جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هگل دیدگاهی تاریخی دربارۀ دین و سیر تکامل آن دارد. این سیر با حرکت روح از نازل ترین مرتبه آغاز می شود و تا رسیدن به عالی ترین جایگاه -روح مطلق- ادامه می یابد؛ روح آدمی با گذار از هنر، به دین می رسد و سپس، به سوی عقلانیت محض حرکت می کند. در این مقاله، در پی آنیم تا نخست، به شیوه ای توصیفی، معانی متفاوت مورد نظر هگل از انگارة دین را، در دوره های مختلف فکری وی، بیان کنیم؛ سپس، به پدیدارشناسیِ تاریخیِ این انگاره از دید وی خواهیم پرداخت. هگل معتقد است که انگارۀ دین ماهیت دوگانه ای دارد: ازیک سو، متشکل از امر حسی- هنری و ازسوی دیگر، دارای وجهی مفهومی-فلسفی است؛ براساس همین نگرش، انگارۀ دین را به عنوان یک حد وسط منحصربه فرد، نسبت به دیگر واسط ها، در سیر تکامل روح تبیین می کنیم. علاوه بر این، از تأثیر صورت سه گانة اقانیم مسیحی بر تلقیِ دیالکتیکیِ هگل از سیر تاریخیِ روح یاد خواهد شد، به مثابۀ امری که خوانش های متفاوت و گاه متضاد از فلسفۀ هگل به دست می دهد.

هستى یکى از زیربنایى‏ترین مفاهیم فلسفه هگل است که نقطه شروع منطق او نیز شمرده مى‏شود. در این مجال، به بررسى مقوله هستى در منظومه فکرى هگل مى‏پردازیم. یگانگى هستى با شناسایى و اینکه هستى در نظر هگل داراى تجرّد است و این تجرّد ناشى از قواعدى است که او براى سه‏پایه‏هاى خود وضع مى‏کند، از جمله مباحث ماست. از دیگر نقاط مهمّ بررسى هستى، یافتن دلایل هگل در نخستین بودن این مقوله است؛ و اینکه او با چه توجیهى دیگر مقولات متکثّر خود را بر این پایه مى‏نهد؟ هگل همچنین براى هستى تقسیماتى قائل شده که ذکر آن آمده است. نکته قابل توجه دیگر تفاوتى است که او میان «وجود» و «هستى» مى‏نهد، این دو را با ظرافت از هم جدا مى‏کند و هریک را در جایگاه خاصّ خود قرار مى‏دهد. در کنار این مباحث، سنجش نظریات هگل به محک نقد، از دیگر محورهاى اصلى ماست که کوشیده‏ایم به نحو منصفانه آن را بررسیم.

هدف اصلی این رساله بررسی فلسفه تاریخ هگل است. در فصل اول این رساله سعی شده، شرایط و بسترهای طرح تفکر تاریخی در زمانه قبل از هگل بررسی گردد. مسائلی مانند انقلاب فرانسه و آموزه های مسیحیت در اهمیت یافتن نگاه تاریخی نزد هگل جوان مهم بوده اند. کانت و هردر کسانی بودند که راه تاریخ اندیشی را برای هگل بازکرده اند. در فصل دوم به طور موضوعی به سه موضوع اصلی فلسفه تاریخ هگل پرداخته ام، یعنی رابطه فلسفه و تاریخ، رابطه انسان و تاریخ و هدف تاریخ. این سه موضوع تنه اصلی مقدمه کتاب فلسفه تاریخ هگل را تشکیل می دهند. فصل سوم مربوط به بررسی تاریخ عینی هگل است و اینکه چگونه هگل موضوعات تئوریک مطرح شده در فصل دو را روی حوادث واقعی تاریخ پیاده کرده است. او در پیش برد تاریخ آنرا به چهار جهان شرقی، یونانی، رومی و ژرمنی تقسیم کرده و ویژگیهای هر یک را متناسب با فلسفه تاریخ خود برشمرده است. در فصل چهار سعی کردیم که به بررسی و قضاوت درباره این فلسفه تاریخ بنشینیم و آنرا از سه دیدگاه بررسی کنیم. اول از نسبت خود ایرانی ما به این فلسفه تاریخ نگریسته ام و اینکه تکلیف ما به عنوان یک ایرانی با این فلسفه تاریخ چیست؟ سپس اهمیت هگل در پرورش فکر نو در عصر خود را با ارسطو مقایسه کرده ام و در نهایت او را فیلسوف تاریخ و مدرنیته شمرده ام.

چکیده (فارسی): تأملات هگل و خواجه نصیر در باره ی حکمت عملی در تاریخ فلسفه از جایگاه ویژه ایی برخوردار است. در این پژوهش با تمرکز بر نظریه های حقوقی هگل و خواجه نصیر به بررسی تطبیقی آراء این دو فیلسوف در این باره پرداخته شده است . خانواده، جامعه و دولت مهمترین موضوعاتی می باشند که در این پژوهش به آنها پرداخته شده است. هگل و خواجه نصیر به موضوع خانواده از بدو پیدایش این نهاد تا زمان انحلال آن توجه ایی ویژه دارند. خانواده از نظر این دو فیلسوف دقیقه ایی به شمار می آید که در آن فرد آموزش های لازم را برای ورود به زندگی اجتماعی کسب می کند . جامعه مدنی از دیدگاه هگل بر اساس معیار های اقتصادی و حقوقی شکل گرفته و اداره می شود . شهروندان این جامعه دارای حقوقی می باشند که بر آمده از قوانین حاکم بر این جامعه است. توصیف مدینه فاضله از نظر خواجه نصیر با توضیحاتی درباره ی علل پیدایش تمدن ها و چگونگی روابط حاکم بر مدینه ی فاضله همراه است . نظریه ی هگل وخواجه نصیر درباره ی دولت مهمترین موضوعی می باشد که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است. دولت هگلی نتیجه تلاش وی برای ترسیم دولت با توجه به معیارهای عقلانی است . دولت مورد نظر خواجه نصیر به منظور ایجاد عدالت و اجرای حدود الهی تأسیس شده است، و توسط حاکمی اداره می شود که از دیگران به علت داشتن ویژگی هایی شایسته تر برای حکومت داری و سیاست ورزی است. نظریه ی هگل و خواجه نصیر در باره ی جنگ اهمیت بسزایی دارد ، زیرا این دو فیلسوف به صورت تفصیلی به توضیح و تبیین حقوق حاکم بر روابط دولت ها در زمان جنگ می پردازند .

کوشش ما در این نوشتار به چند مهم خلاصه می شود. ابتدا تصویر نسبتا روشنی از فلسفه ریاضیات هگل که اندکی مهجور مانده، ارائه می کنیم؛ سپس جایگاه ریاضیات و میزان اهمیت آن را در نظام هگلی کندوکاو می کنیم و در نهایت قرائت های پنهان و آشکار عصر معاصر را مطرح و اندکی به فراخور داوری می کنیم.