اختلاف علوم تجربي و ديني | کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی
کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی
کانال ارتباطی از طریق پست الکترونیک :
support@alefbalib.com
نام :
*
*
نام خانوادگی :
*
*
پست الکترونیک :
*
*
*
تلفن :
دورنگار :
آدرس :
بخش :
مدیریت کتابخانه
روابط عمومی
پشتیبانی و فنی
نظرات و پیشنهادات /شکایات
پیغام :
*
*
حروف تصویر :
*
*
ارسال
انصراف
از :
{0}
پست الکترونیک :
{1}
تلفن :
{2}
دورنگار :
{3}
Aaddress :
{4}
متن :
{5}
فارسی |
العربیه |
English
ورود
ثبت نام
در تلگرام به ما بپیوندید
پایگاه جامع و تخصصی کلام و عقاید و اندیشه دینی
جستجو بر اساس ...
همه موارد
عنوان
موضوع
پدید آور
جستجو در متن
: جستجو در الفبا
در گوگل
...جستجوی هوشمند
صفحه اصلی کتابخانه
پورتال جامع الفبا
مرور منابع
مرور الفبایی منابع
مرور کل منابع
مرور نوع منبع
آثار پر استناد
متون مرجع
مرور موضوعی
مرور نمودار درختی موضوعات
فهرست گزیده موضوعات
کلام اسلامی
امامت
توحید
نبوت
اسماء الهی
انسان شناسی
علم کلام
جبر و اختیار
خداشناسی
عدل الهی
فرق کلامی
معاد
علم نفس
وحی
براهین خدا شناسی
حیات اخروی
صفات الهی
معجزات
مسائل جدید کلامی
عقل و دین
زبان دین
عقل و ایمان
برهان تجربه دینی
علم و دین
تعلیم آموزه های دینی
معرفت شناسی
کثرت گرایی دینی
شرور(مسأله شر)
سایر موضوعات
اخلاق اسلامی
اخلاق دینی
تاریخ اسلام
تعلیم و تربیت
تفسیر قرآن
حدیث
دفاعیه، ردیه و پاسخ به شبهات
سیره ائمه اطهار علیهم السلام
شیعه-شناسی
عرفان
فلسفه اسلامی
مرور اشخاص
مرور پدیدآورندگان
مرور اعلام
مرور آثار مرتبط با شخصیت ها
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی
مرور مجلات
مرور الفبایی مجلات
مرور کل مجلات
مرور وضعیت انتشار
مرور درجه علمی
مرور زبان اصلی
مرور محل نشر
مرور دوره انتشار
گالری
عکس
فیلم
صوت
متن
چندرسانه ای
جستجو
جستجوی هوشمند در الفبا
جستجو در سایر پایگاهها
جستجو در کتابخانه دیجیتالی تبیان
جستجو در کتابخانه دیجیتالی قائمیه
جستجو در کنسرسیوم محتوای ملی
کتابخانه مجازی ادبیات
کتابخانه مجازی حکمت عرفانی
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران
کتابخانه تخصصی ادبیات
کتابخانه الکترونیکی شیعه
علم نت
کتابخانه شخصی
مدیریت علاقه مندیها
ارسال اثر
دانشنامه
راهنما
راهنما
اختلاف علوم تجربي و ديني
کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا
فارسی
کتاب الکترونیکی
میانگین امتیازات:
امتیاز شما :
تعداد امتیازات :
0
اختلاف علوم تجربي و ديني
ویرایش اثر
کلید واژه اصلی :
علوم تجربی و دینی
,
رابطه علم و دین نزد کانت
,
علوم تجربی(معرفت شناسی)
سوال:
اگر عملي از لحاظ علم پزشكي يا روانپزشكي و يا روانشناسي براي انسان مفيد باشد ممكن است كه از لحاظ ديني و مذهبي مخالفتي و مغايريتي با آن داشته باشد يا مذهب آن را تأييد مي كند؟
پاسخ تفصیلی:
