جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی : سال 1924 مصادف با سقوط خلافت عثمانی و اخیراً بهار عربی که در دسامبر 2010 در تونس آغاز شد و در بسیاری از شمال آفریقا و بخش‌هایی از خاورمیانه گسترش یافت، توجه مخاطبان جهان را به خود جلب کرده است. بلکه سیاست‌گذاران غرب نیز به توده‌های جهان اسلام به‌عنوان موافق سیاسی و حتی جاهل نگاه نمی‌کنند، بلکه مهم‌تر از آن به اینکه این مناطق چه اشکال حکومتی را اتخاذ خواهند کرد، سکولار یا مبتنی بر شریعت (حقوق اسلامی) ) یا ترکیبی از این دو. پژوهش پیشنهادی به بررسی و مقایسه دیدگاه‌های رهبر ایرانیان شیعه، آیت‌الله روح‌الله خمینی و روشنفکر اهل سنت مصر و ایدئولوگ اخوان‌المسلمین، سید قطب در مورد شکل حکومت و منبع اقتدار آن می‌پردازد. هر دو علما بر حاکمیت شریعت اتفاق نظر داشتند. خمینی در کتاب «حکومه الاسلامیه» (خمینی، بدون تاریخ) بر محوریت تأسیس حکومت اسلامی و مفهوم ولایت فقیه تأکید کرد. بنابراین، دکترین خمینی در مورد ولایت فقیه استدلال می کند که حکومت باید بر اساس شرع اداره شود. برای تحقق این امر، یک روحانی عالی رتبه (فقیه اسلام) باید در غیبت و تا زمان ظهور امام غیبت، ولایت سیاسی مردم را به عهده بگیرد. سید قطب قبل از تلاش برای تدوین شریعت بر تأسیس جامعه اسلامی تأکید کرد (قُب، 1981: 76). نوشته های او درباره سیاست و حکومت، طرح جامعی برای حکومت اسلامی ارائه نمی کند. او این کار را انجام می دهد. یک پایه و سه اصل فرعی را ارائه می دهد که به تعیین قدرت و ساختار آن کمک می کند. وی اساس حکومت سیاسی اسلام را اولیّه (عبودیت) و الحکیمیه (حاکمیت شریعت) خداوند دانست. این بدان معناست که حکومت اسلامی حکومت خداست (لوبودا، 2004: 25) همچنین، قطب معتقد است که اسلام به انسان حاکمیت نمی دهد، بلکه خداوند (خدا) تنها حاکم است. علاوه بر این، وی تصریح می کند که شکل حکومت اسلامی به خودی خود الهی نیست، زیرا دولت های مسیحی گذشته، پادشاهان خود را منصوب الهی می دانستند. در عوض، هر قاعده ای با استناد به الحکیمیه و مبتنی بر سه اصل فرعی، حکم اسلامی است (قُب، 1993). سه اصل فرعي حكومت سياسي اسلامي كه سيد قطب بدان اشاره كرده است به شرح زير است. اولاً حاکمان باید عادل باشند. ثانیاً مردم تا زمانی که فرمانروا تسلیم حاکمیت خداوند و اجرای شریعت هستند، مطیع باشند. ثالثاً بین حاکمان و جامعه مشورت شود. با این حال، سید قطب روش روشنی را برای مشورت بین حاکم و مردم نشان نمی دهد. در عوض، او آن را به شرایط محلی جامعه واگذار می کند. در اصل سوم، قطب اشاره کرد که اهمیت مشورت، کل مفهوم حکومت اسلامی و زندگی جامعه مسلمانان را در بر می گیرد (Quţb, 1993:45). این بدان معناست که سید قطب «به طور غیرمستقیم بیان می‌کند که حاکمان باید با رأی دموکراتیک انتخاب شوند» (Loboda. 2004:28).

