جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در طول تاریخ مساجد مهم‌ترین نهاد اجتماعی مسلمانان و محور مناسبات اجتماعی آنان بوده‌اند. اگرچه در دوران معاصر فعالیت مساجد در کشورهای اسلامی به بُعد عبادی و مناسکی محدود شده است و شاهد کاهش کارکردهای اجتماعی مساجد هستیم، کارکردهای اجتماعی مراکز اسلامی در هامبورگ چشمگیر است. مسئله محوری تحقیق حاضر آن است که در جوامع مدرن غربی که نهاد دین دچار تحول کارکردی شده است، نقش مراکز اسلامی هامبورگ در جامعه چیست و در پاسخ به نیازهای جامعه مبتنی بر چندگانگی فرهنگی چه کارکردهایی دارند. این پژوهش از نوع کیفی و مبتنی بر مصاحبه‌های نیم‌ساختاریافته با صاحب‌نظران و مدیران مراکز اسلامی در هامبورگ انجام پذیرفته است. در این تحقیق از روش «نظم‌دهی مفهومی» برای تجزیه و تحلیل گویه‌ها و مضامین به دست آمده از مصاحبه‌ها استفاده شده است. طی فرایند کدگذاری باز، از مجموعه گویه‌ها و مضامین اولیه مقوله‌هایی استخراج شد، سپس در مرحله کدگذاری محوری، پیوند میان مقوله‌ها برقرار و در ادامه مرحله کدگذاری انتخابی صورت گرفت. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که مراکز اسلامی هامبورگ کارکردهای اجتماعی متنوعی دارند، از جمله کارکردهای حمایتی، مشارکت اجتماعی، وحدت و انسجام اجتماعی، کارکردهای آموزشی، هنجارمندی و امنیت اجتماعی، معنابخشی به زندگی، تولید معنویت و هویت‌بخشی.

معنویت‌گرایی جدید پدیده‌ای جهانی است که ریشه در تحولات دینی،‌ سیاسی و فرهنگی جهان دارد. محققان در بررسی دلایل ظهور چنین پدیده‌ای، به عواملی چون پیشرفت تکنولوژی ارتباطات، مدرنیته، چالش‌های فکری و اعتقادی مقابل ادیان نهادینه و مطالبات جمعی در قالب دفاع از آزادی عقیده و دین اشاره دارند. اما این نوع تحلیل‌ها در سطح کلان و بدون توجه به خود کنشگر یا با کم‌توجهی به او انجام شده است. این مقاله در سطح خرد به یک بُعد از ابعاد گرایش به جنبش نوپدید دینیِ (New Religious Movement) اکنکار (Eckankar) در تهران محدود است که در آن نویسندگان می‌کوشند با تکیه بر نظریه «محرومیت» (Deprivation Theory) و نزدیک‌شدن به ذهنیت کنشگر، درکی جدیدتر از چرایی گرایش به این جنبش را حاصل کند. داده‌ها با دو روش بررسی منابع موجود و مصاحبه عمیق با گروندگان به اکنکار نشان می‌دهند گروندگان در یک یا چند حیطه از زندگی فردی و اجتماعی خود، خلأ و محرومیتی را احساس کرده‌‌اند؛ از این‌رو به اکنکار پیوسته‌اند که آن را نوعی جبران‌کننده در برابر احساس محرومیت یافته‌اند.

