جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از مسائل مهم و جنجال‌برانگیز هستی‌شناسی که همواره محل مناقشه و بحث میان متکلمان، فلاسفه و عرفا و حتی پژوهشگران علوم تجربی بوده، مسئله «حیات، شعور، عشق و تسبیح در تمام مراتب وجود» است که تأثیر عمیق و گسترده‌ای در اندیشه و رفتار آدمی دارد. در این پژوهش که به شیوه توصیفی‌تحلیلی و بر مبنای معارف و آموزه‌های قرآن، احادیث، ادعیه و نیز ادله عقلی، برهانی و عرفانی اسلامی انجام شده، نشان می‌دهیم همه هستی و مراتب آن از جمله مرتبه ناسوتی به‌ قدر استعداد و تعین وجودی خود از حیات، علم و اراده برخوردار بوده و علاوه بر اینکه به زبان استعداد و حال، تسبیح‌گوی خدا هستند، به ‌صورت قال (نطق) نیز تسبیح و تحمید حقیقی حق‌تعالی را می‌کنند که این نکته، مسئله اصلی این مقاله است. محدوده بررسیِ تسبیح موجودات، فقط موجودات غیرذی‌شعور، یعنی جمادات، نباتات و حیوانات است که در ظاهر این‌گونه به نظر می‌رسد که این سه دسته از موجودات، فاقد علم و ادراک‌اند و تسبیح قولی برای آنان ممکن نیست. رأی برگزیده در این پژوهش به ارادی، آگاهانه و زبانی‌بودن تسبیح این موجودات (البته به زبان خاص هر موجود) اعتقاد دارد و فهم و نطق که در آیات قرآن و روایات به آن اشاره شده، دلیل بر این مطلب گرفته می‌شود.