جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

به طور کلی به اعتقاد نويسنده اين سطور محقق جعفری از معدود دانشمندان شيعی در چند صد ساله اخير بود که آرای ويژه کلامی و اعتقادی خاص خود داشت و ضمن آنکه به شدت در قالب سنت می انديشيد و سخت نيز گرايش ولايی/ شيعی داشت، اما در عين حال آرای نويی داشت و گرايشات فکری او در پی آشتی دادن سنت و تفکر مدرن و مواجهه روشن و بی هراس با واقعيت دنيای مدرن بود. بنابراين از يک نقطه نظر تفکر او بسيار ساختار شکن و نو بود. آرای آن مرحوم در اين زمينه ها بيشتر بر اساس تفسير ويژه ای بود که از امامت و غيبت ارائه می داد. در حقيقت محقق جعفری بسان يک متکلم برجسته و در سنت کلامی شيعه به بحث و تفسير و اجتهاد در مسائل کلامی می پرداخت. او آشنايی خوبی با زبان انگليسی داشت و در کتابخانه عظيمش که شايد حدود سی هزار جلد کتاب را شامل می شد، کتاب به زبان انگليسی کم نبود و حتی رمان هايی به زبان انگليسی که خود به من می گفت آنها را در دوران نجف و برای تقويت زبان انگليسی خود خوانده است. آن مرحوم فقه و اصول را بسيار خوب خوانده بود؛ گرچه کمتر بدان در سالهای اقامت تهران می پرداخت، اما ويژگی عمده او اطلاع عميق نسبت به تاريخ از همه نوع آن بود. علاوه بر تاريخ صدر اسلام و تاريخ تمدن اسلامی، از تاريخ جهان و به ويژه تاريخ ملل مسلمان و خاصه اوضاع تاريخی عراق بسيار مطلع بود و البته حافظه قوی و ذهن جوال و رويکرد دقيق النظر او هم بدو در اين امر ياری می رساند. منظر کلامی او صرفا در چارچوب بحثهای کلامی سنتی شيعی محدود نبود، بلکه به دليل آشنايی عميق او با تاريخ اسلام و تاريخ شکل گيری مذاهب فقهی و کلامی و انديشه های مذهبی بحثهای کلامی او از عمق و گستره وسيع و همه جانبه ای برخوردار بود. استاد جعفری البته کمتر به مباحث فلسفی علم کلام و يا فلسفه اسلامی می پرداخت، گو اينکه در اين دانشها از آگاهی قابل ستايشی برخوردار بود. خود او در نجف سهمی مهم در مبارزه فکری بر عليه مارکسيسم داشت و کسانی مانند او و يا دوست و همکار مرحومش سيد محمد نوري در اين زمينه ها در نجف و در اوج گسترش انديشه های چپی و مارکسيستی در عراق فعاليت مهمی را سامان دادند. او علاوه بر فلسفه اسلامی، با فلسفه های غربی نيز آشنا بود و زمانی به آن پرداخته بود. خود او به من می گفت که مدتها با قراری که در ايام جوانی با مرحوم آقای صدر گزارده بودند، هر يک کتابی را از کتابهای فلسفی غربی که به عربی ترجمه شده بود را می خواندند و با يکديگر مباحثه می کردند و به تعبير ايشان همين امر موجبات تأليف کتاب فلسفتنا را فراهم کرده بود و در تدوين آن با نويسنده دانشمند کتاب همکاری کرده بود. داستان همکاری او با جماعة العلماء و نوشتن در مجله الأضواء را ديگر اينجا تکرار نمی کنم. مرحوم محقق طباطبايي در اين باره در کتاب غدير خود مطالبی را نوشته اند که می توان بدان مراجعه کرد. حتی آن مرحوم اظهار می فرمود که لقب بنت الهدی را برای خواهر دانشمند مرحوم صدر که در اصل نام ادبی آن مرحومه برای مقالات مجله الأضواء بوده خود ايشان پيشنهاد کرده بوده است. محقق جعفری چه در چارچوب جماعة العلماء و چه در چارچوب مبارزه با مارکسيسم در نجف در دوره ای از زندگی خود اهل فعاليت سياسی و فعال در اين زمينه بود و برخوردار از تفکری آشنا به مسائل روز بود. آن مرحوم علاوه بر اينها به دليل وسعت دانش خود علاوه بر اينکه در جهات فقهی محل عنايت در نجف بود، در عين حال سالها به عنوان استاد در کلية الفقه مقام استادی داشت و دايره فعاليت خود را به دانشگاه هم تسری داده بود. آن مرحوم بعد از آنکه در تهران هم مستقر شد، وسيله مرحوم آقای مطهری از ايشان دعوتی برای تدريس در دانشکده الهيات انجام پذيرفت اما آن مرحوم به دلايلی بدين امر اقبالی نشان نداد. با اين وصف سالها جلسات درس خود را دنبال کرد و شاگردانی نيز تربيت نمود. خود آن مرحوم از ارتباطات وسيع خود با طيفهای مختلف برای من حکايتها می کرد و با عالمان و شخصيتهايی با گرايشات گوناگون؛ فی المثل به خاطر دارم حکاياتی را در ارتباط با دوستی و صميمتی که با مرحوم آقای دکتر بهشتی داشته است.

