جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این مقاله که بثّ شکوایی است در غربت و بیکسی انسان کامل عطار میکوشد جامعه ای را که در آن می زیسته است ارزیابی کند. در این جامعه دو نوع انسان حضور دارند انسان متعالی و انسان مسخ شده و از خود باخته. در تحلیل عناصر شخصیت این دو نوع انسان عطار ناگزیر است که در اقطار مجهول و ناشناخته روح آدمی سفر کند و موج های سخت طوفان های روح را که حتی با طوفان نوح هم در خور سنجش نیست باز شناسد. فلسفه دوران جام سرنگون فلک را باز شناختن و نکات ناسفته از روایح برخاسته از شیفتگی ها و سرمستی های منتهیان و واصلان را نمودن کار هر کس نیست. نوبتی مردن باید تا نور فیض دریای منور عشق بی نشان را بتوان شناخت و جان های آزاد از شوایب این جهانی را از آن برخوردار ساخت. عطار در نیمی از این قصیده نماینده انسان کامل است و در نیمی دیگر از این دعوی استغفار می کند و نفس بیمار و برتری طلب خویش را در محکمه وجدان بیدار به سختی محکوم می کند.

هدف پژوهش معرفی ادیان ، مذاهب و فرقه های اسلامی براساس دیوان اشعار ناصرخسرو است بطور کلی مطالب پایان نامه شامل بررسی ادیان : زرتشتی ، هندو، یهود، مسیحیت ، مانوی و اسلام است که به هر کدام در فصلی جداگانه پرداخته شده است و در این معرفی چشمگیرترین موضوع "تساهل و تسامح ناصرخسرو نسبت به ادیان یهود و مسیح " است و نیز دیدگاه ناصرخسرو نسبت به مذاهب آمده و در این رهگذر مذاهب تشیع و اهل سنت و مذاهب کلامی اشعریه و معتزله و مذاهب فقهی حنفی ، شافعی و مالکی از اهل سنت مورد بررسی و معرفی قرار گرفته است . در معرفی مذاهب فقهی اهل سنت که نام برده شد، به ترتیب به : مباح دانستن شرب خمر، قمار، لواط در نزد آنان اشاره شده است . و اهم فرقه های اسلامی که ناصرخسرو در دیوان به آنها پرداخته آمده است . که در این معرفی ، فرقه های : مرجئه ، ظاهریه ، غالیه ، کیالیه ، کرامیه ، حروری ، قرمطی به نحوی موجز و مختصر مورد بررسی قرار گرفته است . ناصرخسرو ضمن پرداختن به معتقدات آنان ، راه خود را بر خلاف آنان می دادند بخش پایانی اختصاص یافته است به اهل اهوا و نحل که در این بخش اعتقادات دهریه و صابئین مطرح شده و ناصرخسرو در رد آنان می کوشد. در ادامه بخش در فصلی دیگر به نحله های فلسفی پرداخته ایم که این بررسی نشان داد، ناصرخسرو فلسفه را افیون می دادند و حکمت دینی مورد پسند اوست نتایج حاصله اینکه : ناصرخسرو به ملل و نحل آشنائی داشته ، به ادیان مسیح و یهود به دیده تساهل و تسامح نگریسته ، از اهل سنت بیزاری می جوید و نشان داد که دین اسلام دین احتجاج و مجادله احسن است و کلام آخر اینکه به وحدت ادیان معتقد بوده است