جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مصطفی ملکیان در این گفتار می‌کوشد با مقایسة کلام اسلامی با کلام مسیحی به این آسیب‌شناسی بپردازد و برخی از مهم‌ترین معضلاتی را که به رکود کلام اسلامی انجامیده، ارائه کند. انگیزة بحث البته انتشار کتاب فلسفة اندیشة دینی در اسلام و مسیحیت نوشتة لوئی گارده و ژرژ قنواتی است. کتابی که به داوری ملکیان به‌رغم حجم بالا و دشواری مطالب، به‌خوبی ترجمه شده‌است. نقد و بررسی این کتاب که عصر چهارشنبه ۲۰ دی‌ماه ۱۳۹۶ در خانة کتاب برگزار شد.ء مصطفی ملکیان، پژوهشگر نام‌آشنای فلسفه، گفتاری در مقایسة میان کلام اسلامی و کلام مسیحی صورت داد. محسن آزموده زحمت پیاده‌سازی و گزارش این گفتار را بر عهده گرفته‌است.

متن حاضر تلفیقی است از یک سخنرانی پیرامون «معنی، کارکرد و آفات روشنفکری» که توسط جناب آقای ملکیان ایراد گردیده و گفت‏وگویی که درباره سنّت و تجدّد و نسبت آن با دینداری با ایشان به عمل آمده است.

لودیگ یوزف یوهان ویتگنشتاین (1889-1951 میلادی) فیلسوف بزرگ اتریشی نیمة اول قرن بیستم است که در وین متولد شد. جد او از یهودیت به مذهب پروتستان گروید و مادرش هم کاتولیک‌ مذهب بود. او در سال 1908 به انگلستان رفت و در دانشگاه منچستر به تحصیل در رشتة مهندسی پرداخت. به تدریج به ریاضیات علاقمند شد و رشتة مهندسی را رها کرد. ویتگنشتاین در سال 1914 وارد ارتش اتریش شد و در همان زمان به تفکر دربارة مسائل فلسفی ادامه داد و در سال 1918 نخستین کتاب خود را با عنوان رسالة منطقی فلسفی نوشت. وی از جمله فیلسوفانی است که در مکتوبات نشر یافته‌اش، قطعاتی وجود دارد که اشاره‌ای صریح به الاهیات دارند و هرکسی بخواهد از الاهیات فهمی امروزین کسب کند باید از آثار وی اطلاع داشته باشد. نگارنده در این کتاب تلاش می‌کند، پاره‌ای از موضوعات و مسائل مربوط به معنای زبان الاهیات یا دین را بیان و فلسفة ویتگنشتاین را در ارتباط با باور دینی وی بررسی نماید.

شمار کسانی که خود را بی‌اعتنا به خدا می‌دانند افزایش یافته است؛ در میان کسانی که هنوز در محدودۀ ادیان تاریخی و نهادینه مانده‌اند فاصلۀ میان عقیده و علم و نیز گزینشگری بیش‌تر شده است. بسیاری تغییر دین و مذهب داده‌اند و بسیاری تلفیق ادیان و مذاهب مختلف دست می‌زنند. طیف عقیده به چیزی ماورائی وسیع می‌شود، اما، در این طیف، دایرۀ عقیده به یک خدای مشخص انسانوار تنگ‌تر و دایرۀ عقیده به چیزی مانند نیرویی ناانسانوار گشاده‌تر می‌شود؛ شیوه‌های دین‌ورزی مصروف به عصر جدید افزایش سریع می‌یابند. قطراتی که بر روی مرز میان انسانگرایی و معنویت پل می‌زنند، به سرعت افزایش می‌یابند؛ و اعمالی که معنویت و روان‌درمانی را به هم می‌پیوندند نیز افزایش سریع دارند. این مطالب تنوع دین را در عصر حاضر نشان می‌دهد. در این کتاب، مولف تحلیلی از جنبه‌های دینی جدید عرضه می‌کند. وی این تحلیل را با تصوری که جیمز از حقیقت ماهیت و ذات دین داشت، آغاز می‌کند و بر این تصور مبتنی می‌سازد و پاره‌ای از سخنان تفریحی و تدریجی وی را می‌پذیرد و پاره‌ای را رد و پاره‌ای را تکمیل و کوشش می‌کند تا جایگاه دین در عصر دنیوی‌اندیش امروز را بیان کند.