جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این کتاب حاصل پژوهشی با رویکرد پدیدارشناختی به تفاسیر کهن امامیه است. مئیر بَراَشر در این کتاب مکتبی متمایز در تفسیر قرآن را معرفی می‌کند که ویژگی‌های عمدهٔ آن عبارت است از تفسیر بر اساس احادیث، تفسیر گزینشی برخی آیات مرتبط با تشیع، علاقۀ اندک به علم کلام و مسائل خاص مربوط به امامت. به عقیدۀ وی، دو مبنای تفسیری مهم بازتاب‌یافته در این آثار، نیاز به تفسیر قرآن و انحصار مرجعیت در تفسیر به ائمه علیهم‌السلام است. نیاز به تفسیر از آنجا نشأت گرفته است که معانی پنهان در قرآن با زبان نمادین و رمزی بیان شده و وظیفۀ این رمزگشایی بر عهدۀ مفسر است. اما اصلی‌ترین روش‌های تفسیر یکی تفسیر بر اساس متغیرات متنی است و دیگری تفسیر بر اساس تمثیل و مجاز. براشر در فصلی مستقل به چگونگی بازتاب مسائل مربوط به امامت، نظیر اعتقاد به عهد ازلی میان خداوند و شیعیان، ویژگی‌های فوق‌بشری و اسرارآمیز عطاشده به امامان مانند علم خدادادی و بی‌نهایت، عصمت از گناه و خطا و شفاعت برای شیعیان، در تفاسیر کهن شیعی و مقایسۀ آن با آثار کلامی سده‌های بعد می‌پردازد.

این تحقیق، ضمن ارائه مفهوم هرمنوتیک و ارتباط آن با فهم و تفسیر قرآن کریم به ارزیابی دیدگاه‌های فلسفی برخی فلاسفه غربی و روشنفکران مسلمان درباره امکان هرمنوتیکی بودن کتاب خدا می‌پردازد و اختلاف مفسّران در تفسیر و حقیقت فهم قرآن را براساس دو دیدگاه مفسّر محور و تفسیر محور (متن محور) شرح می‌دهد. نگارنده می‌کوشد شرایط و کیفیت فهم قرآن کریم را با توجّه به الفاظ و محتوای خاصّ قرآن و نیز زبانی که این کتاب آسمانی به روش ویژه خود با آن سخن می‌گوید، بپردازد و شیوه تفسیر قرآن را از منظر مفسّران و قرآن پژوهان مسلمان تبیین کند. وی معتقد است از آن جا که مفسّران مسلمان به مسأله "هرمنوتیک" اهمّیت زیادی نشان ندادند و ابعاد مختلف آن را بررسی نکردند، مجال برای دگر اندیشانی مانند محمّد آرکون و نصرحامد ابوزید که تفکراتی مایل به اندیشه های فیلسوفان غرب و خاورشناسان دارند، پیدا شد تا دیدگاه‌های انحرافی خود را در زمینه تفسیر قرآن مطرح سازند. نوشتار حاضر در دو بخش تدوین شده است. نگارنده در باب اوّل ضمن ارائه تعریف هرمنوتیک و قواعد، اصول و مبانی مربوط، دیدگاه‌های برخی فلاسفه غربی به ویژه مارتین هایدگر، شلایرماخر درباره مبانی هرمنوتیک و تفسیر و تأویل کتاب های مقدّس را منعکس ساخته و تاریخچه پیدایی تفکرات هرمنوتیکی و ارتباط آن با تفسیر و تأویل متون مقدّس و آسمانی را ارائه می‌کند. وی ضمن بررسی مکتب های مختلف فکری درباره هرمنوتیک در میان فلاسفه غربی، اومانیستی بودن این افکار را تشریح می‌سازد. نویسنده در باب دوم نیز طی سه فصل به رابطه هرمنوتیک و فهم و تفسیر قرآن می‌پردازد. فصل اوّل از باب دوم به معنای فهم قرآن، مفهوم تفسیر و اختلاف مفسّران در معنای آن، ضوابط تفسیر، مفهوم تأویل و معانی شش گانه آن، معانی تأویل نزدِ علمای اصول، تفاوت های تأویل و تفسیر، مفهوم فهم از منظر علمای لغت و فلاسفه اختصاص دارد. نویسنده در فصل دوم از این باب با اشاره به چگونگی فهم قرآن توسّط مسلمانان در طول تاریخ اسلام، از روش‌های مختلف تفسیر قرآن و اسلوب‌های ادبی مبتنی بر لغات و واژه‌های قرآن، جمود بر معنای ظاهری، روش تفسیر اثری و ایرادهای وارد شده بر آن، مانندِ ضعف سند و ورد اسرائیلیات و همچنین روش عقلی در تفسیر قرآن و ویژگی‌های هر یک از شیوه های تفسیری سخن می‌گوید. فصل سوم از باب دوم کتاب به تبیین مبانی فهم قرآن اختصاص دارد و نگارنده در آن به بررسی چگونگی فهم خطاب‌ها و سخنان خدواند، خصوصیات متن و نصّ الهی، قدرت انسان در فهم این نص، دیدگاه‌های فلاسفه غرب درباره معرفت و شناخت انسان، حقیقت و مَجاز در قرآن، اقسام مَجاز، نقش قرآن و سنّت در فهم و تفسیر قرآن و مبانی هرمنوتیکی تفسیر قرآن می‌پردازد.