احتمال دارد عملي به لحاظ روانشناسي يا پزشکي مفيد تلقَی شود، ولي از لحاظ مذهبي مفيد نبوده و مذهب آن را تاييد نکند.مثلاً برخی اطبا در مواردی شراب را به عنوان دارو تجویز می کنند ولی در روایات اهل بیت (ع) به صراحت بیان شده که از امور حرام درمان نجویید.چرا که شراب اگر چه در موردی مفید است ولی در مقابل ، مضرّات فراوانی نیز دارد و مهمتر از همه آنکه راه ورود شیطان به قلب آدمی و از وسائل غلبه ی اوست. حتي با توجه به اينکه مکاتب متعددي در روانشناسي و پزشکی موجود است، احتمال دارد مطلبي را برخي از مکاتب روانشناسي بپذيرند و برخي مکاتب ديگر آن را رد کنند.کما اینکه مکاتب طبّ نیز ممکن است در مواردی با یکدیگر اتّفاق نظر نداشته باشند. مثلاً روانشناسی فروید تفاوتهای فراوانی با روانشناسی آبراهم مزلو دارد. یا مبانی طبّ سنّتی مسلمین یا چینی ها و هندی ها با مبانی طبّ غربی بسیار متفاوت می باشد. آموزه هاي ديني با برخي از اين گزارههاي علوم تجربي هماهنگي دارند. ولي ممکن است با برخي ديگر از گزارههاي علوم تجربي مطابقت نداشته باشند. مثلا برخي از روانشناسان خود ارضايي را تجويز کرده و مفيد مي دانند هرچند بسياري ديگر از روانشناسان آن را مضر ميدانند، ولي از نظر ديني اين کار حرام بوده و تاييد نميشود.حال ممکن است در اينجا سوالی به ذهن بیايد که اگر عملي مورد تاييد علوم تجربي باشد ولي دين با آن مخالفت کند ، چکار بايد کرد؟ در اين تعارض کدام را بايد مقدم کرد؟براي پاسخ به اين سوال بهتر است؛ ويژگيهاي علوم تجربي را ذکر کرده و رابطه ی آنها با آموزه هاي دين را بررسي کنيم. تا شما بزرگوار بتوانيد به پاسخ دقيقتري دست يابيد1- يکي از مسائلي که در علوم تجربي مشاهده ميشود اين است که در اين علوم نظريات متعدد و گاها متعارض همديگر وجود دارد.در علوم تجربي انساني مثل روانشناسي يا روان پزشکي همواره چندين نظريه در عرض هم در جامعه ي علمي حضور دارند و چه بسا برخي از اين نظريات در تضادّ با نظريه ي ديگر نيز مي باشند. مثلاً برخي از مکاتب روانشناسي وجود روح را انکار نموده تمام رفتارها و حالات انسان را ناشي از خواصّ مغز و بدن مي دانند ؛ در حالي که برخي مکاتب ديگر وجود روح را قبول دارند. همچنين برخي مکاتب روانشناسي انسان را موجودي مختار مي دانند ولي مکاتب ديگري هم هستند که وجود اختيار را از ريشه انکار کرده ، انسان را ماشيني زنده فرض مي کنند. لذا در اينجا بهتر است بهجاي علم روانشناسي بگوييم ، مکاتب گوناگون روانشناسي وجود دارند که گاه متضادّ با يکديگر نيز مي باشند. با توجه به این مقدمه توجه داشته باشيد که حتي همان عملي که بيان کرديد از نظر روانشناسي مفيد باشد احتمال دارد از نظر برخي مکاتب ديگر ر وانشناسي و يا پزشکي مفيد نباشد.2- بطور کلي علوم تجربي (مانند پزشکي، روانشناسي، روانپزشکي و .. ) داراى ويژگىهاى زير است:الف) کاملا غير قابل خدشه نبوده و مانند علوم فلسفى و رياضيات مبتنى بر براهين قطعى نمىباشد.ب) داراى متد تجربى (experimental) است.ج) مركب از گزارههاى صحيح و سقيم است.اگر به دقت ويژگىهاى علوم تجربى مورد بررسى قرار گيرد به خوبى مىتوان فهميد كه آيا بين گزارههاى دينى و علمى تعارضى مىتواند وجود داشته باشد يا نه؟ دادههاي علوم تجربي ـ در نگاهی ابتدایی ـ به دو بخش تقسيم پذيرند: 1-قوانين علمى: اين بخش از گزارههاى علمى تا حدى از قطعيت برخوردار است و تأثيرپذيرى كمترى از عوامل ظنى دارد. اين گونه قضايا ـ اگر حقیقتاً وجود داشته باشند ـ با گزارههاى قطعى دينى هيچگونه برخورد و تعارضى ندارد. البته مقصود ما از دين در اين بحث خصوص اسلام است، نه هر دينى، زيرا چه بسا بر اثر تحريفات پديد آمده در اديانى چون مسيحيت تعارضات جدى در اين مرحله نيز يافت شود.2-نظريات علمى (Theories) ؛ با توجه به اينكه نظريات علمى از قطعيت برخوردار نيست و در موارد بسيارى اين نظريات دچار ابطال و دگرگونى مىشوند ، بنابراين نبايد انتظار داشت كه هميشه نظريات علمى با دادههاى دينى هماهنگ و كاملاً سازگار باشد، زيرا لازمه آن اين است كه دين نيز مانند آراى ظنى و تجربى دانشمندان همواره دستخوش تغيير و دگرگونى شود. بنابراين ممكن است برخى از گزارههاى دينى با برخى از گزارههاى علمى در زمانى معارض افتد و در زمان ديگرى موافق شود. به عنوان نمونه مىتوان ديدگاه قرآن درباره پيوند بيولوژيك جنين با والدين را در نظر گرفت. كه تا اواخر قرن نوزدهم مغاير نگرش علمى رايج در زيستشناسى بود، ولى در نيمه دوم قرن 19 نظريات مبتنى بر پيوند يكسويه فرزند با پدر يا مادر همگى منسوخ گرديد و علم جديد نيز با ديدگاه قرآن در اين زمينه همسو شد. از طرف ديگر بايد توجه داشت كه كاروان علمى بشر هنوز در نيمه راه است و بسيارى از نظريات علمى موجود نيز در آينده دگرگون خواهد شد، طبيعى است در ميان اين آرا ، انديشههاى صحيح و سقيم بسيارى وجود خواهد داشت، بنابراين انتظار هماهنگى كامل دين و علم به معناى دانش تجربى انتظارى نابجاست، ليكن آنچه مسلم است اين است كه بين قطعيات دين و علم تعارضى نبوده، و نخواهد بود. اما در موراد غير قطعي اگر ميان علوم تجربي که احتمال خطا دارد و احکام قطعي اسلام(که از آيات و روايات صحيح بدست آمدهاند) تعارضي بوجود آيد، اشتباه است که قطعي را رها کرده و ظني را قبول کنيم.لذا نظريات قطعي دين هميشه مقدم ميشوند.در پايان مقاله زير را ميآوريم تا بتوانيد با مطالعه آن به اطلاعات بيشتري دست يابيد.نقد علوم تجربي از ديدگاه فلسفه علوم تجربي.بر خلاف نظر اکثر مردم ، که علوم تجربي را علومي قطعي و تغييرناپذير مي انگارند ، از نظر فيلسوفان علم ، که کارشان ارزيابي روش تحقيق علوم مي باشد ، اساساً در علوم تجربي چيزي به نام قانون قطعي و يقيني وجود ندارد ؛ و هر چه در علوم تجربي است همگي نظريه اند و قوانين آنها صرفاً ارزش کاربردي دارند و ارزش هستي شناسانه ي آنها کمتر از آن چيزي است که معمولاً گمان مي شود. البته دقّت شود که علوم حسّي غير از علوم تجربي مي باشند. علوم حسّي ، اطّلاعاتي جزئي هستند که مستقيماً از راه حواسّ به دست مي آيند و هيچ گونه استدلالي در آنها وجود ندارد ، تا سخن از درستي يا نادرستي آنها باشد. بر اين اساس ، اينکه کره ي ماه گرد است يا سطح آن پوشيده از گودالهايي مي باشد يا اينکه فلان حيوان در فلان منطقه زندگي مي کند يا اينکه نور سفيد بعد از گذر از منشور ، به هفت رنگ تجزيه مي شود و ... ، هيچکدام جزء مسائل علوم تجربي محسوب نمي شوند ؛ بلکه همگي علوم حسّي مي باشند. امّا اينکه چرا کره ي ماه گرد است؟ يا اينکه علّت پيدايش چاله هاي آن چيست؟ يا چرا فلان حيوان در فلان منطقه زندگي مي کند و در جاي ديگر يافت نمي شود؟ يا اينکه علّت تجزيه شدن نور سفيد به طيف هفت رنگ چيست؟ مسائلي هستند که علوم تجربي بايد به آنها پاسخ دهد ، و اينجاست که پاي نظريه ها و مدلهاي ذهني به ميان مي آيند و همينجاست که استدلال مطرح مي شود ؛ و همينجاست که علوم تجربي از استدلال غير يقيني استفاده مي کند. براي روشن شدن مقصود به اجمال ، چند مثال ذکر مي شود.الف ـ اوّلين کسي که نظريه ي اتم (ذرّه ي بنيادي و نشکن ) را مطرح ساخت دموکريتوس ، فيلسوف يوناني بود. اين نظريه در قرون اخير دوباره مطرح شد تا بوسيله ي آن برخي مشاهدات ما در عالم فيزيک و شيمي توجيه شوند. لذا اعتراف به وجود اتم نه از راه مشاهده ي حسّي بود و نه از راه برهان عقلي وجودش اثبات شده است. فرض وجود اتم صرفاً براي اين بود که مي توانست برخي از سوالات ما را پاسخ دهد. بعد از مدّتي دانشمندان متوجّه شدند که فرضيه ي اتم به تنهايي نمي تواند همه ي سوالات را جواب دهد ، لذا اين نظريه مطرح شده که شايد اتم هم اجزايي دارد. باز اين مساله نيز نه حسّي است نه عقلي ؛ و فقط فرضي مفيد است که در يافتن پاسخ برخي سوالات ما ، کار آيي دارد. در اين زمان تامسون مدل کيک کشمشي را ارائه داد که در آن اجزائي به نام الکترون مثل کشمش هايي در کيک کشمشي پراکنده اند. اين مدل بسياري از سوالات را جواب داد ولي در برابر برخي سوالات تازه تر نارسايي اش آشکار شد. لذا مدل اتم هسته دار رادرفورد مطرح شد که آن نيز مشکلات باز هم بيشتري را حلّ نمود ؛ ولي باز ناتواني اش در حلّ مسائل نوظهور روشن شد. لاجرم مدل سياره اي بور پيشنهاد شد که سالها از پس سوالات بر آمد ولي بالاخره آن نيز در برابر سوالات جديدتر به زانو در آمد ؛ و مدل کوانتومي شرودينگر جاي آن را گرفت که امروزه بر اذهان اساتيد و دانشجويان فيزيک حکومت مي کند. امّا اين آخر ماجرا نيست. چون بر خلاف دانشجويان و اساتيد مقلّدي که به غلط خود را مجتهد فيزيک مي پندارند ، دانشمندان محقّق ، اين مدل را هم به چالش کشيده اند. امروزه حتّي خود اتم زير سوال است کجا رسد اجزاء آن. امروز نظريه نوظهور ابَرريسمان است که با مکانيک کوانتوم دست و پنجه نرم مي کند. حاصل مطلب اين که امروزه اگر ما وجود اتم ، الکترون ، پروتون ، پوزيترون ، نوترون ، فتون و امثال آنها را مي پذيريم صرفاً از اين جهت است که کارکرد داشته تجارب و مشاهدات ما را توجيه مي کنند. و کارکرد داشتن يک نظريه منطقاً دليل بر درستي آن نيست. در همين روندي که گفته شد ملاحظه فرموديد که مدلهاي گوناگون اتم هر کدام کارکردهايي داشتند. پس آيا همه ي آنها درستند. روشن است که همه درست نيستند. اساساً کار علوم تجربي همين است که دنبال مدلهايي با کارکردهاي هر چه بيشتر است. و هر گاه مدلي قويتر ارائه شد مدل قبلي بازنشسته مي شود.