مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

ما دیگر باید دست از تفسیرِ قرآن برداریم و اکنون نوبت آن است که با متن قدسی وارد رابطه‌ای پساتفسیری شویم. شرح و بسط این دوره نوپدید مهمترین پروژه‌ای‌ است که نگارنده به جد آن را دنبال می‌کند و تاکنون بالغ بر ۲۳۰ صفحه از کتاب‌اش، در این باب را قلمی کرده است؛ کتابی که امیدوار است بتواند اندکی از فربهی نظری و بیمارگونه پیرامون تفسیر قرآن را بکاهد و تاحدی نیز از پتانسیل‌های عملی و کاربردی آن پرده‌برداری کند.

آمنه ودود (۱۹۵۲-) از متفکران امریکاییِ افریقایی تبار است. او وقتی که بیست ساله و در دانشگاه مشغول به تحصیل بود، به دین اسلام گرایش یافت. مِری تِسلی که مسیحی پروتستان بود، پس از این نام خود را به آمنه ودود تغییر داد. وی به تأملاتی در خصوص زن در قرآن پرداخته است. او قرآن را دارای روحی می داند که در آن هیچ تمایزی میان مرد و زن وجود ندارد. اما فهم ناصحیح از قرآن در جوامع مردسالار، سبب شده تا گرایشی ضد زن از آن ارائه شود.

«من از محضر چهار تن فیض برده‌ام که هر یک از آنها برایم ارزش خاص خود را دارد. بی‌هیچ تردیدی، علامه طباطبایی را بیش از همه ستوده و دوست داشته‌ام. به او احساس ارادت و احترامی سرشار از عشق و تفاهم داشتم.»(داریوش شایگان)(۱) مرحوم داریوش شایگان فیلسوفی سکولار و دنیا دیده بود اما در میان تمام افراد، شخصیت‌ها و اساتیدی که دیده بود، تنها چهار تن را شایسته آن می‌دانست که به عنوان شخصیت‌هایی تاثیرگذارِ بر خود معرفی کند. او از میان آن چهار تن البته سهم بیشتری برای علامه طباطبایی قائل بود و او را پیش از دیگران بر صدر می‌نشاند و بیش از ایشان قدر می‌نهاد.

چیزی که علامه‌طباطبایی را برجسته کرده، این است که او معیار این گونه فلسفه را ذات خداوند قرار داده و خدا را محور تحقق چنین فلسفه‌ای معرفی کرده است.

مدارا به معنای لطف، تساهل، نرمی و در لغت، به معنای دوری از درگیری با فرد به خاطر شر اوست. خداوند متعال، در قرآن کریم، از مدارا، به عنوان برکت و رافت خود یاد کرده است. مدارا جایگاه بسیار مهمی در حیات خانواده و اجتماع آدمی دارد. اگر انسان با دیگران مدرا نکند و در سختی ها و ناگواری ها، با دیگر افراد با عصبانیت و خشم رفتار کند، هم به اعتماد اجتماعی و هم به صحت تربیتی و اخلاقی خود ضربه خواهد زد. مدارا نقش بسیار سازنده ای در زندگی خانوادگی و اجتماعی انسان دارد. زندگی پر از ناگواری هایی است که انسان با آن رو برو می شود. اگر انسان بنا را بر مدارا کردن با مردم نگذارد و در مشکلات و ناهمواری ها، با دیگران به تندی و خشونت رفتار کند، هم به اعتبار اجتماعی و هم به سلامت دینی و اخلاقی خود لطمه خواهد زد. هدف در این پژوهش، بررسی حیطه های مختلف مدارا در سیره امامان (ع) است که برای جمع آوری اطلاعات، از روش کتابخانه ای استفاده شده و داده ها با استفاده از روش توصیفی و تحلیل محتوا مورد بررسی قرار گرفته و نتایج حاصل از این بحث عبارتند از: در فضلیت مدارا، بسیاری از فضایل مانند خضوع و خشوع، نوع دوستی، صبر و خویشتن داری، کظم غیظ، نداشتن کینه توزی، دوری از خشم، دوری از جنگ، دوری از ناسزا گویی و سهل گیری وجود دارد. این فضایل اخلاقی و تربیتی نمونه ای از صفاتی است که انسان را در دنیا و آخرت به رتبه های والا و درجات ارزشمند می رساند.

دکتر محمد مسجد جامعی متولد ۱۳۳۲ در تهران است. وی تحصیلات حوزوی را با شرکت در دروس خارج فقه و اصول آیات عظام وحید خراسانی و مرحوم میرزا جواد آقا تبریزی در دهه ۶۰ ادامه داد. همینطور مدرک دکتری ژئوپولتیک از دانشگاه پیزای ایتالیا دریافت کرد. وی عضو هیأت علمی دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه، مشاور عالی و عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب و سفیر اسبق ایران در واتیکان و مغرب بوده است.

این نوبت ششمین جلسه از سلسله جلساتِ مضامین اخلاقی و اگزیستنسیل قرآن است که به همت دوستان گرامی در ماه رمضان برگزار می‌شود. امیدوارم که با عنایت به ایام و لیالی سپری شده، دوستان احوال خوش معنوی را تجربه کرده باشند. رفته رفته به انتهای ماه رمضان نزدیک می‌شویم و حدوداً یک هفته از این ماه معنوی باقی مانده است.

جلسه هفتم و آخر از سلسله جلسات مضامین اخلاقی و اگزیستتسیل قرآن را در خدمت شما هستم. ابتدا مروری می­کنم به مباحثی که در این سلسله جلسات طرح شد. به یکی دو پرسشی که دوستان بیرون از جلسات از من پرسیده­اند و ناظر به این مباحث هم از منظر دیگر می­پردازم. بعد به سه آیه از آیات سوره اسراء که در نظر گرفته­ام به مثابه آخرین مضمونی که قرار است در این سلسله جلسات محل بحث ما واقع شود، خواهم پرداخت. سپس با جمع بندی آنها سخنانم را به پایان می­برم. مشتاقم که از ملاحظات دوستان هم در انتها بهره‌­مند شوم.

پس از انتشار مجلدات اولیه موسوعه شریفه فوق، مرکز پژوهش‌های اسلامی آستان قدس‌رضوی برای نقد و بررسی اثر مزبور از این‌جانب دعوت به عمل آورد. بنده وقتی مطلع شدم که انتخاب من خواست جناب شیخ جلیل‌القدر حضرت استاد آیت‌الله آقای حاج شیخ محمد واعظ‌زاده‌خراسانی‌طاب‌ثراه بوده است، اجابت و اطاعت و به حدمیسور مطالبی تقدیم کردم که اینک مسودّه آن گفتار به‌عنوان عذر تقصیر به پیشگاه آن بزرگوار تقدیم خوانندگان ارجمند می‌گردد. استاد واعظ‌زاده یکی از تربیت‌یافتگان مکتب قم و ازنظر علمی به‌حق عالمی نمونه از عالمان جامع علوم الهیه بود و ازنظر اخلاقی تندیس تواضع، فروتنی و کرامت نفس بود. به‌یقین سخن‌سنجان فرداها با مطالعه آثار او به عظمت صاحب آثار بیش‌ازپیش پی خواهند برد: «فانظروا بعدَنا الی الآثار * إنّ آثارنا تدلّ علینا»