جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سید قطب از شخصیت‌های برجسته و نامدار در تفسیر قرآن و از نظریه‌پردازان توانا در زمینه ایدئولوژی اسلامی است. تحلیل اندیشه‌های وی درباره مسائل حکومت و اجتماع، موضوع این مقاله است. هدف این پژوهش پاسخ به این سؤال است: مهم‌ترین شاخص‌های حکومتی و اجتماعی از نظر سید قطب چیست؟ در این پژوهش با روش کیفی و رویکردی تحلیلی، اندیشه­های اجتماعی این مفسر در مسائل حکومتی و اجتماعی بررسی شده و نتایج زیر حاصل شده است: سید قطب برای فرد و جامعه اهمیت ویژه قائل است و عقیده را دلیل پیدایش جامعه می‌داند. جامعه مطلوب از نظر او، جامعه‌ای دینی است. وی وجود حکومت و عدالت را برای جامعه ضروری می‌داند و بین عدالت و برابری مطلق تفاوت قائل است. سید قطب، در رویارویی تمدن اسلامی با تمدن غربی، جریان‌های سیاسی اسلام سکولار و اصول‌گرایی اسلامی شکل گرفت که عمده‌ترین چالش‌های جهان اسلام است.

یکی از مسائل مهم در باب معرفت شناسی از دیدگاه سلفیه جهادی، مسئله­ عقل است، از این رو سؤال اصلی، چگونگی حجیت عقل از دیدگاه سلفیه جهادی است، که به خاطر نو ظهور بودن این گروه، تحقیقات جدی در این زمینه صورت نگرفته است، این مقاله با روشی تحقیقی و تحلیلی سعی دارد به دلیل اختلاف فکری سیر جریانی این گروه، مسئله­ عقل را در دو حوزه­ی سلفیه جهادی متاثر از سید قطب و بعد از بن لادن مورد بررسی قرار دهد. بر اساس بررسی­های انجام شده، سلفیه جهادی عقل را در مسائل شرعی حجت نمی­داند، ولی در غیر مسائل شرعی اختلاف وجود دارد. سید قطب، معتقد به جایگاه والای عقل و قابلیت آن برای اثبات معارف بنیادی همچون وجود خداوند، وحی و نبوت است. در حقیقت وی عقل­گرایی است که سعی نموده در برابر علم­گرایی افراطی برخی از مکاتب زمان خود ایستادگی کند، بر خلاف دیگر سلفیه جهادی که ظاهرگرا بوده و عقل را جزء محسوسات و محدود به شناخت علوم ضروری و مکتسبه می­دانند و معتقدند عقل فقط در امور دنیوی و مادی می­تواند حکم کند و هیچ­گاه نصوص قطعی با عقل قطعی تعارض نمی­کنند و در صورت تعارض، نقل مقدم بر عقل است.

خانواده به‌عنوان مهم‌ترین نهاد تربیتی جامعه و اثرگذارترین عامل حرکت مطلوب فرزندان، برای انتخاب سبک و شیوه زندگی اسلامی است. قرآن به‌عنوان کتابی جامع و کامل برای سعادت انسان از پرداختن به وظایف والدین در قبال فرزندان، که بن‌مایه شکل‌گیری شخصیت انسان است چیزی را فروگذار ننموده است و در مورد این نهاد بنیادین و وظایف هر یک از آنان، رهنمودهای ارزشمندی دارد که در صورت اجرای آنها، هر یک از اعضای خانواده به‌صورت صمیمی و سازنده به رشد و تکامل یکدیگر کمک می‌کنند. تربیت فرزندان از جمله وظایف والدین و جزء حقوق فرزندان محسوب می‌شود. این نوشتار با هدف ارائه راهکارهای تربیتی قرآن به والدین و با نگاه تحلیلی به دیدگاه‌های علامه طباطبایی و سید قطب سامان داده‌شده است. مفسرانی که در تفسیر خود به بعد اجتماعی آیات و آموزه‌های تربیتی و ارشادی قرآن توجه نموده و با برقراری ارتباط بین قرآن و نسل امروز، درمان مشکلات اجتماعی امروز را نهفته در آیات قرآن می‌دانند. روش تحقیق در این پایان‌نامه روش مطالعات کتابخانه‌ای شامل استفاده از کتاب‌ها، مقالات و پایان‌نامه‌ها و نیز سایت‌های علمی است. دستاورد این تحقیق توصیه‌ها و آموزه‌های مهم تربیتی قرآن به والدین در دو بخش وظایف مادی شامل تأمین خوراک و پوشاک نوزاد و توصیه به بازی‌های ورزشی ورزمی است و وظایف معنوی در زمینه‌های مسائل اخلاقی از جمله صبر، مشورت، حجاب، وفای به عهد، ایثار، برادری و...، مسائل اعتقادی چون اعتقاد به توحید، نبوت و معاد و مسائل عبادی مانند نماز و روزه است که در هر بخش به‌صورت مفصل به این توصیه‌های تربیتی پرداخته‌شده است.