ب ـ شاهد ديگر در علم نجوم است. هيئت زمين مرکزي بطلميوس که نتيجه ي سالها رصد ستارگان و محاسبات رياضي بود ، ساليان درازي درست مي نمود ، تا آنجا که با اين نظريه حرکت تمام سيارات قابل توجيه بود و بر اساس آن مي شد خسوف و کسوف را به دقّت پيش بيني نمود. لذا عدّه ي به خاطر کارکرد داشتن آن و پيش بينيهاي درستش گمان مي کردند که اين نظريه کاملاً درست است ، تا اينکه ابوسعيد سجزي در قرن چهارم هجري در درستي اين نظريه ترديد ايجاد نمود و گفت خورشيد مرکز عالم است و زمين به گرد خورشيد مي گردد . ابوريحان بيروني اين نظريه را از ابوسعيد سجزي در کتاب خود نقل نموده و گفته است من نيز شک دارم که آيا خورشيد مرکز عالم است يا زمين ؛ ولي درستي هيچکدام قابل اثبات نيست چون محاسبات نجومي طبق هر دو نظريه به يک جواب منتهي مي شوند. امّا کپرنيک بعد از حدود چهار صد سال از او ، باز نظريه ي وي را مطرح ساخت ؛ گاليله آن را تئوريزه نمود و شواهدي تجربي بر درستي آن ارائه نمود. کپلر مدارهاي دايره اي سيارات را بيضوي کرد و نيوتن با قانون جاذبه اش اين هيئت را محکم ساخت ؛ چنان که بعضي ادّعا کردند فيزيک به آخر خود رسيده است . و در حالي که اين نگرش به عالم هستي ، حقيقتي و قطعي تلقّي مي شد و بر اساس آن صدها مساله ي بشر حلّ مي شد ، و به راحتي مي شد با اين نظريه بر روي کره ي ماه فرود آمد ، ناگهان آلبرت اينشتين با نظريه ي نسبيت عامّ و ادوين هابل با نظريه ي انبساط عالم از راه رسيدند و بساط هيئت نيوتني را در هم فرو ريختند ، و تبييني متفاوت از عالم و گرانش ارائه دادند. نظريه ي نسبيت و انبساط جهان نيز تنها نظريه ي مطرح در جهان امروز نيست بلکه اينها نيز رقيبهايي در عالم علم دارند که ممکن است روزي جاي اينها را بگيرند. پس چگونه مي توان اين نظريات را قطعي دانست. خود دانشمندان طراز اوّل علوم تجربي ــ برخلاف رده هاي پايين و مقلّد اين علوم ــ هيچگاه به علوم تجربي به عنوان علم قطعي نظر نمي کنند و الّا در پي کشف جديد نمي بودند. اين افراد کم اطلاع از ماهيت علوم تجربي هستند که اين علوم را يقيني مي انگارند. مفاهيمي چون الکترون ، پرتون ، نوترون ، کوارک ، پوزيترون ، انحناي فضا ، نيرو ، فتون و ... همگي فرضيه هايي هستند براي توجيه مشاهدات حسّي انسان ، که خودشان هيچگاه محسوس نيستند. لذا امروزه در نظريه ي ابر ريسمان ، تمام اين امور به چالش کشيده شده اند. اگر کسي با تاريخ علوم تجربي ، بخصوص فيزيک نظري ، آشنا باشد آنگاه متوجّه مي شود که اين مفاهيم چگونه زاده شده اند. در اينجا ذکر چند اعتراف از فيزيکدانان بزرگ نيز خالي از فايده نيست.