جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نخستین رجال خاندان سهروردی از سهرورد، شهر کوچکی میان زنجان و همدان، برخاستند و با کوچ به بغداد به انگیزة قدم در راه تهذیب و تحصیل علم، این خاندان در سدة 5ق در این شهر ظهور یافت و به تدریج به تصوف و علم شناخته شد. خاندان مذکور تا اوایل سدة 9ق در عراق و جزیره دوام یافت و بیشترین اخلاف خاندان در این جا ظهور یافتند. با پراکنده شدن تدریجی برخی از رجال خاندان در سرزمین­های اسلامی، از نیمة دوم سدة 7ق تا سدة 14ق اخلافی از این خاندان در ایران، مصر و شام، ماوراءالنهر و به ویژه هند نیز ظاهر شدند. منابع سلسله­نسب همة اخلاف را به طور کامل بیان نکرده­اند. دربارة منتسبان با سلسله­نسب ناقص اجمالا می­دانیم که از نسل شیخ­شهاب­الدین عمر سهروردی(د.632ق) بوده­اند. از این رو، می­توان گفت برخی از اخلاف شیخ و تبعا خاندان تا سدة اخیر نسب خویش را حفظ کرده­ یا از نسب بردن خویش از شیخ آگاهی داشته­اند؛ با این­همه، احتمال نسب­سازی برخی از منسوبان متاخر برای خویش بسیار است. این پژوهش می­کوشد پس از معرفی خاندان سهروردی، با استقصای نام اعضا و اخلاف آن، شجره­نامة ایشان را بر پایة منابع موجود ترسیم و مدعیان انتساب به شیخ را نیز معرفی کند.

سامریان گروهی قومی- مذهبی از نسل سامیان سرزمین فلسطین هستند. دین ایشان، دینی ابراهیمی و ‏دارای ارتباط نزدیکی با یهودیان است. آنها خود را وارث راستین دین اسرائیل قبل از تبعید بابل می‌دانند. ‏سامریان مدعی‌اند که از قبیله کاهنان لاوی و اعقاب افرائیم و منسی، پسران یوسف‌اند. براساس روایات ‏یهودی پس از درگذشت سلیمان پادشاهی او به دو قسمت تقسیم شد؛ بخش جنوبی آن به پایتختی ‏اورشلیم، یهودیه نام گرفت و بخش شمالی آن به پایتختی سامریه، اسرائیل یا افرائیم نامیده‌شد. سامریان ‏خود را بازمانده بخش شمالی می‌دانند و براساس آنچه در تورات آمده پس از نابودی مملکت شمالی به ‏دست آشوریان، همچنان توانسته‌اند به حیات خود در آنجا ادامه دهند و تاکنون نژاد و دیانت خود را حفظ ‏کنند. از دیدگاه سامریان تنها تورات و کتاب یوشع از تقدس برخوردارند؛ اما بقیه کتب عهد عتیق از نظر ‏آن‌ها مردود است. آن‌ها معتقدند که آن توسط افراد گمراهی نوشته شده‌است.‏

ارداویراف، موبد پارسای ایرانی و بایزید بسطامی، عارف ایرانی سده سوم هجری، با آن‎که از نظر زمانی، چند قرن با یک­دیگر فاصله و زبان و دینی متفاوت داشته­اند‎؛ هردو دارای تجربه دینی مشترکی بوده‎اند که در قالب کشف و شهود و طی عروج به آسمان برای آنان رخ داده است. آن‌ها در پی دستیابی به رازهایی نامکشوف و اسراری مکتوم، پای در سفری روحانی می‎گذارند و سرانجام به دیدار پروردگارشان نائل می­شوند. گرچه بین این دو عروج تفاوت‎هایی از حیث تعلق داشتن به دو دین مختلف، کاربرد دو زبان متفاوت و برخی دیگر از تفاوت‎های ظاهری، ساختاری و محتوایی به چشم می‎خورد؛ امّا با استفاده از روش بررسی مقایسه­ای این دو تجربه عرفانی، به وجوه و نکات مشترکی می‎توان دست یافت که این جستار در پی کشف و بیان همین مشترکات است. عبور از طبقات مختلف آسمان­ها، دیدار بهشت و دوزخ و ساکنان آن‌ها، مشاهده فرشتگان و مراتب آنان و سرانجام رسیدن به بارگاه ایزدی از نکات مشترک این دو عروج است.