فقر و نابرابری اقتصادی، پدیده ای است که پیامدهای اجتماعی مختلفی را بر جامعه ی انسانی عارض می گرداند. تکوین این پدیده به عللی راجع است که هر یک از اندیشمندان علوم اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، مبتنی بر مکتب فکری خویش، سویه هایی از آن را روشن ساخته و متعاقباً راهکارهایی را برای حل آن برشمرده اند. این مقاله در پاسخ بدین پدیده ی اجتماعی شکل گرفته و در صدد آن است که علل و پیامدهای اجتماعی فقر و نابرابری اقتصادی و راهکارهای رفع آن را از منظر یکی از متفکران مسلمان که در این زمینه آثار و آراء گسترده ای دارد، یعنی سید قطب (1906-1966) تبیین و تحلیل کند. در امتداد این بحث، در بادی امر مفاهیم فقر و نابرابری- به نحوی منفک- از منظری جامعه شناختی تشریح شده و در ادامه به ترتیب، علل ایجاد این پدیده، پیامدها و راهکارهای حل آن، در اندیشه ی قطب کاویده می شود. در حقیقت، در این مقاله روشن می شود که چگونه قطب تخطی از خط توحید و استنکاف از اجرای قوانین اقتصادی شریعت را علت العلل سلطه ی فقر و نابرابری اقتصادی دانسته و با اشاره به پیامدهای ناگوار آن که شیرازه ی حیات جامعه ی اسلامی را از هم می درد؛ چه راهکارهایی را از منظر اسلام برای رفع این پدیده عرضه می کند.

مقاله حاضر مواجهه سید قطب و هشام شرابی با پدیده غرب را بررسی می کند. برای این منظور مدل چهار مرحله ای پدیدارشناسانه طراحی شده است که شامل: پیش فرض های مواجهه شونده؛ مواجهه اولیه (شکل گیری تصویر اولیه)؛ آگاهی (شناخت) و نهایتاً عکس العمل (راه حل) است. بر اساس این مدل می توان گفت: پیش فرض های سیدقطب از نگرش اسلام گرایانه وی برآمده اند. به بیان دیگر وی از منظر اصالت اسلام به پدیده غرب می نگرد؛ در مقابل پیش فرض های شرابی عمدتاً از نگرش انتقادی – به صورت خاص مارکسیسم و روان کاوی- برآمده است، به ویژه وی از منظر مفاهیم مارکسیستی همچون امپریالیسم، ازخودبیگانگی به پدیده غرب می نگرد؛ در مواجهه اولیه، سیدقطب عمدتاً وجوه منفی (همچون نابهنجارهایی اجتماعی غرب) را می بیند، از دیدگاه وی وجوه مثبت در غرب هم نتیجه آشنایی با اسلام است؛ در مقابل شرابی در مواجهه اولیه با غرب، آن را ترکیبی از وجوه مثبت (جامعه مدرن شده مبتنی بر عقلانیت و علم) و منفی (استعمارگری) می بیند

کتاب حاضر از سعید حوی درباره بررسی نظرات حسن البناء درباره موضوعات مختلفی حرکت اسلامی معاصر می باشد.

ابلاغ وحی و دعوت به پذیرش آن، دو محور اصلی وظیفه انبیاء است. در باره تمسک پیامبران به جهاد در راستای انجام وظیفه خود، دو دسته آیه وجود دارد؛ دسته ای به مبارزه و جهاد ابتدایی دعوت می کند و دسته ای دیگر عدم اکراه و پذیرش دین توسط مخالفان را توصیه می نماید. مفسران در حل تعارض آیات جهاد پاسخ های متفاوتی داده اند. مقاله حاضر به دنبال توصیف، تبیین و تحلیل انتقادی آراء دو مفسر معاصر سید قطب و علامه طباطبایی در این زمینه است. نتیجه مقاله آن است که سید قطب به کمک نظریه مرحله ای بودن آیات، در حل این تهافت ظاهری کوشیده است و جهاد را نوعی مبارزه انقلابی با هدف نابودی نظام های بشری و استقرار حاکمیت خدا بر زمین دانسته و به جهاد ابتدایی معتقد شده است؛ علامه طباطبایی با پذیرش عدم اکراه در دین، آیات جهاد را از محکمات قرآن دانسته و به حل این تعارض پرداخته است.