این مقاله در پی آن است که اثبات کند در ریشه (و ل ی) تنها دو معنا می توان یافت: اول "قرب و نزدیکی" یا پیاپی بودن و پشت سر هم بودن. دوم "سرپرستی" یا متصرف بودن در امور کسی یا چیزی، یا فرمانروا بودن و امثال آن. پس از آنکه این دو معنا در ریشه ی ولی اثبات شد، بیان می داریم (ولیّ) بر وزن فعیل، فقط به معنای دوم شنیده شده و بنابراین این کلمه، معنایی جز سرپرستی و متصرف ندارد. در ادامه به توجیه معانی دیگر کلمه پرداخته و معتقدیم معانی دیگری که برای آن ذکر کرده اند، یا جزو مصادیق معنای سرپرست می باشند و یا آنکه جزو لوازم و مستلزمات آنند. نتیجه ای که از این مقاله می توان گرفت مستقیما در بهره گیری از نصوص شیعه بر امامت حضرت امیرالمومنین، همچون آیه ی ولایت و حدیث غدیر نقش دارد، چرا که در صورت تک معنایی بودن واژه ی ولی و مولی، دیگر شکی در معنای مستفاد از این نصوص باقی نخواهد ماند.

آیت الله شیخ محمّد رضا جعفرى ضمن ترجمه انگلیسى کتاب اصول کافى، تعلیقات ارزشمندى بر آن افزوده است. در این گفتار، تعلیقات نگارنده بر شش باب کافى آمده است. نگارنده در این تعلیقات، درباره درون مایه احادیث، خصوصا در باب تحریف نشدن قرآن نکات مهمّى بیان کرده است.

آیت الله شیخ محمّد رضا جعفرى ضمن ترجمه انگلیسى کتاب اصول کافى، تعلیقات ارزشمندى بر آن افزوده است. در این گفتار، تعلیقات نگارنده بر هفده باب کافى آمده است. نگارنده در این تعلیقات، درباره سلیمان و ابوذر، حکومت عبّاسیان، نام بعضى از راویان احادیث، و درون مایه احادیث، نکات مهمّى بیان کرده است.

آیت الله شیخ محمّد رضا جعفرى ضمن ترجمه انگلیسى کتاب اصول کافى، تعلیقات ارزشمندى بر آن افزوده است. در این گفتار، تعلیقات نگارنده بر بخشى از یکى از ابواب کافى آمده است. نگارنده در این تعلیقات، درباره امّ سلیم، زیدبن على بن حسین علیهم السلام و فرزندش عیسى، اقدامات بنوالحسن در قرن دوم هجرى (هشتم میلادى)، محمّدبن عبدالله نفس زکیّه و چند تن از بستگانش،نکات تاریخى مهمّى بیان کرده است.

آیت الله شیخ محمّدرضا جعفری بر ترجمه انگلیسی کتاب اصول کافی، تعلیقاتی نگاشته اند که ترجمه فارسی بخشهایی از آن در شماره های پیش سفینه منتشر شد.در این گفتار، ترجمه تعلیقات ایشان بر یک باب از کتاب اصول کافی را می خوانیم.در این تعلیقات، درباره جنگ جمل و معرکه گردانانِ آن (طلحه و زبیر)، محمّدبن حنفیه، آزمونهایی برای شناخت امامان به حقّ از مدّعیان، نکاتی آمده است.