همچون سوالات پژوهش، فرضیه های پژوهش، اهداف پژوهش، جامعه آماری ، حجم نمونه، روش تحقیق ، مدل تحقیق و... اشاره شده است . روش تحقیق به کار گرفته شده در این رساله روش توصیفی تحلیلی بوده و حجم جامعه آماری جهت بررسی 1362 صفحه می باشد . در فصل دوم به زندگی نامه و آثار شاه نعمت الله ولی و ابن عربی اشاره گردید. از جمله مباحث مهمی که در این فصل ذکر شده است ، اشاره به چهارچوب کلی عرفان ابن عربی و سلسله شاه نعمت اللهی می باشد. در فصل سوم که تجزیه و تحلیل اطلاعات می باشد، اندیشه های ابن عربی وشاه نعمت الله ولی در دوازده مورد (وجود، اسما و صفات ، اعیان ثابته ، تجلی ، تشبیه و تنزیه ، جبر و اختیار ، وحدت وجود ، قلب ، انسان کامل ، عقل اول ، عشق ، رمز و تمثیل) مورد بررسی قرار گرفت . در فصل چهارم نیز که نتیجه گیری کلی رساله ذکر گردید. کلید واژه ها: ابن عربی ، شاه نعمت الله ولی ، عرفان، وجود، انسان، عشق،اعیان

این پژوهش با هدف بررسی صبر با تکیه بر آیات و روایات در هفت بخش با این موضوعات به نگارش درآمده است: بخش اول، ماهیت و ضرورت صبر: صبر و هم خانواده های آن در قرآن، ضرورت صبر، حکم تشریعی صبر؛ بخش دوم، زمینه های صبر: صبر در بلاهای دنیا، صبر در برابر خواهش های نفس، صبر در مقام فرمانبرداری خداوند، صبر در راه تبلیغ دین، صبر در میدان جنگ، صبر در مقام معاشرت با مردم، درجات و مراتب صبر؛ بخش سوم، قهرمانان صبر: حضرت ایوب، یعقوب، یوسف، اسماعیل و پیامبران اولوالعزم؛ بخش چهارم، آفات و پشتوانه صبر؛ بخش پنجم، هماهنگی صبر با ارزش های معنوی: هماهنگی صبر با ارزش های معنوی، تجلیل و تکریم ویژه از صابران؛ بخش ششم، فوائد و نتایج صبر و صبر در اشعار فارسی؛ بخش هفتم، صبر در احادیث: صبر در احادیث، مقایسه صبر در متون نهج البلاغه و صحیفه سجادیه

پایان نامه حاضر به بررسی شفاعت حسنه و آثار تربیتی آن با تکیه بر آیات و روایات پرداخته و شامل این مباحث است: بخش اول، کلیات: لغات و تعاریف و اصطلاحات، شفاعت حسنه و شفاعت سیئه؛ بخش دوم، انکار جهاد مالی و محرومیت از شفاعت حسنه، محرومیت یهود و نصاری از شفاعت حسنه، محرومیت کفار و مشرکین از شفاعت حسنه، عدم کارآیی شفاعت سیئه در قیامت، شفاعت سیئه و بت پرستی در قرآن، بت پرستی و نقض قوانین الهی، مروری بر سیر خرافات در تاریخ ادیان؛ بخش سوم، اثبات شفاعت حسنه برای خداوند در قرآن، شفاعت حسنه به اذن خداوند، شافعان حسنه در قرآن، سایر آیات شفاعت حسنه، مروری بر آرای دانشمندان و منازعات متکلمان اسلامی درباره شفاعت حسنه، شفاعت حسنه در روایات شیعه و اهل سنت؛ بخش چهارم، تربیت و یأس و امید و شفاعت حسنه، آثار تربیتی شفاعت حسنه و مقایسه آن با شفاعت سیئه

هدف پژوهش شناختن مراحل و مقامات عرفانی و تطبیق آنها با مکارم الاخلاقی از لسان گوهر بار امام سجاد ( ع ) و شناخت بیشتر درباره سیره و روش معصومین ( علیهم السلام )٬ اسوه و الگو بودن آن عزیران در تمامی شئون زندگی و پیاده نمودن دستورات اخلاقی آنان در مراحل عمر. روش پژوهش : کتابخانه ای. ابزار اندازه گیری : کتب احادیث و آثار عرفانی و شرحهایی که بر صحیفه سجادیه نوشته شده و آثار منظوم شعراء و تالیفاتی که در این ارتباط صورت گرفته است. طرح پژوهش : بررسی منابع موجود٬ دیدگاهها٬ نظرات و تحقیقات و شرحهایی که بر دعاوی مکارم الاخلاق نوشته شده است. نتیجه کلی : انسان از منظر قرآن٬ مسافری است رهسپار لقای خداوند سبحان٬ و در این مسیر٬ عواملی را پیموده تا سرانجام به عالم طبیعت و نشأة دنیا که در بیان عارفان به کفش کن کاخ با عظمت آفرینش تعبیر شده٬ رسیده است. و عواملی را پیش رو دارد تا به لقای مهر و جمال یا قهر و جلال حضرت حق راه یابد. سالک٬ که در این سفر سیر به سوی » مکانت برتر « را طلب می کند و مسیر آن در نهان و نهاد آدمی است٬ نه در بیرون هستی او و منازل و مراحلی دارد که پیشگامان تهذیب نفس از آن به مراحل سیر و سلوک یاد می کنند که این سیر موانعی دارد که سالکان پس از شناسایی باید آنها را از سرراه برداشته٬ پس از تخلیه حرم هستی خویش از رذایل اخلاقی که همان موانع سیر به سوی خداست به تحلیه آن به فضایل که همان سیر در مراحل این سفر است بپردازد. دعای مکارم الاخلاق چنانچه سرمشق سالک گردد گام به گام او را پیش برده و به سرمنزل مقصود راه می نماید و معالی اخلاق را که در این سیر معنوی سرلوحه امور است به ما می شناساند.‬