ترجمه ماشینی : اسلام و محدودیت های اراده عمومی. هدف این مقاله بررسی چگونگی نگرش سه نظریه‌پرداز مدرن اسلامی به محدودیت‌های اختیار عمومی بر اساس تفسیرشان از الهیات و آموزه‌های اسلامی بوده است. این مقاله بر این موضوع تمرکز دارد که چگونه هر سه نظریه‌پرداز منتخب اسلامی، دکترین اسلامی را بر اساس تزهای منتخب من تفسیر می‌کنند و به‌طور مشخص‌تر مشخص می‌کنند که آیا آزادی انتخاب به پایان می‌رسد و اسلام به عنوان یک دین شروع به هژمونی می‌کند. هدف این مقاله درک بیشتر این موضوع است که در دنیای مدرن و به عنوان اثر افزایش سواد، اسلام تا حدودی متمایل به تقسیم شدن به چندین اسلام‌گرایی، بر اساس انواع فتواها در مورد دکترین اسلامی است که به صورت آنلاین در دسترس است. بنابراین بر مسلمانان امروزی باقی مانده است که به صورت فردی تصمیم بگیرند که آیا پیروی از پیام وحی مقدس در قرآن را انتخاب می کنند یا به فتوای یک مفتی در زندگی روزمره خود به عنوان یک مسلمان اعتماد می کنند. مواد مورد استفاده و تجزیه و تحلیل در این مقاله، منبع اصلی است. آنچه توسط خود نظریه پردازان برگزیده من نوشته شده است و این منبع اصلی، هسته تفسیر آنها از الهیات اسلامی را تشکیل می دهد که در تلاش برای پاسخ به پایان نامه های خود استفاده کرده ام. نتیجه‌گیری از این مقاله این است که هر سه نظریه‌پرداز در سه مفهوم از آموزه‌های اسلامی مشترکند و آن نیاز به توحید، اجتهاد، الهیات و امت برای شکل‌گیری یک زندگی گسترده و صالح در اسلام امروزی است. در طول مقاله مشخص شده است که قطب و مودودی نظریه پرداز اسلام به عنوان دین طبیعی جهان مشترک هستند و خشونت می تواند توجیه شود که مؤمنان تحت آموزه و حکومت اسلامی گرد هم بیایند، بنابراین عموم مردم را محدود می کند.

هدف جهانی اسلام، تربیت می باشد و خداوند متعال در قرآن کریم این هدف اصلی را معرّفی کرده است. هُوَ الَّذی بَعَثَ فِی الاُمّیینَ رَسولاً مِنهُم یَتلوا عَلَیهِم ءایاتِهِ وَ یُزَکّیهِم وَ یُعَلِّمُهُمُ الکِتابَ و الحِکمَهَ وَ اِن کانوا مِن قَبلُ لَفی ضَلالٍ مُبینٍ (جمعه 62/2) اوست آن‌کس که در میان بی‌سوادان فرستاده‌ای از خودشان برانگیخت تا آیات او را بر آنان بخواند و پاکشان گرداند و کتاب و حکمت بدیشان بیاموزد و [آنان] قطعاً پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند. (فولادوند، 1378) قرآن کریم آیینه‌ی تمام‌نمای مباحث تربیتی است و در آیات شریف به مبانی و اصول تربیت اجتماعی پرداخته‌شده است و مفسّران بزرگی چون علّامه طباطبایی و سیّد قطب (ره) با رویکرد اجتماعی به این مبانی و اصول و تفسیر قرآن پرداخته‌اند. در این پژوهش به روش غیرمداخله‌ای توصیفی (مشاهده‌ای) به استخراج مبانی و اصول تربیت اجتماعی از تفاسیر موردنظر پرداخته و نقاط افتراق و اشتراک مفسّران را به رشته‌ی تحریر درآورده شده است. مهم‌ترین مبانی تربیت اجتماعی که همان هست‌های وجودی انسان در تربیت می‌باشد، هفت مورد است که شامل: مبانی فطری، تربیت‌پذیری، تعقّل