جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با تامل در آیات قرآن می توان گفت که مراد از توحید در قرآن آن است که در عالم فقط یک خدا هست )توحید ذات( که همه عالم را آفریده است ) توحید خالقیت( و تدبیر و اداره عالم هم به دست اوست )توحید ربوبیت( وسراسر جهان فعل خدا است؛ و تمام لا مُؤَثِّرَ فی الْوُجُوْدِ اِلاّ اللهُ ؛هی موجودی تأثیر مستقل « : کارها، حرکت ها، تأثیر و تأثّرها به ذات پا او منتهی می شود؛ و در حقیقت توحید افعالی( و از اینجاست که به لزوم بندگی و فرمانبری انحصاری از خدا می رسیم )توحید عبادت( که این نوع (». ندارد جز خداوند از توحید باید در همه جنبه ها و احوال و رفتارهای زندگی نمود پیدا کند. به تعبیر دیگر می توان گفت که: اولا، مسئله توحید زیربنای شناخت تمام صفات خداست؛ یعنی اگر توحید حقیقی را بشناسیم همه صفات خدا را شناخته ایم ،در حالیکه اعتقاد به شر ما را از شناخت صفات او به کلی محروم می سازد. ثانیا، شاخه های توحید از ذات پا خداوند به جهان هستی کشیده می شود، به این معنی که از وحدت خداوند به وحدت خالق جهان هستی پی می بریم و وحدت موجود در جهان نشانه ای از وحدت خالق است. ثالثا، سر چشمه پیشرفت و تکامل انسانها وحدت جامعه بشری است که در سایه ایمان به خدای یگانه و در سایه‌سار مکتب توحید محقق می گردد زیرا وجود اختلاف در جوامع بشری باعث تشتت و در نتیجه عقب افتادگی و ضعف ملت ها میشود. رابعاً ،تربیت اخلاقی و پرورش صفات انسانی نیز تنها در سایه توحید میسر است. توحید است که درس خلوص نیت به انسان میدهد و اخلاص، یعنی پاکسازی دل از غیر خدا؛ یعنی اینکه تمام افکار و اعمال انسان در جهت رضایت حق تعالی باشد. بنابراین مسئله توحید و شر تمام ابعاد زندگی انسان را از عقیده گرفته تا اعمال و نیز از فرد تا جامعه همه را تحت شعاع خود قرار می دهد. (makarem.ir)1 حال با توجه به وسعت این موضوع و اهمیت آن در زندگی انسان خداوند پیامبران را مودب به ادب الهی کرده و به عنوان بهترین الگو برای زندگی دنیوی و اخروی انسان معرفی میکند. در قرآن کریم بیش از دو هزار آیه در مورد انبیا آمده است)ثلث قرآن(که مصادیق حقایق ادب و تربیت توحیدی هستند و این حجم بالای آیات نشان دهنده اهمیت و سنگینی بحث است) (vdars.com در قرآن خداوند جهت تعلیم و تربیت یک انسان موحد به حکایت ها و نقل‌ها یی فصلی از ادب الهی متجلی از اعمال انبیاء اشاره میکند که البته این بحثها و موضوعات عقیدتی و فلسفی و تربیتی به طور پراکنده در میان آیات مطرح شده است و برای فهم بهتر آن نیازمند به یک تفسیر جامع و کامل هستیم. از میان تفاسیر نوشته شده المیزان تنها تفسیری است که در حوزه تفسیر و کلام به گونه‌ای وارد شده که توانسته میان دو علم منطق و فلسفه ارتباط برقرار کند 2 ( tat.atu.ac.ir/article_13 (روش علامه در تفسیر روش قران به قرآن است، به این گونه که دستهای از آیات مفسر گروهی دیگر از آیات قرار میگیرند و در کنار آن از روایات تفسیری اهل بیت نیز بهره برداری می