جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

منابع تاریخی، حدیثی و سایر متون به تعداد فرزندان امام حسن† اشاره کرده‌اند. این تعداد با نام‌های فرزندان امام† که در منابع ذکر شده است، سازگاری ندارد. در برخی منابع، تعداد فرزندان امام†، حداقل 4 و حداکثر 22 تن ثبت شده است. تفاوت آمار ثبت‌شده در منابع، ناشی از تعدد همسرانی است که برای امام حسن† ذکر کرده‌اند. برخی مؤلفان فرزندانی را به امام نسبت داده‌اند که این انتساب نیازمند بررسی است. فرضیة اصلی پژوهش آن است که امام حسن† فرزندانی از همسران و کنیزان خود داشتند. با به‌کارگیری روش «کتابخانه‌ای» و داده‌های موجود در منابع گردآوری شده، مهم‌ترین راه برای شناخت تعداد فرزندان امام، بررسی همسران و کنیزان فرزنددار ایشان است. این پژوهش تحلیل مقایسه‌ای دقیقی از منابع شیعی و سنی دربارة تعداد فرزندان و انتساب آنان به امام حسن† ارائه داده است. پرسش اصلی مقاله این است که فرزندان واقعی امام حسن† چند نفرند؟ نتیجة پژوهش آن است که فرزندان امام حسن† کمتر از 15 تن بودند و استناد منابع متأخر به تعداد 15 فرزند، بر اساس سخن شیخ مفید (م413ق) صورت گرفته که پذیرفتنی نیست.

شمایل‌نگاری دورة قاجار تحت تأثیر ایدئولوژی‌های مذهبی قرار گرفته و چهره‌های شیعی به‌عنوان الگوهایی از کمال و تقوا به تصویر درآمده‌اند. یکی از نمادهای برجسته در این آثار، «هالهٔ نور» است که در اطراف سر شخصیت‌های مقدس قرار می‌گیرد. نگارندگان این جستار با بهره‌گیری از مطالعات اسنادی و روش «کیفی»، هفت نقاشی از دورة قاجار را با هدف تبیین چگونگی استفاده از نمادهای عرفانی (نظیر هالهٔ نور) در تقویت پیام‌های مذهبی و معنوی تحلیل کرده‌اند. پرسش اصلی مقاله این است که ارتباط میان نمادهای عرفانی، به‌ویژه هالهٔ نور و مضامین مذهبی در شمایل‌نگاری‌های امیرالمؤمنین† و حسنین‡ چگونه است؟ یافته‌ها نشان می‌دهد که در دورة قاجار، شمایل‌نگاری اهل‌بیت پیامبر‰، به‌ویژه امیرالمؤمنین† و ذریهٔ ایشان، به‌مثابهٔ رسانه‌ای برای اشاعهٔ اندیشه‌های شیعی و معرفت دینی به‌کار گرفته شده است. این آثار با الهام از روایات مذهبی، سیرة امامان معصوم‰ و شخصیت متعالی ایشان خلق شده‌اند. در نقاشی‌های قاجار، هالهٔ نور به‌مثابهٔ نمادی از تقدس و نور الهی تصویر شده است. این نماد نه‌تنها بیانگر مقام ملکوتی امامان معصوم‰ نزد باری‌تعالی، بلکه مظهر تجلی اسماء الهی در وجود مقدس ایشان است و پیوندی روحانی میان انسان مؤمن و عالم غیب برقرار می‌سازد. افزون بر این، هم‌افزایی میان عناصر نوشتاری و تصویری در این آثار، بر ویژگی‌های قدسی و معنوی امیرالمؤمنین† به‌عنوان انسان کامل، ولی و راهبر سالکان طریق حق تأکید می‌کند.