و تفکّر، آزادی تکوینی، تفاوت‌های فردی، ضعف محدودیت‌ها و شنیدن بهترین‌ها می‌باشد؛ و در نقطه‌ی مقابل انسان دارای ضعف‌های درونی می‌باشد که از نهاد او سرچشمه گرفته و بارزترین آن‌ها شامل: تنگ‌نظری و کوته‌بینی، لجبازی و غرور، نسیان و پافشاری و دشمنی، خُسران، ناسپاسی و حق‌نشناسی، جدال، حرص، غرور، یأس، بُخل، ظلم ، جهل ، ضعف و عجله می‌باشد. بعد از شناخت ویژگی‌های درونی انسان به بررسی اصول پرداخته‌شده که همان بایدها در تربیت اجتماعی است که شاخص‌ترین این اصول، اصول تربیت علمی جامعه، اصول تربیت اقتصادی جامعه و اصول تربیت فرهنگی جامعه می‌باشد که در تربیت علمی جامعه به اصل بزرگداشت دانشمندان و فرهیختگان و اصل طلب علم و دانش پرداخته‌شده است. و در اصل تربیت اقتصادی جامعه، اصل تعادل اقتصادی، اصل قرض‌الحسنه و اصل کار و تولید بیشترین تأثیر را در تربیت اجتماعی جامعه دارد و اصل تربیت فرهنگی جامعه که زیرمجموعه‌های زیادی را شامل می‌گردد مؤثّرترین آن، اصل خدامحوری و ایمان به توحید، اصل هماهنگی تربیت با فطرت، اصل صبر و شکیبایی، اصل بهترین بیان‌ها و بیان بهترین‌ها، اصل تعادل، اصل حیا و عفّت، اصل تدریج، اصل احسان، اصل تواضع و فروتنی، اصل اولویت می‌باشد؛ بنابراین می‌توان نتیجه‌گیری کرد اگرچه مبانی و اصول تربیت اجتماعی بسیار گسترده است امّا می‌توان مبانی را در چهار حوزه و اصول را در سه حوزه طبقه‌بندی نمود. . صاحب فی ظلال القرآن، مبانی و اصول تربیت اجتماعی را به طور صریح با نگاه به لایه‌های اجتماعی شرح و بسط داده است و المیزان با توجّه به سیاق آیات به بیان علمی مبانی و اصول تربیت اجتماعی پرداخته است. هدف این پژوهش مقایسه و تحلیل راهبردهای رسیدن به اصول تربیت اجتماعی از نگاه این دو مفسّر است.

تحقیق پیش رو تحت عنوان «مبانی ارزش‌های اخلاقی از دیدگاه علامه طباطبایی، سید قطب و رشید رضا» با روش تحلیلی و تطبیقی به بررسی و تبیین دیدگاه‌های سه مفسر پرداخته است. منظور از مبنا در این پژوهش اصول موضوعه و مسلّم در علم اخلاق است. ارزش اخلاقی یعنی اصول و قوانینی که دارای ملاک و معیار مشخصی است که از پشتیبانی اعتقادی و اخلاقی برخوردار می‌باشد. اخلاق حالت وصف روحی است که طبق آن کارها به‌آسانی از انسان سر می‌زند. هر سه مفسر منشأ مفاهیم اخلاقی را خداوند متعال می‌دانند. اخلاق ازنظر هر سه مفسر مطلق بوده و نسبیت باطل است. فایده اخلاق، همان تشخیص فضایل از رذایل است. ازنظر هر سه مفسر اخلاق قابل تغیر است. مبانی ارزش‌های اخلاقی سه نوع است: اول: مبانی هستی‌شناسی (توحید، حاضر و ناظر دانستن خداوند، ثبت و محاسبه اعمال، سنت‌های الهی و ایمان) هر سه مفسر موارد مذکور را از مبانی هستی‌شناسی دانسته و آن را منشأ تمامی ارزش‌های اخلاقی می‌دانند. دوم: مبانی معرفت‌شناسی، (فطرت و فطری بودن دین، عقل سلیم) علامه طباطبایی را می‌توان از مفسران عقل‌گرا دانست. سید قطب منکر نقش عقل است. رشید رضا نقش عقل را برجسته می‌داند. سوم: مبانی انسان‌شناسی، مثل (تغییرپذیری اخلاق، جبر و اختیار، قضا و قدر، هدایت‌پذیری، هدایت و ضلالت، کمال‌جویی، سعادت فردی و اجتماعی، معاد باوری و معرفت نفس و حالات نفسانی) می باشد. در موضوع جبر و اختیار، قضا و قدر، مختار علامه طباطبایی، دیدگاه بین‌الامرین است. سید قطب که اشعری معتدل است، در جبر و اختیار، قضا و قدر، انسان را مسلوب‌الاختیار نمی‌داند. رشید رضا هم همان دیدگاه نزدیک به بین‌الامرین را انتخاب نموده است. درباره هدایت و ضلالت هر سه مفسر آن را منافی با اختیار انسان نمی‌دانند. هر سه مفسر سعادت روحی و جسمی اخروی و دنیوی را مطلوب می‌دانند. در ادامه بحث حسن و قبح عقلی و عبادت، سید قطب منکر حسن و قبح عقلی است، ولی علامه طباطبایی و رشید رضا قائل به حسن و قبح عقلی‌اند. علامه طباطبایی دیدگاه افراطی و تفریطی را در حسن و قبح عقلی ردّ نموده، دیدگاه اعتدالی را انتخاب می‌کند. هر سه مفسر عبادت را از مبانی ارزش های اخلاقی دانسته‌اند.

موضوع این مقاله تطبیق و مقایسۀ ارتباط میان دین و دولت از دیدگاه امام خمینی; و سید قطب است. هدف این مقاله، به دست آودن ریشه‌های اندیشه‌ای ‌امام‌خمینی و سیدقطب در پدید آمدن آرای عملی و انقلابی آن­ها درباره رابطه دین و دولت‌ و مؤلفه­های اصلی پیوند دهنده میان دین و دولت است. روش انجام تحقیق حاضر ترکیبی از روش­های تحلیل تاریخی و تحلیل مقایسه‌ای است. نتایج بیانگر این است که نوع گرایش ‌امام ‌خمینی و سیدقطب به رابطه دین و دولت یا اسلام و سیاست، اساسی برای مبارزه با طاغوت است. هم­چنین، علی رغم شباهت ظاهری آرای سیدقطب با ‌امام ‌خمینی، تأکیدهای ‌امام‌خمینی در تعریف مبارزه با طاغوت و آنچه مراد سیدقطب در موضوع جهاد و تشکیل حکومتی اسلامی بدون پدید آمدن دولت مردمی است، متفاوت است. تفاوت عمدۀ آن­ها در اهمیت و ضرورت تشکیل حکومت اسلامی است. علاوه­ بر این، بر خلاف آرای ‌امام‌خمینی که جهاد را آخرین مراحل مبارزه با طاغوت می­داند، سید قطب بر ضرورت جهاد در جایگاه یک اصل اساسی برای پیوند بین دین و دولت تأکید دارد.

«دین و قدرت؛ خوانشی نو از حاکمیت»، نوشته دکتر «محمد شحرور»، اندیشمند سوری‌تبار (1938-2019)، کتابی است که دیالکتیک دین و قدرت را در متن مفهوم حاکمیت ارائه می‌کند و می‌کوشد از این مفهوم ریشه‌دار در میراث دینی مسلمانان خوانشی نو عرضه کند. نویسنده برای برآوردن این مهم مراحل تحول و تکامل مفهوم حاکمیت را از عصر خوارج تا به امروز عصر اسلام سیاسی و جریان‌های سلفی بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که خوانش ایدئولوژیک از حاکمیت چگونه بر دیدگاه اسلام‌گرایان تندرو، همانند «ابوالاعلی مودودی» و «سید قطب» تأثیر گذاشته است؛ کسانی که حاکمیت قراردادی را در تقابل با حاکمیت الهی می‌پندارند و از این‌رو نه تنها تکفیر دولت‌های غربی و کشتار شهروندان آن‌ها را جایز می‌شمرند بلکه دولت‌های حاکم بر کشورهای مسلمان را هم به علت وضع قانون تکفیر کرده و مسلمانان را به سبب پیروی از قوانین موضوعه می‌کشند.