مقاله حاضر، این پرسش را می‌کاود که پدیده فوتبال چگونه می‌تواند «امر دینی» را از طریق حضور و اَشکال رقابتی و ارتباطی خود در صحنه‌های باشگاهی یا ملی‌جهانی به نمایش بگذارد. این پدیده، در آنجا که 22 در مستطیلی سبز به دنبال رقابت بر سر جام یا مدال مبارزه می‌کنند، گستره‌ای از مبادلات پولی، تجاری، زیبایی، هنری، فرهنگی، اخلاقی و دینی را به نمایش می‌گذارد. در این میان، فوتبال به کل پیچیده‌ای از بازیکنان، هواداران و باشگاه‌داران تبدیل می‌شود که گرایش‌ها، رفتارها و هویت‌های فرهنگی، دینی و معنایی را آشکار می‌کند. در این مقاله با روش پدیدارشناسی-تفسیری و تکنیک نشانه‌شناسی-تحلیلی به پدیدهٔ فوتبال به عنوان یکی از مهم‌ترین عرصه‌های ورزشی که می‌تواند کنش‌ها و نشانه‌های امر دینی را بازنمایی کند، پرداخته‌ایم. ابتدا مبنای نظری و رویکردهای کلیِ ناظر به این پدیده بررسی شده و سپس ویژگی‌ها و کارکردهایش ذیل عناوین، ابعاد نمایشی، پیش‌بینی‌ناپذیری، هویت‌بخشی، قدرت رسانه‌ای، مناسبتی‌مناسکی، جادوی و معنوی و در قالب سجده‌های شکر و شادی سامان یافته است. در نتیجه این بررسی و با هدف فهم امر دینی در فوتبال، به دست می‌آید که قابلیت شکل‌پذیری و سیالیت این پدیده در مواجهه با فرهنگ‌های متکثر، مهم‌ترین میدان اجتماعی در به‌کارگیری زبان نمادین و نمایش امر دینی در قالب حرکات و مناسک، به صورت فردی و تیمی‌گروهی است

امام موسی صدر شخصیت کاریزماتیکی است که منش‌ها و عادت‌واره‌‌های وی در میدان لبنان شکل گرفت. کنشگری صدر با توجه به دیدگاه انسان‌‌محوری و شمول‌گرایی وی که هدفش ارتقای انسانیت است، توانسته هویت انسانی را در کنش‌های اجتماعی و سیاسی او آشکار سازد؛ کنش‌هایی که موجب تحکیم روابط و پیوند همه انسان‌ها و ایجاد اعتماد در همه سطوح می‌گردد. بر این اساس است که سرمایه اجتماعی شکل می‌‌گیرد و در فرایند عمودی با ارتقا از مراحل درون‌‌گروهی، بین‌‌گروهی و برون‌‌گروهی به مرحله فراگروهی می‌‌رسد؛ مرحله‌‌ای ‌‌که همگرایی بین همه افراد، گروه‌ها و طوایف در لبنان و همه انسان‌ها در سراسر جهان بر اساس نگاه کرامتِ‌‌ ذاتی انسان‌ها را موجب می‌گردد. این نوع کنشگری است که از امام صدر مرجع اجتماعی می‌‌سازد و او را به الگویی مثبت در لبنان، جهان اسلام و جوامع بشری در جهت تألیف قلوب انسان‌ها و رفع مشکلات و بحران‌ها و رسیدن به تفاهم و تعامل و صلح جهانی تبدیل می‌کند. روش پژوهش، از نوع بنیادی و به صورت تبیینی بوده و روش گردآوری داده‌ها، کتابخانه‌ای است. ابزار گردآوری داده‌ها اسناد، کتب چاپی، منابع فارسی و غیر فارسی، آثار ترجمه، اینترنت، نرم افزار و آرشیو می‌‌باشد.

