جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تاریخ وهابیت بیانگر فعالیت فراگیر، مستمر و تنوع شیوه­های تبلیغی وهابیان است. محمد بن عبدالوهاب از نخستین روزهای آغاز دعوت خود به موافقان و مخالفان خود در نقاط دور و نزدیک نامه­ می­نوشت. بسیاری از نامه­های محمد بن عبدالوهاب در کتاب مستقلی با عنوان «الرسائل الشخصیة» گردآوری و منتشر شده است. بعدها نامه­نویسی به مخالفان به سنتی رایج در میان مفتیان و حکّام وهابی مبدل شد. در این میان عبدالعزیز بن محمد بن سعود بیش از دیگر حاکمان آل‌سعود به مخالفان دور و نزدیک خود نامه نوشت. محتوای نامه­های عبدالعزیز اعتقادی بود، او در این نامه­ها حکّام، علما و مردم نقاط دور دست، همچون تونس، را خطاب قرار می­داد، آنان را گرفتار شرک جلی و کفر اکبر می­خواند و به دین اسلام و توحید بر اساس خوانش محمد بن عبدالوهاب دعوت می­کرد. برخی از این نامه­ها اکنون توسط نویسندگان وهابی در کتاب‌هایی، همچون «الرسائل الدعویة للأئمة من آل سعود فی الدولة السعودیة الأولی و الدولة السعودیة الثانیه» و همچنین «إتحاف الأمة بخطابات أئمة آل سعود العامة إلی عموم الأمة» انتشار یافته است.

«تکفیر تارک نماز» از مسائل مورد توجه فقهاست. آنان به صراحت بیان نموده‌‌اند که چنانچه ترک نماز به‌‌سبب جحد و انکار اصل وجوب نماز باشد، شخص منکر، کافر می‌‌شود؛ اما نکته مهم این است که آیا اگر ترک نماز به‌سبب مسئله‌‌ای غیر از جحد و انکار باشد، بازهم موجب کفر شخص تارک می‌‌شود؟ در این خصوص، نظرات مختلفی بیان شده است. هرچند که جمهور فقها و اندیشمندان اسلامی قائل به عدم کفر چنین شخصی شده‌‌اند، اما در منشورات برجا مانده از فقها می‌توان برخی را به عنوان قائلین به تکفیر تارک نماز (هرچند که به‌سبب سستی، کاهلی، تنبلی و امثال آن باشد) معرفی نمود. عمده‌ی تکفیریان معاصر، این نظر را پذیرفته و امروز سردمدار این دیدگاه می‌باشند. آنان دلایلی را برای اثبات مدعایشان مطرح نموده‌‌اند که همه‌ی آن‌ها مخدوش و ناتمام است. آنان از آیه 11 سوره مبارکه توبه و حدیث نبوی «إِنَّ بَیْنَ الرَّجُلِ وَبَیْنَ الشِّرْکِ وَالْکُفْرِ تَرْکَ الصَّلاَةِ» و کاشفیت فقدان ایمان در شخص تارک نماز، برای دستیابی به مقصود خود بهره جسته‌‌اند. اما با تدقیق نظر مشخص می‌شود که آیه در صدد نفی اخوّت حقیقی نبوده و تنها در صدد بیان شدت مبغوضیت ترک نماز می‌‌‌باشد. با در نظر گرفتن دیگر فرموده‌های پیامبر اکرم7 مشخص می‌شود که این کلام نبوی مربوط به ترک عامدانه نماز می‌باشد، نه مطلق ترک نماز؛ علاوه بر آن‌‌که میان ترک نماز و فقدان ایمان هیچ ملازمه‌‌ای وجود ندارد و برقراری چنین ملازمه‌ای بی‌‌دلیل و صرفاً ادعایی بیش نیست.

بین سلف در مسئلۀ مفهوم ایمان باوجود ادعای وهابیت، دیدگاه واحدی وجود ندارد. وهابیت در مفهوم ایمان، هرچند یک تعریف را ارائه می‌دهند؛ اما زمانی که به تحلیل تعریف پرداخته می‌شود در میان آنان اختلافات شدیدی به‌چشم می‌خورد. آنها ایمان را قول، اعتقاد و عمل می‌دانند و این تنها یکی از نظراتی است که سلف، ارائه کرده است. با بررسی‌های انجام‌شده کشف می‌شود وهابی‌ها نه‌تنها در این موضوع با سلف همراهی کامل ندارند؛ بلکه در میان خودشان تفاسیر و تحلیل‌های متفاوتی وجود دارد و همین امر موجب می‌شود عملکردهای متفاوتی از ایشان صادر شود.