جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش حاضر با عنوان بررسی تطبیقی اندیشه‌های اجتماعی تفسیری و تاریخی علامه سید محمدحسین طباطبائی و ابو الکلام آزاد باهدف استخراج اندیشه‌های اجتماعی تفسیری و تاریخی و کشف وجوه تشابه و تمایز در اندیشه آنان سامان‌یافته است. تشکیل حکومت و اجرای نظام قوانین اسلامی از مهم‌ترین اهداف دین و نیاز بشر است جهت نیل به این مطلب ضروری به نظر می‌رسد که اندیشه‌های متفکران فر یقین که در تحولات جامعه نقشی اساسی داشته‌اند موردبررسی و تطبیق قرار گیرد از برجسته‌ترین دانشمندان معاصر که نقشی اساسی در تحول علمی و روحی جامعه داشته‌اند مفسران برجسته قرآنی علامه سید محمدحسین طباطبائی و ابوالکلام آزاد هستند که موفق شدند با برقراری پیوند بین دین و دنیا، مدل نظام اجتماعی اسلامی در مقابل نظام اجتماعی غیر اسلامی را ارائه دهند؛ بنابراین، جهت دستیابی به هدف تحقیق، پس از مباحث مقدماتی، مبانی اندیشه‌های اجتماعی، قوانین اجتماعی، سپس اندیشه‌های تاریخی آنان تبیین و مورد تطبیق قرارگرفته است. روش این پژوهش بر پایه توصیفی و تطبیقی و گردآوری مطالب کتابخانه‌ای بوده است. همسانی وجوه تشابه در اندیشه‌های اجتماعی و تاریخی علامه سید محمدحسین طباطبائی در ارتباط با مبانی اجتماعی، قوانین اجتماعی و همچنین همسانی در گزاره‌های تاریخی ازجمله بحث از یافته‌های تحقیق هست که با توجه به شخصیت ابوالکلام در اهل سنت و علامه سید محمدحسین طباطبائی، زمینه بسیار خوبی را برای تقریب مذاهب اسلامی فراهم می‌سازد. همچنین کشف اختلاف آنان در ارتباط با اندیشه مدل حکومت اسلامی که از مبانی اعتقادی آنان نشاءت گرفته است از دیگر یافته‌های این تحقیق هست.

یکی از گرایش‌های تفسیری مهم و پرسابقۀ قرآن کریم، تفاسیر عرفانی و اشاری است. این رویکردهای تفسیری حداقل از قرن سوم آغاز شده و تا دوران معاصر نیز شیفتگان خود را حفظ کرده است. بنابراین، در عصر اخیر نیز می‌توان با آثاری رو‌به‌رو شد که در برداشت از آیات نورانی قرآن کریم، گرایش‌های عرفانی و اشاری داشته‌اند. ویژگی‌ها و مختصات تفسیری آثار دورۀ جدید، تفاوت‌هایی با نوع پیشین خود دارد که می‌توان تفسیر عرفانی و اشاری را به دو شاخه متقدم و متأخر تقسیم کرد. در این میان، می‌توان «تأویل‌گرایی»، «بیان رمزی» و «فهم طبقه‌بندی‌شده» را به عنوان مبانی تفسیر عرفانی متقدم برشمرد. این در حالی است که در حوزۀ روش‌های تفسیر عرفانی‌ـ اشاری جدید، باید به «تلاش برای تعمیم فهم و همگانی ساختن برداشت از قرآن»، «اعتقاد به تدبرگرایی و تفسیر قرآن به قرآن» و «کلیدی دانستن طهارت قلب در فهم قرآن» اشاره کرد. مفسّران عرفانی جدید به دلیل بازآموزی در روش‌ها، برداشت‌های جدیدی از قرآن بیان کرده که مسبوق به سابقه نبوده و نشانی از آن در سنت تفسیری مشاهده نمی‌شود. به همین دلیل، تبیین رویکردها و ویژگی‌های این روش تفسیری، از اهمیت زیادی برخوردار است.

مدارا و همزيستی دوستانه با پيروان اديان و مكاتب ديگر از ويژگيهای بارز فرهنگ هندی به شمار می رود. عنصر مدارا حاصل ژرف انديشی در باطن هستی و درك حقيقت اديان است و از اين روست كه عارفان و حكيمان هندو، و صوفيان مسلمان اين سرزمين پيشتاز اين منش متعالی بوده اند. علاوه بر اين، پادشاهان مغولی هند به جز چند استثناء، بر اين راه و روش سلوك می كردند و اكبرشاه امپراطور خردمند، بهترين نمونه مدارا و تساهل با پيروان اديان مختلف است. در دوران جديد نهضت برهمو سماج و بنيانگذار آن، يعني رام موهن روی، بر اصل مدارا و اهميت آن انگشت تأكيد نهادند. مدارا در انديشه مولانا ابوالكلام آزاد را نيز بايد ادامه همين سنت دانست و اهميت اين مفهوم را در منظومه فكری او به عنوان يك عالم برجسته مسلمان مورد توجه قرار داد.