آدمى طبعا و ذاتا مایل است که دیگران کلام و سخنش را بفهمند و به منظور و مقصودش پى ببرند. انسان‏ها حتى اگر از کمترین درجه معرفت و امکانات شناخت برخوردار باشند، مى‏کوشند براى بیان و تفهیم ما فى‏الضمیر خویش از «طریق زبان»، به سطح ذهن و فکر مخاطب نقبى‏زده و رهیافت‏هاى درون خود را به دیگران عرضه کند. مخاطب نیز براى فهمیدن و شناخت در قلمرویى که چه بسا گوینده از آن بى‏خبر بوده، واکنش نشان مى‏هد. این کنش و واکنش زبانى / معرفتى، فرایند مکالمه و تفاهم براى ایضاح مقصود به «فهم عمیق‏تر» را پارادایم ارتباط سازى دیالوگ (Dialogue) میسر مى‏سازد. گفت و گو به منظور کشف حقیقت را اول بار به سقراط یونانى نسبت مى‏دهند. او کوشش کرد تا مکالمات و مناظرات خود را با سوفسطائیان که داعیه سوداگرى داشتند و نیز پیشه وران، صنعت‏گران و هنرمندان که از اصل حقیقت و فضیلت اخلاقى غفلت کرده بودند، به مسیر عقلانى و غیر اخلاقى رهنمون سازد. در خیابان‏ها و میدان‏هاى عمومى شهر با جوانان به مناظره مى‏نشست و با دیالکتیک «پذیرش و انکار»، آنها را به شنیدن بهترین صورت معانى عدالت، فضیلت و خیر اخلاقى وادار مى‏کرد. هدف و غرض سقراط از گفت و گو کردن «یافتن» حقیقت بوده است. افلاطون از زبان سقراط نقل مى‏کند و مى‏گوید: «کسى که بخواهد در راه حق نبرد کند و زمانى کوتاه زنده بماند، ناچار است به گفت و گو با افراد قناعت کند». در این میان، دیالوگ و ارتباط سازى (Communication) حلقه ارتباطى است که پاره‏ها و اجزاى اندیشه‏ها را به هم پیوند مى‏زند. در چنان ساحتى، ذهن از یک نقطه به نقطه دیگر پیش مى‏رود و در یک جریان حلقوى براى رسیدن به مقصد و مقصود تداوم مى‏یابد. این نوشته، قصد توضیح و تحلیل فلسفه سقراط یا افلاطون را ندارد. غرض آن بود که مدخل بحث را با این نکته آغاز کنیم که اول کسى که روش گفت و گو را در فرایند معرفت بنا نهاده مکالمات سقراط و شاگردش افلاطون بوده است. از آن زمان به بعد، راه‏ها، روش‏ها و نگرش‏هاى گوناگون در این مسأله که انسان چگونه از طریق ذهن و زبان دیگران، به بازشناسى و باز فهمى خویشتن مى‏پردازد، به وجود آمد. اینک این پرسش اساسى مطرح است که؛ اهمیت تفاهم و «درک دیگرى» چیست و چگونه ممکن است؟

ویکتور ترنر (1983-1920) به دلیل ذهن خلاق و توانمند و تحقیقات میدانی و مستندش که توانست انسان‌شناسی دین را از حیطه خشک علم‌الاجتماع بیرون آورد و آن را با مباحث زنده انسانی درآمیزد ستایش شده است. او که چندین سال (دسامبر 1950 تا فوریه 1952 و می 1953 تا ژوئن 1954) در میان قبائل بدوی زامبیا به سر برده بود، تجارب خویش از زندگی و مناسک آیینی آنها را مبنای نظریه‌های بدیعی قرار داد که در باب دین و آیین و ماهیت آنها مطرح کرد. دیدگاه‌های او درباره نمادها و قدرت آیین در تغییر موقعیت‌های اجتماعی و تحلیل‌های عمیق و روان‌شناختی‌اش در این زمینه، توجه بسیاری از دانشمندان پس از او را جلب کرد. اگرچه، بنا بر تصریح خود ترنر، در جوامع صنعتی امروز به ندرت می‌توان با آیین‌های اصیل مواجه شد، اما در بسیاری از مناطق و از جمله کشور ما مناسک دینی و آیین‌ها کماکان جزئی از زندگی مردم‌اند. آشنایی با دیدگاه‌های ترنر، که الهام‌بخش بسیاری از پژوهندگان این عرصه بوده است، گذشته از اینکه پنجره‌ای جدید بر روی محققان این حوزه می‌گشاید، شناخت ما را از میراثی که به خاطر روزمرگی و در دسترس بودن از ژرفا و ارزشش غافلیم ارتقا خواهد بخشید.

