آیا بر اساس احادیث می توان گفت در زمان ظهور امام زمان ـ علیه السلام ـ 2 رجعت اتفاق می افتد یک رجعت بعد از شهادت یا رحلت حضرت مهدی ـ علیه السلام ـ است و یک رجعت بنابر روایات که می فرماید عده ای در زمان ظهور زنده می شوند و بر می گردند برای یاری امام زمان آیا این هم رجعت است؟ | کتابخانه مجازی الفبا

آیا بر اساس احادیث می توان گفت در زمان ظهور امام زمان ـ علیه السلام ـ 2 رجعت اتفاق می افتد یک رجعت بعد از شهادت یا رحلت حضرت مهدی ـ علیه السلام ـ است و یک رجعت بنابر روایات که می فرماید عده ای در زمان ظهور زنده می شوند و بر می گردند برای یاری امام زمان آیا اين هم رجعت است؟

برای روشن شدن بحث لازم است اشاره ای به معنای لغوی و اصطلاحی رجعت کنیم:
رجعت در لغت یعنی بازگشت پس از رفتن[1] و در اصطلاح یعنی ـ خداوند در هنگام ظهور امام زمان ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ گروهی از شیعیان را که پيش از قیام آن حضرت از دنیا رفته اند به دنیا باز می گرداند تا آنان به پاداش یاوری و همراهی و درک حکومت آن وجود مقدس نایل آیند و نیز برخی از دشمنان حضرتش را زنده می کند تا از ایشان انتقام گیرد. بدین ترتیب که آشکاری حق و بلندی مرتبه پیروان حق را بنگرند و اندوهگین شوند.[2]
زمان وقوع رجعت طبق روایات از آغاز ظهور حضرت مهدی ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ شروع می شود و تا مدتی قبل از رستاخیز ادامه دارد. در روایات آمده است که وقتی حضرت ظهور می فرماید خبر مسرّت بخش ظهور در قبرها به اموات می رسد «و لا یبقی میت الا دخل علیه تلک الفرحة فی قبره و هم یتزاورون فی قبورهم و یتباشرون بقیام القائم» یعنی میتی نیست مگر این که خبر ظهور حضرت در قبرش به او می رسد و آن ها در قبرها به زیارت هم رفته و قیام حضرت را به هم مژده می دهند و بعد از آن به آن دسته از اموات مؤمني که قابلیت برگشت دارند و شایسته آن فضیلت عظمی هستند اختیار برگشت داده می شود. تا به زیارت معشوق شان بشتابند و در خدمت او و زیر پرچم پر صفای او به یاری دین خدا و ولی برگزیده او بپردازند و آن ها با میل و رغبت فراوانی این فرصت گران مایه را غنیمت دانسته و از آن استقبال می کنند.[3]
و نیز بعد از حضرت صاحب الامر ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ ائمه معصومین و حضرت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ رجعت خواهند فرمود و عصر هر معصومی که رجعت می کند بدان و نیکان که سابقاً در حیات اولیه آن انوار پاک الهی حیات داشتند در رجعت نیز برخواهند گشت و در این هنگام خوبان و نیکان از بدان و اشرار انتقام ظلم و ستم شان را خواهند گرفت و حق و پاکی بر ظلم و ناپاکی پیروز خواهد شد. و مدت ها حکومت حق و فضیلت ادامه خواهد داشت. و طبق برخی روایات وارده در این باب مدت حکومت حق چندین برابر بیشتر از زمانی است که به ظاهر حق و اهل آن مظلوم واقع شده بودند.[4]
و ناگفته نماند که اولین رجعت کننده از معصومین که از روایات استفاده می شود. امام حسین ـ علیه السلام ـ است که در زمان حضرت زنده می شود و نیز اصحاب و یاران امام ـ علیه السلام ـ به علاوه دشمنانش به دنیا باز می گردند و مقاتله بین آن ها رخ خواهد داد و انتقام مظلومیت امام و یارانش گرفته خواهد شد.
از امام صادق ـ علیه السلام ـ نقل است که فرمودند:اولین کسی که به دنیا بر می گردد امام حسین ـ علیه السلام ـ و اصحاب آن حضرت هستند و نیز یزید بن معاویه و اصحابش. حضرت آن ها را یک به یک به هلاکت خواهد رساند.[5] و نیز از روایات استفاده می شود که حضرت سید الشهدا مدتی در عصر ظهور حضرت حجت زندگی می کنند و این گونه نیست که در آخرین لحظات عمر آن حضرت امام حسین رجعت کنند. و زمانی که مردم امام حسین ـ علیه السلام ـ را شناختند و به حضرت معرفت لازم را پیدا کردند آن وقت امام زمان ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف رحلت می کنند و امام حسین حکومت می کند.[6]
به هر حال این مسائل از جزئیات رجعت است و دقیق شدن در جزئیات مسئله ضروری نیست. و بر اساس برخی روایات دومین نفر از معصومین که رجعت می کند امیر المؤمنین است که در اخبار وارد شده چندین بار رجعت می کنند و در کلام خود حضرت هست که فرموده اند ـ برای من رجعت پس از رجعت و بازگشت پس از بازگشت است و من صاحب بازگشت های مختلفم و من صاحب بازگشت هایی در حیاتم.[7] و بعد از آن حضرت، حضرت رسول اکرم و فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ رجعت می کنند و ائمه دیگر یکی پس از دیگری می آیند.[8]
با این توضیحات مشخص می شود که رجعت یک اصطلاح عامی است به کسانی که در ظهور بازگشت دارند و کسانی که بعد از آن به ترتیب بازگشت می کنند رجعت گفته می شود نه تنها 2 بار گفتن اشکال ندارد بلکه بازگشت هر شخصی یک بار رجعت است کما این که رجعت در قبل از اسلام اتفاق افتاده است. از جمله زنده شدن مردگان توسط حضرت عیسی ـ علیه السلام ـ زنده شدن عزیر پیامبر «فَأَمَاتَهُ اللّهُ مِئَةَ عَامٍ ثُمَّ بَعَثَهُ» سوره بقره، آیه 259 و زنده شدن اصحاب کهف ـ و زنده شدن قومی که خداوند درباره آن ها فرمود «فَقَالَ لَهُمُ اللّهُ مُوتُواْ ثُمَّ أَحْيَاهُمْ» بقره 243ـ [9]
جا دارد در این جا در مورد ماهیت رجعت نیز اشاره ای داشته باشیم:
از روایات و کلمات علمای اسلام به دست می آید که رجعت عالمی است بین دنیا و آخرت که نه تماماً خصوصیات و ظهورات آخرت را داراست ونه تماماً وضعیت دنیای فعلی ما را دارد.عالمی است لطیف تر از جهان مادی فعلی ما اما نه به لطافت روز رستاخیز.[10]

مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه (اندیشه قم)