اسلام گرایی و گسترش جنبشهای اسلامی سابقه ای بس طولانی در کشور مصر دارا می باشد بطوری که نگاهی به تاریخ یک قرن اخیر در کشور دلیلی بر این مدعاست .فعالیتهای اسلام گرایان در قالب جنبشهای اسلامی همواره تاثیرات عمیقی بر تحولات سیاسی و اجتماعی مصر در طول یک قرن اخیر بر جای گذارده است که یکی از مهمترین این جنبشهای اسلامی (اخوان المسلمین ) است شکل گیری جنبش اخوان المسلمین در سال 1928میلادی مهمترین نقطه عطف در حیات اسلام سیاسی در قرن بیستم است .این جنب در شرایط فساد انحطاط و انحراف از اسلام،راه بازگشت به اسلام راستین را مطرح می نود واساس اندیشه های خود را بر مبارزه با دشمنان اسلام،تاسیس حکومت الهی وجمهوری ونه سلطنتی واهدافی از جمله :بوجود آوردن امت اسلامی وتحقق حکومت اسلامی سر لوحه برنامه های خود قرار داده .اصول واهدافی که امروزه ودر پی تحولات و حرکت های اسلامی نوینی که در کشور مصر بوقوع پیوست نیز می توان مشاهده نمود،که در این میان تاثیر اندیشه های برخی از دانشمندان اسلام گرای مصری بر این تحولات مشهودتر است.بطوریکه می توان گفت خیزش وقیام خونین مردم مصر که کنجر به سقوط رژیم حسنی مبارک شد،از گذشته روشن وایدئولوژیکی مایه می گیرد که ریشه در افکار واندیشه های بزرگانی چون حسن البناء ،سید قطب،حامد ابوزید و......دارد.مقاله حاضر در صدد بررسی بازتاب اندیشه های دو تن از رهبران بزرگ اخوان المسلمین،سید قطب(گرایش راست سنتی) وحامد ابوزید(گرایش چپ مدرن) ،بر تحولات نوین مصر می باشد.

تحول در پوشش زن مسلمان و زمینه‌های بروز و ظهور آن در قرن اخیر رخدادی شایسته تأمل است. از آنجاکه استناد مسلمانان به قرآن و تفاسیر بدست آمده از آیات مربوط به زن و پوشش او در اجتماع در این تحول نقش به‌سزایی ایفا کرده است، برآن شدیم تا در این رساله، تفاسیر کهن و جدید را ذیل آیات حجاب مورد مطالعه قرار دهیم. آیات مهم مربوط به حجاب عبارتند از: وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا یُبْدینَ زینَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی‌ جُیُوبِهِنَّ وَ لا یُبْدینَ زینَتَهُنَّ إِلاَّ لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ ... وَ لا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ ما یُخْفینَ مِنْ زینَتِهِن ... (نور/31)؛ یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنینَ یُدْنینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلاَبِیبِهِنَّ... (احزاب/ 59)؛ وَ قَرْنَ فی‌ بُیُوتِکُنَّ وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِیَّهِ الْأُولی...