شود. آیت الله جوادی آملی از شاگردان مکتب علامه طباطبایی نیز در زمینه تفسیر فعالیت های ارزنده ای انجام داده‌اند و میتوان گفت که تفسیر تسنیم ایشان شرح گونه ای بر تفسیر شریف المیزان است. البته این بدان معنی نیست که ایشان صد درصد با آراء استادشان علامه طباطبایی موافق هستند بلکه در مواردی هم وجود دارد که آراء علامه را با اقامه برهان نپذیرفته و نظر خاص خودشان را مطرح کرده‌اند. به طور مثال یکی از موارد ادب توحیدی انبیا در ادعیه قرآنی در داستان حضرت آدم و همسرش علیهما السلام می باشد که پروردگارا ما بر خود ستم کردیم «: آن دو بزرگوار پس از خوردن از درختی که از آن نهی شده بودند دست به دعا برداشتند و فرمودند و اگر تو ما را نبخشایی و به ما رحم نکنی مسلما از زیانکاران خواهیم بود)اعراف/ 23 (با وجود آنکه در این آیه نهی صورت گرفته نهی تکلیفی تحریمی نبوده و تنها نهی ارشادی بوده و با وجود آن که آن دو بزرگوار گناهی نکرده بودند اما وقتی پای امتحان پیش می آید و بلا شامل حالشان میشود مایوس و غمگین نمیشوند و با التجاء به خداوند خود، به صفت ربوبی وی متصل می شوند که به تعبیر علامه طباطبایی دافع هر شر و جالب هر خیری است؛ زیرا مقتضای ربوبیت الهی این است که دستگیر بنده اش باشد و آنچه عیب و نقصی در بنده است را خود جبران نموده و تکمیل کند و این به شرط آن است که بنده خود اعتراف به نقایص و عیوب خود بکند و از خداوند طلب پرده پوشی و بخشایش نماید)طباطبایی/ 1363 / 378 .) آیت الله جوادی آملی نیز در ذیل تفسیر این آیه می نویسند سه نکته ای که در این آیه هست) ظلم به نفس، درخواست مغفرت و اظهار خسران( متناسب با نشئه ای است که آدم و حوا ) جوادی آملی/ (». علیهماالسلام( در آن بودند ؛ نه حوزه تکلیف و تشریع تا عصمت حضرت آدم )علیه السلام ( خدشه‌دار نشود 1398 / 295 (. جلوه های زیاد دیگری از ادب توحیدی را در دعاهای قرانی که از زبان پیامبران نقل شده ،می بینیم که در پایان نامه به طور مفصل بیان خواهد شد. وَ ما « هدف نگارنده این است تا مردم از گرفتاری بزرگ شر که بر اساس آیات قرآن دامن اکثر مردم را گرفته نجات یابند یوسف/ (» یُؤْمِنُ أَکْثَرُهُمْ بِاللَّهِ إِلاَّ وَ هُمْ مُشْرِکُون 106 ( و این کار میسر و عملی نیست الا با مطالعه سیره عملی و علمی توحیدی پیامبران که نمونه بارز آن در ادعیه قرانی از زبان پیامبران جلوه گر شده است .از این رو نگارنده، در صدد است یک نگاه اجمالی به توحید و مراتب توحید و جایگاه توحید در نظام هستی و زندگی بشری در قران داشته باشد ودر باب دعاهای پیامبران که مملو از آداب و ادب توحیدی می باشد، به تحقیق و بررسی تحلیلی تک تک پیامبران با ذکر مصادیق و موارد بپردازد تا ان شا الله بتواند خدمت کو چکی در شرک زدایی _به ویژه در عرصه توحید افعالی_ از چهره جامعه مسلمانان انجام داده باشد. با توجه به اینکه در دو تفسیر المیزان و تسنیم در مورد ادب توحیدی پیامبران به طور مفصل بحث شده و در یک راستا هستند به عنوان محور اصلی بحث انتخاب شده‌اند