جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پرسشهاي كلامي ،فلسفي، عرفاني واخلاقي مهم ترين دغدغه هاي فكري علامه صلاح الدين سلجوقي بوده كه ويدرامتداد حيات پرثمر خويش تلاش نموده تا قلم را برجاي نگذارد ودر هر فرصتي دست به نگارش بزند .اوكه درطول حيات خويش هيچگاه از وادي عرفان ومفاهيم عرفاني دل بر نگرفته است ، تلاش نموده تا با مطالعه وتدقيق در فراوردهاي فلسفي شرق وغرب به تامل دراين اندوخته ها بپردازد . سلجوقي ازهمان آغاز، انديشه ها را باكپسول نقد ونقادي بلعيده وبر آن شده تا عنصر نقد وميزان جرح وتعديل را دربرابر هيچ انديشه ا ي فرونگذارد وبه ويژه ازاين ابزارياد شده دربرابرهرانديشه انديشمندي استفاده نمايد . مجموعه نوشته ها ،ترجمه ها ويا اقتباس هاي سلجوقی مملو از مباحثي است كه با رنگ وبوي فلسفي ،كلامي وعرفاني معطر گرديده ونوعاً به طرح مطالب ومسايل فلسفي،لامي وعرفاني وباموشكافي هاي فراوان تلاش وافر نموده تانواقص وكاستي هاي انديشورزان به ويژه كوتاهي وكج انديشي هاي فيلسوفان غرب را برملا سازد . هرچند سلجوقي نياز به خوانشي متاملانه ومنتقدانه دارد وضروري است تا ديدگاه هايش در زمينه هاي مختلف مورد بررسي وتدقيق قرار گيرد با اين وصف نمي توان منكر قوت كلام ورسايي مطالب وي شد . مطالبي كه هميشه با چاشني رفان وخدا محور ي رنگ وبويي ديگر گرفته واورا به تكاور ميدان دفاع از عقيده وباورهايش اما با استدلال ودفاع عقلاني تبديل كرده است.

صلاح‌الدین سلجوقی در سال ۱۳۴۵ کتابی را زیر عنوان «تجلی خدا در آفاق و انفس» منتشر ساخت. این کتاب که با تأکید اکید نویسنده، ردیه‌ای‌ست بر یاوه‌گویی‌های ملحدان چپ و راست پیرامون وجود، علم و حضور خداوند در و بر آفاق و انفس، ابتدا با «راز و نیاز» آغاز می‌شود و پس از گذشتن از هزارتوی رابطه‌ی فلسفه و دین و بحث فیلسوفان از وجود یا عدم وجود ذات باری در جهان، به انواع الحاد می‌رسد و با نشان دادن جلوه‌های پروردگار عالم در چیزها، حِرَف و فنون، و همچنین در درون انسان و اجتماع انسانی، با ذکر براهین اثبات وجود خدا به پایان می‌رسد. سلجوقی در دقایقی از کتابش، له و علیه الهیات ارسطو اشاراتی دارد و ما نیز همین اشارات را نشانه گرفته‌ایم. پس با نقد کلیت کتاب کاری نداریم. در اینجا فهم سلجوقی از ارسطو به ویژه متافیزیک و به طور اخص کتاب دوازدهم (لامبدا) را مورد سنجش قرار می‌دهیم تا به این پرسش که آیا می‌توان از خلال تجلی خدا در آفاق و انفس، به فهم الهیات ارسطو راهی گشود، پاسخی بیابیم.

‫پژوهش حاضر در شش فصل، در پي بررسي تبيين انديشههاي فلسفي عارف، متفکر ديني و ادب پژوه افغانستان، صلاحالدين سلجوقي است. نويسنده پس از کليات و مفاهيم، به احوال و آثار و سپس به روش فکري صلاحالدين سلجوقي پرداخته است. احاطه سلجوقي بر مباحث ديني و روايي از يک سو و تسلط بر مسائل منطقي، فلسفي، علمي و عرفاني از سوي ديگر، باعث شد که وي از برهان، دين و عرفان، بهرهاي کامل و بجا ببرد و آنها را به صورت دقيق، درآميزد و به عنوان روش فکري براي نظام فلسفي خود برگزيند. در روش فکري و فلسفي وي، دليل و تحليل علمي و فلسفي معيار است. مبناي فکري سلجوقي عبارت است از: منطق علمي، برتري شهود عرفاني، و صدرنشيني اخلاق بر علوم. وي براساس مباني فکري خود، به تبيين و نقد مسائل، انديشهها و مطالب پرداخته و انديشه و شيوه فکري خود را بيان کرده است. انديشههاي فلسفي صلاحالدين سلجوقي عبارت است از: معرفتشناسي، اثبات وجود خداوند، انسانشناسي، زيباييشناسي، علم اخلاق و فلسفه اخلاق، تعامل خير و شر در نظام هستي، و اختيار انسان. او فلسفه را از دانشهاي الهي و مهم بشري دانسته و معتقد است که فلسفه به پرسشهاي بنيادين انسان پاسخ عقلاني ميدهد. وي فلسفه را مولود دين و در خدمت دين ميداند. اخلاق و تصوف نزد سلجوقي از اهميت خاصي برخوردار است. منابع فکري سلجوقي عبارت است از: قرآن، روايات، مکاتب فلسفي اسلام و جهان غرب، و تبادل افکار با متفکران و نويسندگان. قرآن از منابع اصلي معرفت و انديشه سلجوقي به شمار ميرود. وي از روايات نيز الهام و بهره برده است. مکاتب فلسفي اسلام و جهان غرب، از جمله منابع فکري سلجوقي است. وي با اقبال لاهوري در ارتباط بوده و افکار بيدل دهلوي و عرفا بر انديشه و رفتار سلجوقي اثر گذاشته است. نتيجه اينکه سلجوقي يک اسلامشناس و متفکر ديني واقعي است و ايمان به خدا و بازگشت به تفکر ديني، مسئله اصلي و اساسي در انديش? اوست.