‌ (احزاب/ 33)؛ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُیُوتَ النَّبِیِّ إِلاَّ أَنْ یُؤْذَنَ لَکُمْ... (احزاب/53). خطاب در برخی از این آیات همسران و دختران پیامبر  و در برخی دیگر زنان مومن یا هر دو است. مفسران از سده‌های دور تا کنون به استناد این آیات کوشیده‌اند تا تعریف صحیحی از حجاب تبیین کنند. در این پژوهش، مفسر تنها به نگارندگان تفسیر ترتیبی اطلاق نمی‌شود، بلکه قرآن‌پژوهان، اندیشمندان و نویسندگان کتب و تفاسیر موضوعی که در این زمینه به تفسیر آیات پرداخته‌اند، در زمره‌ی مفسران قرآن قرار گرفته‌اند. برخی مفسران کهن قرآن که در این رساله به تبیین آرای آن‌ها پرداخته خواهد شد، عبارتند از: طبری، طبرسی، فخر رازی و ... نظر به اینکه قصد این رساله نشان دادن تحول آرای مفسران جدید است، لذا تمرکز اصلی برروی آرای مفسران جهان اسلام در حدود یکصد و پنجاه سال اخیر خواهد بود. از مفسران و قرآن‌پژوهان جدیدی که آراء و نظراتشان مورد بررسی خواهد گرفت می‌توان به طباطبایی، جوادی آملی، مطهری، بهبودی، کدیور و ترکاشوند در ایران، محمد عبده، قاسم امین، نظیره زین الدین، محمد شحرور، نصرحامد ابوزید، سید قطب، موسی صدر در جهان عرب و آمنه ودود، رفعت حسن و اسماء بارلاس در آمریکا اشاره کرد. تأکید بر این نکته ضروری است که هدف از این رساله تعیین حکم فقهی برای حجاب و پوشش نیست، بلکه این رساله در نظر دارد تا ضمن نشان دادن سیر تطور آرای تفسیری ذیل آیات مرتبط با حجاب، به بررسی تحول آرای مفسران جدید بپردازد و چیستی و چگونگی و چرایی این تحول را نشان دهد. مفسران جدید تبیینی نو از حجاب و پوشش برای زنان عرضه کرده‌اند که مفسران دوره‌های قدیم خود را در چنین موضعی قرار نداده‌اند یا دست کم کمتر به آن پرداخته‌اند. با نگاهی پدیدارشناسانه، برخی زمینه‌های بروز این تحول را می‌توان در ظهور نهضت احیای دینی، تحصیل و اشتغال زنان مسلمان، واکنش و انتقاد غرب در مواجهه با حضور زن مسلمان با پوشش در اجتماع و مسائلی از قبیل الغای برده‌داری جستجو کرد. تحولاتی از این دست سبب شد تا تفاسیر عقل‌گرایانه‌ی مفسران جدید، سمت و سویی دیگر پیدا کند.

تصویرپردازی هنری به عنوان یکی از تکنیک‌های زیر‌مجموعه بلاغت جدید، امروزه در تحلیل متون ادبی قدیم و جدید به‌ کار‌ می‌رود. سیدقطب از نویسندگان معاصر برای نخستین بار در کتاب «تصویرپردازی هنری در قرآن» تصویرهای برخی از آیات را بر اساس عناصر تصویرپردازی هنری مورد بررسی قرار داده ­است. از آن‌جا که تصویرپردازی و ترسیم زنده و گویای حقایق و مفاهیم، یکی از ویژگی‌های اساسی خطبه­ های نهج‌البلاغه نیز هست، مقالۀ حاضر با هدف تطبیق نظریۀ سید‌قطب در باب تصویر‌پردازی هنری، به روش توصیفی- تحلیلی، عناصر تصویرپردازی هنری نکوهش دنیا و دنیاطلبان را در خطبۀ 113 استخراج و تحلیل کرده است. یافته­ های پژوهش نشان می‌دهد که تخییل حسی از راه تشخیص، تجسیم، هماهنگی هنری و توصیف از عناصر تصویرپردازی هنری پرکاربرد در صحنه‌های مورد مطالعه است و این عناصر به زیبایی جنبه‌های نکوهیدۀ دنیا و دنیاطلبان را برای مخاطبان ترسیم‌ می‌نماید.