مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

نظریه­های متعددی دربارۀ کیفیت اعجاز قرآن و مسائل مرتبط با آن از زمان نزول تا کنون مطرح شده است. محمد شحرور با تعریفی مدرن از اعجاز، آن را بر اساس عدم ترادف، به بخشی از آیات قرآن محدود کرده است. او که مطالعات خود را در دنیای مدرنیته متمرکز نموده، مصحف را به قرآن و کتاب تقسیم کرده؛ لذا اعتقاد خود را بر این پایه استوار ساخته است که مشابه کتاب را می­توان آورد؛ از همین­رو خداوند، مردم و از جمله پیامبر(ص)‌ را از چنین کاری برحذر داشته است. همچنین او میان رسالت و نبوت تفاوت نهاده و طبق وجود تفاوت میان قرآن و کتاب،­ معتقد است آیات مربوط به رسالت و نبوت نیز در موضوع اعجاز، یکسان نیست و نباید ویژگی اعجاز را به همۀ آیات نازل شده بر پیامبر(ص) تعمیم داد. شحرور برخلاف پیشینیان، وجوه اعجاز را در ابعادی خاص منحصر دانسته که نیازمند دقت و تحلیل است. او مصادیق تحدّی را نیز بیش از محتوا در ساخت لفظی و ادبی برجسته نموده است. این مقاله کوشیده است با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی دیدگاه وی را در بوتۀ نقد قرار دهد و ضمن تفسیر اندیشۀ او تناقضات و اشکالات وارد بر آن را تحلیل و بررسی نماید.

دیدگاه‌ها متعدد و بعضاً متناقض از مفهوم و گستره تاریخی‌نگری در تفسیر متن وحیانی در اندیشه دانشمندان معاصر دین پژوه، لزوم گونه‌شناسی، تحلیل و تنقیح دیدگاه‌ها برای ارائه رویکردی اعتدالی و ضابطه‌مند را منجر شده است. سه رویکرد «تاریخی‌نگری به معنای تکوین متن وحیانی در بستر تاریخ»، «شکل‌گیری قرآن کریم تحت سیطره فرهنگ عربی» و «تاریخ‌مندی برگرفته از مبانی هرمنوتیک فلسفی» از مهمترین رویکردهای چالش برانگیز در میان معاصران است. پژوهش پیش‌رو با روش توصیفی ـ تحلیلی نشان داده است که تاریخی‌نگری در صورتی مقبول است که صرفاً به مثابه رویکرد معرفتی، مبین قرائن تاریخی مقارن عصر نزول باشد و به هویت عینی اصل متن وحیانی خدشه‌ وارد نکند. همچنین نشان داده است که برخی گونه‌های فهم تاریخی متن همچون «تفسیر با ابزار هرمنوتیک فلسفی» و یا «تفسیر ادبی معاصر» در برخی تقاریر آن به خاطر وجود اشکالاتی باید تصحیح و تعدیل گردد. ازاین‌رو، قرآن کریم در عین ناظر بودن بر واقعیت‌های عینی زندگی مخاطبان عصر نزول، واجد هویتی ماورائی و معلول مشیت الهی است و نه معلول متغیرهای بشری تا با دگرگونی آنها تحول یابد.

در این مقاله مساله اصلی این است که نظر کلی قرآن در مورد تکنولوژی بررسی شود و به این پرسش می پردازد که آیا قرآن در این مبحث ساکت است و مساله تکنولوژی و تصرف در طبیعت را به انسان و عقل معاش او واگذارده است و یا اینکه چارچوب‌های بنیادینی را برای آن ترسیم می کند؟ در این مقاله ابتدا به بیان اصول کلی لازم برای تکنولوژی از منظر قرآن و در اندیشه آیت الله جوادی پرداخته ایم وسپس با نگاه به آثار قرآنی وی و دسته بندی آیاتی که مصادیق فن آوری را بیان می کنند، استدلال شده است که این دسته آیات نمی توانند صرفا برای هدایت تشریعی و و ناظر به آخرت انسان باشد. درگام بعد با اشاره به سیره انبیا در راه اندازی حکومت الهی و پایه گذاری فن آوری‌های اولیه، به این مساله پرداخته شده که در بسیاری از موارد خدای متعال از طریق تعلیم انبیا فنون بسیاری را به بشر تعلیم نموده است تا او در ادامه مسیر زندگی آنها را تکمیل نماید

عینی‌­سازی تمدن تراز اسلامی در جهان معاصر، مبتنی بر دریافت کاربردی فرهنگ اسلامی از منابع اصیل اسلامی از جمله کتاب وحی است. مسئله پژوهش آن است که در بیان قرآن، کاربست اصطلاحات خانوادگی پدری، مادری، برادری، خواهری و فرزندی در مسائل دینی، اجتماعی و تاریخی جوامع گوناگون، بر اساس چه کارکردهایی در عرصه فرهنگ و تمدن صورت پذیرفته است؟ بر اساس یافته­های تحقیق به استقراء تام در قرآن و به روش تفسیر درون­متنی و برون­متنی، خانواده­انگاری جامعه، یک روش­ گفتمان‌­ساز قرآن ذیل سیاست اعتلای فرهنگی و تمدنی امت اسلامی است و کارکردهای آن، توجه به هویت تاریخی، همبستگی، تعاون و تاب­‌آوری اجتماعی، اصلاح خرده­‌فرهنگ­ها و مواجهه با ضدفرهنگ‌­ها در جامعه ایمانی و غیر ایمانی بوده است. در نتیجه مشخص گردید این انگاره در سه گونه نگرشی، گرایشی و رفتاری جامعه ایمانی و غیر ایمانی به کار رفته و ناظر به گذشته تاریخ، جهان معاصر و فرجام تاریخ لحاظ گردیده است.