این کتاب در صدد است جایگاه عرفان را در جهان جدید به‌خصوص در سده‌های اخیر به بحث و بررسی بگذارد. این كتاب به تبیین ماهیت و ساختار گزاره‏ها و شهودات عرفانی در عصر مدرنیته می‏پردازد. دان كیوپیت براساس دیدگاهی كه درباره گزاره‏های دینی دارد دین و عرفان را وضعیت و موقعیتی ایمانی و زبانی صرف می‏داند كه هیچگونه اطلاعات خارجی و عینی در بر ندارد. در كتاب حاضر استدلال می‏كند بعد از وقوع مدرنیته و گذر از دنیای كلاسیك عرفان ماهیتی زبانی محض پیدا كرده است. به نظر او نمی‏توان برحسب واژگان به كار رفته در گزاره‏های شهودی عرفانی در پی حقایق عینی و خارجی بود همه چیز به فعالیتهای زبانی برمی‏گردد. عرفان نوعی نوشتن است كه برای تبیین آن نیازی به كمك تجربه نیست. هر ادعای عرفانی از دیدگاه كیوپیت نوعی شعر حماسی به شمار می‏آید. وی تئوریهای عرفان در دوره مدرنیته را ذیل واقع‏گرایی، شبه واقع‏گرایی و طبیعت‏گرایی مطالعه و نقد كرده است. رابطه الهیات جزمی و عرفان و تبیین مفاهیم فروپاشی، سعادت و ابدیت از دیگر موضوعات مورد توجه نویسنده است.

رساله حاضر به تحلیل جامعه‌شناختی تغییر کیش از مسیحیت به اسلام پرداخته است. پرسش اصلی این است که چه عوامل و زمینه‌هایی باعث تغییر کیش از مسیحیت به اسلام شده است؟ برای پاسخگویی به این پرسش، یک پارادایم فرایندی هفت مرحله‌ای به نام «زمینه»، «بحران»، «پرسش»، «مواجهه»، «تعامل»، «تعهد» و «پیامد» بررسی شد. پیامد بر اساس روش «حکایت زندگی» با سی نفر از نوکیشان مسلمان در یک مصاحبه نیمه استاندارد به عمل آمد. گزاره های به کار رفته به شکل نمودار درختی بر اساس مفاهیم و مقوله بندی ها و گویه های مشخص طراحی شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که نوکیشان مسیحی درگرایش های پیشین خود دچار «ناسازگاری» و در تعامل با گرایش دینی، نگرش و «دریافت» جدیدی پیدا کرده اند. آنها در جریان تعامل با «دیگری مهم» با خلاء های شناختی و نبود جواب های قانع کننده روبرو هستند و مهمتر از آن وجود آموزه ها و کاریزماهای قانع کننده ای که به باورها و اعتقادات آنها جواب می دهد.ب: مبانی نظری شامل مرور مختصری از منابع، چارجوب نظری و پرسشها و فرضیه ها :در فصل اول و دوم به مبانی نظری دو حیطه روان شناسی اجتماعی و نظریه جامعه شناسی در خصوص تغییر کیش پرداخته شده است. در نظریه های روان شناسی و جامعه شناسی می توان بنیادهای نظریه ی این تغییر و تحول را در حیطه باورها و اعتقاداتِ ناشی از «کشش و جذب»، «همانند سازی» و یا نوعی «افزون شدگی دینی» پیدا کرد.پ:روش تحقیق شامل تعریف مفاهیم ، روش تحقیق ، جامعه مورد تحقیق، نمونه گیری و روشهای نمونه‏گیری، ابزار اندازه گیری ، نحوه اجرای آن، شیوه گردآوری و تجزیه و تحلیل داده ها:روش تحقیق بر اساس روش »حکایت زندگی« به شکل ترکیبی و استفاده از روش بازکاوی و چارچوب مفهومی مدل فرایندی لویس رامبو و پردازش اطلاعات و یافته از سی نفر از نوکیشان ادامه یافته است. ت: یافته های تحقیق:-