هايزنبرگ: « فرمولهاي رياضي جديد ديگر خود طبيعت را توصيف نمي کنند ، بلکه بيانگر دانش ما از طبيعت هستند. ما مجبور شده ايم که توصيف طبيعت را که قرنها هدف واضح علوم دقيقه به حساب مي آمد کنار بگذاريم. تنها چيزي که فعلاً مي توانيم بگوييم اين است که در حوزه ي فيزيک اتمي جديد ، اين وضعيت را قبول کرده ايم ؛ زيرا آن به حدّ کافي تجارب ما را توضيح مي دهد. » (ديدگاههاي فلسفي فيزيکدانان معاصر ، ص34)کمبل: « حوزه ي کار فيزيک مطالعه ي يک جهان خارجي نيست ؛ بلکه مطالعه ي بخشي از جهان داخلي تجارب است. و دليلي وجود ندارد که ساختارهايي نظير W که ما وارد مي کنيم تناظري با واقعيت خارجي داشته باشند.» (همان)هايزنبرگ: « هستي شناسي ماترياليسم مبني بر اين توهّم است که ... واقعيت مستقيم دنياي اطراف ما را مي توان به حوزه ي اتمي تعميم داد. امّا اين تعميم غير ممکن است. اتمها شيء نيستند. » (همان ، ص 42)آلبرت اينشتين گفته است: « اين فرض که موج و ذرّه ، تنها اشکال ممکن مادّه هستند اختياري است و چيزي تضمين نمي کند که در آينده صورتهاي ديگر مادّه کشف نشوند. حدّ اکثر مي توان گفت که تا اين زمان نتوانسته ايم به بيش از اين دست يابيم.» (تحليلي از ديدگاههاي فلسفي فيزيکدانان معاصر ، نوشته دکتر مهدي گلشني ، ص73)گذشته از اعترافات دانشمندان بزرگ علوم طبيعي ، تاريخ علوم تجربي نيز گواه صادقي است که نشان مي دهد نظريات علوم تجربي دائماً در حال تحوّل و ابطال مي باشند. مثلاً روزگاري قانون جاذبه ي نيوتن جزء يقينيات فيزيک شمرده مي شود و حتّي کسي گمان نمي کرد که روزي ابطال گردد ولي ملاحظه فرموديد که نظريه ي نسبيت عامّ اينشتين ، نظريه ي نيوتن را از اساس باطل و طرحي ديگر در انداخت. باز قانون ترکيب سرعتها در فيزيک نيوتني از قطعيات فيزيک شمرده مي شد و تمام شواهد تجربي نيز آن را تأييد مي کردند ، ولي نسبيت خاصّ اينشتين ، نشان داد که اين قانون نادرست بوده ولي نادرستي آن در سرعتهاي معمولي روشن نمي شود. خود نسبيت عامّ و خاصّ نيز هم اکنون در معرض نقد جدّي دانشمندان قرار دارند و ايرادات فراواني بر آنها وارد نموده اند ؛ ولي هنوز نظريه اي جاي آن را نگرفته است. فيزيکدانها حتّي نام نظريه جايگزين را هم تعيين نموده ، نظريه وحدت ناميده اند ؛ چرا که قرار است آن نظريه فرضي نسبيت و مکانيک کوانتوم را با هم متّحد نمايد و نارسايي هر دو را برطرف سازد.همچنين وضع موجود برخي علوم تجربي مثل روانشناسي و جامعه شناسي ، خود گواه است که اين روش ، يقين آور نيست. در عصر کنوني دهها مکتب روانشناسي و جامعه شناسي وجود دارند که برخي از آنها در تضادّ کامل با يکديگر قرار دارند. همه ي اين مکاتب ، از روش علوم تجربي استفاده مي کنند ؛ حال اگر اين روش يقين آور است ، پس همه ي اين مکاتب بايد درست باشند. امّا چگونه ممکن است اين مکاتب متضادّ همه باهم درست باشند؟!!
صاحب محتوی:
پرسمان دانشجویی
زبان :
فارسی
منبع اصلی :
http://www.maaref.porsemani.ir//node/5169
جنس منبع:
متن
پایگاه :
پایگاه پرسش و پاسخ های معارف سایت پرسمان
یادداشت :
نوع منبع :
پرسش و پاسخ , کتابخانه عمومی
مخاطب :
بزرگسال
خروجی ها :
Mods
Doblin core
Marc xml
MarcIran xml
مشخصات مختصر فراداده
مشخصات کامل اثر
منابع مرتبط :
ثبت نظر
ارسال
×
درخواست مدرک
کاربر گرامی : برای در خواست مدرک ابتدا باید وارد سایت شوید
چنانچه قبلا عضو سایت شدهاید
ورود به سایت
در غیر اینصورت
عضویت در سایت
را انتخاب نمایید
ورود به سایت
عضویت در سایت